Гісторыя

Сьцяг адбіраюць не для таго, каб яго ўзьняць

Пра месца ідэяў і каштоўнасьцяў у Беларусі апошняга і бліжэйшага часу. Не пра асобы і не пра „выбары“.

У Бэльгіі зьнесьлі помнік Леапольду II у рамках барацьбы з расізмам

Пад ягонай уладай быў захоплены басэйн ракі Конга, дзе цяпер Дэмакратычная Рэспубліка Конга.

Крыж Эўфрасіньні Полацкай можа знаходзіцца ў Расейскай праваслаўнай царкве, — генэрал-маёр КДБ у адстаўцы

Зь беларускага боку ў Расею накіравалі шмат запытаў і атрымалі шмат адказаў пра крыж, але з Сыноду РПЦ няма адказу. 

Зьбівалі сяброў камісій і тролілі. Як НКВД пісаў пра сабатаж беларусамі выбараў

Узімку 1937 года ў СССР адбыліся першыя ў гісторыі ўсеагульныя выбары. Дэпутатаў у Вярхоўны савет СССР абіралі і ў Беларусі. Ажно паўстагодзьдзя праўду пра тое, як праходзіла выбарчая кампанія, хавалі ў засакрэчаных архіўных дакумэнтах.

Больш за 3 мільёны рублёў выдзеляць на рэстаўрацыю беларускіх замкаў і славутасьцяў

На рэстаўрацыю Гальшанскага і Крэўскага замкаў, а таксама касьцёла ў Мсьціславе выдзелілі больш за 3 мільёны рублёў са сродкаў фонду прэзыдэнта, паведамляе БелаПАН.

Прэмію Багушэвіча далі за кнігу пра Рамана Скірмунта

4 чэрвеня абвясьцілі вынікі прэміі Францішка Багушэвіча, якая ўручаецца за найлепшую гістарычную прозу. Прэмію атрымаў Алесь Смалянчук за кнігу «Раман Скірмунт (1868–1939). Жыцьцяпіс грамадзяніна Краю».

Лукашэнка прыгразіў «нагадаць», як ва Ўзбэкістане расстралялі дэманстрантаў. Што было ў Андыжане?

Адна з найбольш трагічных падзей у гісторыі незалежнага Ўзбэкістану адбылася 13 траўня 2005 году ў Андыжане. Жорсткае здушэньне пратэстаў паказала сьвету характар рэжыму ў гэтай краіне.

Лукашэнка заявіў, што «Беларусь падзялілі ў 39-м годзе». А яе тады ўзьядналі

Сталін і Гітлер дамовіліся падзяліць Польшчу, і Заходняя Беларусь адышла СССР.

МЗС Беларусі, амбасады ЗША і Ўкраіны ўшанавалі памяць героя сустрэчы на ​​Эльбе

3 чэрвеня 2020 году з нагоды 75-й гадавіны сустрэчы савецкіх і амэрыканскіх войскаў на Эльбе на могілках «Міханавічы» пад Менскам прайшла цырымонія ўшанаваньня памяці героя сустрэчы на ​​Эльбе Аляксандра Сільвашкі.

Улады ўсё ж вырашылі будаваць гістарычны музэй у цэнтры Менску. Раней хацелі перанесьці на ўскраіну

Беларускія ўлады разгледзелі магчымыя варыянты пляцовак для будаўніцтва Нацыянальнага гістарычнага музэю і прыйшлі да высновы, што аптымальны варыянт — разьмясьціць яго каля цяперашняга будынка музэю.

Дзеці свайго часу. Малыя беларусы на 100-гадовых фатаздымках

Да Міжнароднага дня абароны дзяцей Свабода публікуе ўнікальныя здымкі беларускіх дзетак у аб’ектыве нямецкіх салдатаў падчас Першай сусьветнай вайны са збору дасьледчыка Ўладзімера Багданава.

Чаму менавіта сёньня трэба ведаць і памятаць пра Курапаты

Спаўняецца два гады цяперашняй Курапацкай варце: 1 чэрвеня 2018 году ля рэстарану «Поедем поедим» паўстала бестэрміновая вахта ў абарону гістарычнай памяці пра масавыя рэпрэсіі. Але гэта ня проста памяць, ня проста яе абарона.

