Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Сто гадоў Крымскай Народнай Рэспубліцы


Ілюстрацыйнае фота
Ілюстрацыйнае фота

Сто год таму, 26 сьнежня (13 сьнежня паводле «старога стылю») 1917 году ў Бахчысараі была абвешчаная Крымская Народная Рэспубліка — Курултай (парлямэнт) крымскататарскага народу ўхваліў Канстытуцыю рэспублікі і сфармаваў урад.

Да таго 2 кастрычніка 1917 году Другі Ўсякрымскі мусульманскі зьезд у Сымфэропалі прыняў рашэньне аб правядзеньні выбараў у Курултай. Выбары прайшлі ў другой палове лістапада, у парлямэнт абралі 76 дэпутатаў (зь іх 4 жанчыны). Большасьць дэпутатаў уваходзілі ў партыю «Мілі Фірка» («Народная партыя»). Старшынём Курултаю абралі аднаго з лідэраў «Мілі Фирка» Асана Сабра Айвазава.

Курултай абвясьціў стварэньне Крымскай Народнай Рэспублікі 13 сьнежня паводле яшчэ дзейнага тады ў Расеі «старога стылю» (юліянскага календару), а на наступны дзень прыняў «Крымскататарскія асноўныя законы», надаўшы ім статус Канстытуцыі. Гэтая першая ў гісторыі Крыму Канстытуцыя, сярод іншага, абвясьціла роўнасьць усіх грамадзянаў, раўнапраўе жанчын і мужчын. Урад рэспублікі (Дырэкторыю) сфармавалі зь пяці міністраў (дырэктараў) на чале з Наманам Чэлебіджыханам (ён быў муфціем Крыму, Беларусі, Літвы і Польшчы).

Украінская Цэнтральная Рада ў той час павітала пачатак працы Курултаю тэлеграмай, практычна адразу прызнала Дырэкторыю. Але ідэя не спадабалася расейскім «чырвоным»: бальшавікі пачалі ўзброеную барацьбу з Крымскай Народнай Рэспублікай, разьвязалі ў Сэвастопалі, Фэадосіі, Эўпаторыі ды іншых гарадах масавы тэрор, забілі ня менш за тысячу чалавек. у канцы студзеня 1918 году бальшавікі захапілі ўвесь Крым, распусьцілі Курултай і пашырылі тэрор супраць крымскіх татараў. Урэшце, 19 сакавіка 1918 году ў складзе РСФСР была абвешчаная «Савецкая сацыялістычная рэспубліка Таўрыды», што затым стала Крымскай ССР і ўрэшце аўтаномнай «рэспублікай».

У акупаваным Расеяй Крыме на афіцыйным узроўні не адзначаецца стагодзьдзе Крымскай Народнай Рэспублікі. Але Ўкраіна прысьвяціла стагодзьдзю ўтварэньня Курултаю мэдыйную кампанію.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG