16 кастрычніка Камітэт па замежных справах Сэйму Літвы з ініцыятывы прадстаўнікоў апазыцыйнага «Саюза Айчыны — Хрысьціянскіх дэмакратаў» абмяркоўваў пазыцыю Літвы на перамовах Эўразьвязу і Беларусі. Пасьля таго, як камісія адмовілася галасаваць па прапанаваным апазыцыяй праекту, члены камісіі Аўдронюс Ажубаліс, Эмануэль Зінгерыс і Лаўрынас Кашунас пакінулі залю пасяджэньняў, піша «Новая газэта. Балтыя».
«Мы не бачылі іншага выйсьця, акрамя як пакінуць залю пасяджэньняў, бо не хацелі ўзаконіць кампрамэтуючую пазыцыю кіроўных органаў у дачыненьні да Астравецкай АЭС», — заявіў дэпутат парлямэнту Літвы Лаўрынас Кашунас.
- Дэпутат Аўдронюс Ажубаліс заявіў, што ўлады Літвы адмаўляюцца выконваць пагадненьне парлямэнцкіх палітычных партый і закон Сэйму аб небясьпечных атамных электрастанцыях. «Адсутнасьць палітычнай волі і актыўнасьці з боку кіруючых прывяло да таго, што нават нашы самыя важныя хаўрусьнікі ў ЗША не ведалі пра небясьпеку, якую Астравецкая АЭС уяўляе для рэгіёну», — падкрэсьліў Ажубаліс.
- У сваім праекце кансэрватары прапанавалі, каб МЗС Літвы прытрымліваўся доўгатэрміновай і нязьменнай пазыцыі, якая вызначыла б, што Астравецкая АЭС небясьпечная для Эўразьвязу ў цэлым і не павінна эксплёатавацца. Таксама было прапанавана дамагацца, каб палажэньне аб недапушчэньні электраэнэргіі зь Беларусі на ўнутраныя рынкі электраэнэргіі стала агульнай пазыцыяй ЭЗ, якая будзе ўключана ў перагаворныя палажэньні ЭЗ пры перамовах аб пагадненьні з Беларусьсю.
- «Нягледзячы на важнасьць гэтага пытаньня, старшыня камітэту па замежных справах і МЗС абралі стратэгію адтэрміноўкі вырашэньня праблемы, і сёньняшняя сустрэча гэта яшчэ раз паказвае. Мы ня бачым іншага выйсьця, акрамя як зьвярнуцца да прэзыдэнта Літвы з просьбай узяць на сябе ініцыятыву па забесьпячэньні належнага прадстаўленьня пазыцыі Літвы нашым эўрапейскім і трансатлянтычным партнэрам і атрыманьня неабходнай падтрымкі», — сказаў дэпутат Аўдронюс Ажубаліс.
Сябра Сойму Эмануэліс Зінгерыс заявіў, што кансэрватары маюць намер выкарыстоўваць інструмэнты парлямэнцкай дыпляматыі і будуць казаць аб небясьпечнасьці Астравецкай АЭС падчас сустрэч з парлямэнтарыямі іншых краінаў і ў звароце да лідэраў Эўрапейскай народнай партыі. «Пагроза, якая ствараецца Астравецкай АЭС, павінна стаць праблемай ня толькі для Літвы, але і для Эўрапейскага Зьвязу ў цэлым», — дадаў Зінгерыс.
Што варта ведаць пра БелАЭС
- Беларуская АЭС ад 2011 году ўзводзілі пад Астраўцом, што ў Горадзенскай вобласьці, за 22 км ад мяжы зь Літвой, за 50 км ад Вільні і за 125 км ад Менску.
- Тэрміны запуску некалькі разоў пераносілі. Першапачаткова запуск плянаваўся на 2018 год, Лукашэнка пазьней заяўляў, што тэрміны сарвала Расея. Урэшце цырымонія запуску АЭС прайшла 7 лістапада 2020 году.
- Для будаўніцтва абраны праект АЭС-2006 — тыповы расейскі праект атамнай станцыі новага пакаленьня з выкарыстаньнем вода-вадзянога энэргетычнага рэактара ВВЭР-1200. Паводле такога ж праекту збудаваныя блёкі Новаваронескай АЭС і Ленінградзкай АЭС-2, што працуюць у Расеі.
- БелАЭС будуе расейская дзяржаўная кампанія «Росатом» за кошт крэдыту Расеі. Беларусь пазычыла да 10 млрд даляраў для фінансаваньня 90% кошту будаўніцтва двух энэргаблёкаў АЭС. Пагашэньне крэдыту пачынаецца праз 6 месяцаў з даты ўводу АЭС у эксплюатацыю, але не пазьней за 1 красавіка 2021 году. Беларусь папрасіла Расею падоўжыць крэдыт на 10 гадоў.
- На станцыі будуць два энэргаблёкі з рэактарамі ВВЭР-1200 (В-491) магутнасьцю да 1200 МВт кожны. Праектная магутнасьць АЭС — 2,4 тысячы МВт. Калі АЭС запрацуе на поўную магутнасьць, станцыя дасьць 18 мільярдаў кіляват-гадзін на год — палову таго, колькі цяпер спажывае Беларусь.
- Літва ня раз ставіла пад сумнеў абраньне для будаўніцтва АЭС астравецкай пляцоўкі. Краіна называла 10 прычын, каб не будаваць БелАЭС, абвінавачвала беларускія ўлады ва ўтойваньні інфармацыі пра станцыю. Літва пратэстуе супраць БелАЭС на найвышэйшым дзяржаўным узроўні, выказвае пратэсты ў міжнародных структурах. Літву падтрымлівае прэзыдэнтка Эстоніі.
- Пляцоўка Астравецкай АЭС была прызнаная небясьпечнай яшчэ ў 1993 годзе. Тады было знойдзена 7 прыдатных пляцовак, 15 умерана прыдатных і 6 непрыдатных. Астравецкая пляцоўка трапіла ў лік апошніх.
- Улады і чыноўнікі Беларусі нясьпешна рэагуюць на паведамленьні пра інцыдэнты на будаўніцтве ўласнай атамнай станцыі. Звычайна пра здарэньні на БелАЭС афіцыйна расказваюць толькі пасьля таго, як зьвесткі пра іх зьяўляюцца ў СМІ — так, пра падзеньне корпуса рэактара расказалі толькі пасьля міжнароднага ціску. Урэшце корпус, які ўпаў, замянілі (расейцы зьбіраюцца выкарыстаць яго на іншай АЭС). Новы выпадкова стукнулі аб слуп, але пашкоджаньняў ня выявілі, вырашылі не мяняць корпус другі раз.
- Адпрацаванае ядзернае паліва зь БелАЭС застанецца ў Беларусі. Эколягі сьцьвярджаюць, што Беларусь выбірае самы дарагі і небясьпечны спосаб захоўваць адпрацаванае паліва з АЭС.
- У сакавіку 2023 літоўская выведка заявіла, што Беларусь і «Росатом» у мінулым годзе схавалі інцыдэнты і дэфэкты ў рэактарных сыстэмах на першым і другім энэргаблёках. У Міністэрстве энэргетыкі Беларусі адпрэчылі абвінавачаньні і заявілі, што такі даклад ёсьць «мэтанакіраванай акцыяй па дыскрэдытацыі БелАЭС».
- Паводле словаў фізыка-атамніка Андрэя Ажароўскага, спыніць станцыю зараз будзе вельмі дорага. Пры гэтым ён схільны давяраць паведамленьням літоўскай выведкі. Шэраг ускосных прыкметаў сьведчыць аб тым, што на Астравецкай АЭС дзясяткі тысяч недаробак.
- Ад пачатку працы АЭС у Беларусі і на пачатак лістападу 2023 электрычнасьць падаражэла на 21–22% у залежнасьці ад тарыфу.
- Першы энэргаблёк АЭС сілкуе энэргасыстэму Беларусі з 3 лістапада 2020 году (прамыслова эксплюатуецца з чэрвеня 2021), другі — з 13 траўня 2023 году.