«Пошасьць перажывём». 99-гадовая беларуска пра паратунак ад каранавірусу, страчанае каханьне і мары на схіле жыцьця

Свабода працягвае сэрыю публікацый пра беларускіх доўгажыхароў. Крычаўлянка Варвара Мікалаеўна Гаўрыленка адзначыць 100-годзьдзе 12 сьнежня. Кабета перакананая, што пражыве яшчэ 5 гадоў, пераможа немач, стане на ногі і наведае мясьціну, якая хавала яе ад нацыстаў.

Турыстычныя пэрліны Беларусі 100 гадоў таму. ФОТАГАЛЕРЭЯ

У Нацыянальнай бібліятэцы Польшчы захоўваюцца чорна-белыя фотаздымкі Заходняй Беларусі 1920–1930-х гадоў. Дзякуючы ім сёньня можна пабачыць, як амаль 100 гадоў таму выглядалі самыя папулярныя турыстычныя пункты сёньняшняй Беларусі. 

Выбітныя лекары Беларусі: Салямэя Русецкая — авантурыстка ці асьветніца?

Да другой паловы ХІХ стагодзьдзя жанчынам вельмі рэдка ўдавалася трапіць ва ўнівэрсытэты, вядомыя адзінкавыя выпадкі, пераважна ў Італіі. Адпаведна да таго часу і не было дыплямаваных лекараў-жанчын.

Якімі былі прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі. ТЭСТ

Ці добра вы ведаеце гісторыю прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі? Паспрабуйце адказаць на 10 пытаньняў.

Пад Наваградкам ушануюць сем’і, што ратавалі ў вайну габрэяў. На помнік бракуе грошай

Памятны знак у гонар праведнікаў народаў сьвету плянуюць усталяваць на выезьдзе з Наваградку сёлета ў верасьні. Працягваецца збор сродкаў на яго.

Што вы ведаеце пра вышыванкі? ТЭСТ

У трэці чацьвер траўня ў сьвеце адзначаецца Ўсясьветны дзень вышыванкі. Праверце сябе: што вы ведаеце пра гэты нацыянальны строй і сьвята?

Дасьледчыкі маюць намер разрэзаць «Тытанік». Ім ужо дазволілі

Упершыню за 108 гадоў, пасьля таго як «Тытанік» затануў і апусьціўся на дно акіяна, дасьледчыкі маюць намер разрэзаць абломкі судна, каб дастаць элемэнт яго абсталяваньня.

Знайшлі зьвесткі пра расстралянага ў Курапатах

Гісторык Зьміцер Дрозд апублікаваў на сайце Беларускага дакумэнтацыйнага цэнтру зьвесткі пра расстралянага ў Курапатах Мардыхая Шулькеса.

Першы папа, які прамовіў да беларусаў на іх мове (ВІДЭА). 10 фактаў пра Яна Паўла ІІ і Беларусь

100 гадоў таму нарадзіўся Караль Вайтыла, які стаў папам Янам Паўлам ІІ. Ён прыйшоў на сьвет 18 траўня 1920 году ў Вадавіцах пад Кракавам. На радзіме яго лічаць адным з самых значных палякаў XX стагодзьдзя.

Ва Ўкраіне ўшаноўваюць ахвяраў дэпартацыі крымскіх татараў

Штогод 18 траўня ў Украіне ўспамінаюць трагічныя падзеі 1944 году, калі карэнны крымскататарскі народ савецкая ўлада выслалі за межы паўвострава ў Цэнтральную Азію. Усяго дэпартавалі больш за 180 000 чалавек.

COVID-95 — каронавірусіфікацыя. Пандэмія «по умолчанию»

Каранавірус у Беларусі падобны да русіфікацыі, апошні выбух якой адбыўся ў траўні 1995 году, на рэфэрэндуме супраць беларускай мовы і гістарычнай памяці. Мінула 25 гадоў.

10 фактаў пра Вярхоўны Савет 12-га скліканьня, які абвясьціў незалежнасьць

30 гадоў таму, 15 траўня 1990 году пачаў працу Вярхоўны Савет БССР 12-га скліканьня, якому было наканавана абвясьціць незалежнасьць і прыняць першую Канстытуцыю сувэрэннай Беларусі.

Ва Ўкраіне адкрылі сэрвіс пошуку зьвестак пра рэпрэсаваных. Могуць зьвяртацца і беларусы

Абяцаюць інфармацыю за пэрыяд 1917-1991 гадоў.

«Галасы адселеных вёсак»: у незвычайным праекце можна пачуць і пабачыць вёскі, якіх ужо няма

Праект «Этнаўсё» сабраў і апублікаваў сьпіс з 448 адселеных у выніку аварыі ў Чарнобылі населеных пунктаў.

«А ён — Палах». Уладзімер Арлоў пра літоўскага маладзёна, які спаліў сябе ў 1972-м

14 траўня 1972-га ў Коўне ў сквэры каля Музычнага тэатру, абліўшыся бэнзінам з трохлітровага слоіка і выгукнуўшы: «Свабоду Літве!», ператварыў сябе ў жывую паходню Ромас Каланта.

Зьбіцьцё дэпутатаў, вяртаньне савецкіх сымбаляў, «забойства беларускай мовы». 25 гадоў таму адбыўся пераломны рэфэрэндум

14 траўня 1995 году адбыўся рэфэрэндум па чатырох пытаньнях, прапанаваных Аляксандрам Лукашэнкам. У выніку яго была зьмененая нацыянальная сымболіка і ўведзенае дзьвюхмоўе. І працэдура прызначэньня, і правядзеньне рэфэрэндуму парушалі Канстытуцыю і законы.

Выбітныя лекары Беларусі: выведнік паўстаньня Габрыэль Есьман

Да нядаўняга часу імя гэтага чалавека было невядомае беларускім гісторыкам. Але ягоны лёс, як і лёс ягонага сына, — каштоўная ілюстрацыя да нацыянальнага зьместу паўстаньня 1863–1864 гадоў пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага.

Рыцын, маршал Конеў і трэція сілы. Чаму ў Чэхіі лічаць, што «расейскі агент» мог рыхтаваць атручваньне праскіх чыноўнікаў

Чэскія СМІ, спасылаючыся на неназваныя крыніцы ў спэцслужбах, назвалі імя чалавека, які нібыта прывёз у Прагу з Расеі яд рыцын.

10 фактаў пра Ўладзімера Хадыку — паэта, які захаваў творчае «я» ў сталінскія часы

12 траўня спаўняецца 80 гадоў з дня гібелі паэта, сталінскага вязьня Ўладзімера Хадыкі. Свабода публікуе 10 цікавых фактаў пра яго.

Онлайн-прэм’ера фільму Лазьніцы пра пахаваньне Сталіна. ВІДЭА

На канале «Настоящее время» 11 траўня ў 22:00 па менскім часе адбудзецца прэм’ера фільму Сяргея Лазьніцы «Дзяржаўнае пахаваньне». Карціна заснавана на архіўных матэрыялах, зьнятых у СССР з 5 па 9 сакавіка 1953 году, калі краіна хавала Ёсіфа Сталіна.

МЗС Расеі абурылася пазыцыяй адміністрацыі ЗША наконт ролі СССР у вайне

Расея абураная спробамі ЗША прынізіць ролю СССР у перамозе над гітлераўскай Нямеччынай і мае намер сур’ёзна абмеркаваць гэтую тэму з афіцыйнымі амэрыканскімі асобамі. Такую заяву распаўсюдзіла ў нядзелю замежнапалітычнае ведамства РФ.

Сьвяткаваньне Перамогі над нацызмам у 1945 годзе ва ўсім сьвеце - фотагалерэя архіўных фатаздымкаў

Фатаздымкі з 1945 году расказваюць, як грамадзяне розных краін радаваліся капітуляцыі Нямеччыны. Большасць здымкаў датаваныя 8 траўня.

9 траўня – Дзень Эўропы. Праверце свае веды пра Эўразьвяз. ТЭСТ

9 траўня 1950 міністар замежных справаў Францыі Робэр Шуман ад імя ўраду сваёй краіны прадставіў Дэклярацыю, якая потым лягла ў падмурак стварэньня той аб’яднанай Эўропы, якая існуе сёньня. Прапануем вам праверыць, наколькі добра вы ведаеце гісторыю Эўразьвязу і ягоных арганізацый.

Як заходнія лідэры ўшанавалі памяць загінулых у Другой сусьветнай вайне

8 траўня заходнія лідэры ўшанавалі памяць загінулых у Другой сусьветнай вайне. 

«Нацысты яго забілі, а камуністы абвясьцілі здраднікам». Чаму абылгалі і забылі першага лідэра менскага падпольля

Восень 1942 году была пераломным момантам у гісторыі менскага падпольля. Менавіта тады нацысты схапілі яго кіраўніка — Івана Кавалёва. У СССР яго абвясьцілі здраднікам. Рэабілітавалі толькі напрыканцы 1980-х.

