Пад час старажытных морскіх бітваў карабель ішоў часам на дно разам
з прыкутымі весьлярамі, безыменнымі й бязмоўнымі з найменьнем-таўром славус-склавус,
што азначала ў перакладзе з лаціны: славянін-раб.
Савецкі чалавек быў вымушаны сустракацца з гэтым здавалася б іншасьветным
словам на кожным кроку.
Ледзь толькі ўзяўшы ў рукі буквар, першаклясьнік чытаў па складох: “Мы-не-ра-бы”,
і выводзіў у пропісях пад дыктоўку настаўніцы тое ж самае, вывернутае на
ліхі бок: “Ра-бы-ня-мы”.
У падручніку па гісторыі вучань абавязкова знаходзіў выяву асілка, што
ледзь ня цалкам складаўся з напружаных цягліцаў і мусіў пэрсаніфікавацца
ў вачох падлетка ў раба, які рве путы.
Галоўная песьня эпохі таксама пачыналася з галодных і рабоў.
Пераствараючы “Інтэрнацыянал” па-беларуску, Купала да мейсца ўжыў аднакаранёвы
прыметнік, і верш загучаў адчувальна выразьней, чымся ягоны расейскі варыянт:
Паўстань пракляцьцем катаваны,Але кайданы й ланцугі неўзабаве йзноў спатрэбіліся для незьлічоных ворагаў народу, што абжывалі краіну з рабаўласьніцкім ладам: архіпэлаг ГУЛАГ. У першыя дзесяцігодзьдзі савецкае ўлады зьявілася цэлая плойма словаў з агульным пачаткам: рабфак, рабселькоры, рабсіла. Савецкі народ як бы паступова прызвычайваўся да слова раб. Беларусы прызвычаіліся мо больш за астатніх, бо нават скарочаную назву сваёй краіны ўпарта пішуць не Беларусь, як таго патрабуе адпаведнае правіла, а ўсяго толькі – РБ. Міхась Скобла
Паўстань, хто з голаду век пух!
Апалі рабскія кайданы,
Апаў нявольніцтва ланцуг.