Вірус, nicht schiessen!

«Дзе няма сапраўднай памяці, там трэба парад», — піша беларуска-амэрыканская паэтка Вальжына Морт.

Ад казла да каранавірусу. Да якіх парадаў прызвычаіліся беларусы

Ці сапраўды травеньскі парад у Менску — глыбокая традыцыя, якая ўкаранілася ў сьвядомасьці многіх пакаленьняў вэтэранаў, і цяпер яны (нават дзевяностагадовыя) патрабуюць, каб іх прывезьлі паглядзець на гэтую «глыбока ідэалягічную рэч?»

Амбасадар ЗША пры АБСЭ заклікаў Расею спыніць фальсыфікацыю гісторыі

«Мы не павінны забываць, што Другая ўсясьветная вайна пачалася ў 1939 годзе, калі Сталін і Гітлер заключылі пакт, які падзяліў Усходнюю Эўропу на зоны, кантраляваныя Савецкім Саюзам і нацыстамі».

Ці шмат вы ведаеце пра самую разбуральную вайну ў гісторыі? ТЭСТ

На тэме Другой усясьветнай вайны выхаванае ўжо каторае пакаленьне беларусаў. Школа, літаратура, кіно, афіцыйная рыторыка і вонкавая атрыбутыка: здаецца, ужо мала ёсьць рэчаў, якіх пра вайну нам не расказвалі. Праверце свае веды пра гэтую вайну: паспрабуйце адказаць на 11 пытаньняў.

Хто, як і чаму? 21 год таму выкралі экс-міністра ўнутраных справаў Захаранку

21 год таму міністар унутраных справаў Беларусі, адзін зь лідэраў апазыцыі Юры Захаранка быў гвалтоўна выкрадзены ў Менску.

Выбітныя лекары Беларусі: тройчы ўцякач Францішак Савіч

У гісторыю Беларусі і беларускай літаратуры навечна ўпісаны адзін зь першых беларускіх паэтаў ХІХ стагодзьдзя, выпускнік Віленскай мэдыка-хірургічнай акадэміі Францішак Савіч, які тройчы ўцякаў з расейскага зьняволеньня і загінуў у змаганьні з эпідэміяй халеры.

«Маскоўцы і казакі „круціліся“, але не наважыліся». Чым адметныя замкі і фартэцыі Радзівілаў

Радзівілы, якія лічацца адным з самых уплывовых магнацкіх родаў у гісторыі Вялікага Княства Літоўскага, мелі шмат замкаў і фартэцыяў. Зь іх 16 былі на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

«Настальгіі па СССР у мяне няма». Як склаўся лёс беларускага мэліяратара-перадавіка з фота ТАСС 1 траўня 1986 году

Цяпер, як і тады, Васіль Сурма жыве ў Калінкавічах. Ён мае багатую працоўную біяграфію — ад забойшчыка скаціны на мясакамбінаце, экскаватаршчыка-перадавіка — да парторга прадпрыемства і кіраўніка заводаў і камбінатаў.

У Празе ўсталявалі помнік і мэмарыяльную дошку ўласаўцам

На ўскраіне Прагі, у раёне Ржэпарыі, 30 красавіка муніцыпальныя ўлады ўсталявалі мэмарыяльную дошку і помнік салдатам Рускай вызваленчай арміі (РОА). У траўні 1945 году яны аказалі дапамогу Праскаму паўстаньню.

Як згарэла вёска ў чарнобыльскай зоне. Дакумэнтальны фільм Радыё Свабода

«У паходах і пад сьледзтвам ня быў». Як Багушэвіч хаваўся ва Ўкраіне пасьля паўстаньня 1863-га

Сёньня спаўняецца 120 гадоў з дня сьмерці Францішка Багушэвіча — беларускага паэта, які заклікаў да нацыянальнага абуджэньня. Амаль траціну свайго жыцьця ён правёў ва Ўкраіне, дзе атрымаў юрыдычную адукацыю і працаваў судовым сьледчым.

Выбітныя лекары Беларусі: адкрывальнік лячэньня пераломаў з дапамогай гіпсу

У пачатку ХІХ стагодзьдзя ў Менску адбылася падзея, якая мела далёкасяжныя наступствы для ўсёй сусьветнай мэдыцыны. У студзені 1812 году інспэктар Менскай лекарскай управы Карл Гібэнталь упершыню ў гісторыі выкарыстаў гіпс, каб замацаваць зламаныя косьці чалавека.