Назіральнік ад незалежнай кампаніі «Права выбару» Юры Вашчанчук, які 13 лістапада зьняў рэзананснае відэа на берасьцейскім участку для галасаваньня № 37 Берасцейскай-Усходняй акругі №3, расказаў Свабодзе, што вельмі добра бачыў, як дзяўчына трымала менавіта стос бюлетэняў.
14 лістапада Юры Вашчанчук працягваў назіраць на ўчастку № 37. Ён сказаў, што падаў скаргу ў акруговую камісію пра спробу ўкіду бюлетэняў, якую ён зьняў на відэа.
«Я бачыў стос бюлетэняў, калі яна не прыціскала іх да грудзей, а трымала перад сабой. Гэта нельга зблытаць. Я бачыў подпісы на іх адваротным баку. Было відаць, што гэта не адзін бюлетэнь, а больш за дзесяць, магчыма, каля дваццаці. Для мяне гэта быў шок, як і для любога, хто бачыў відэа. Я пачаў пытаць, адкуль у яе гэтыя бюлетэні, хто ёй іх даў? І калі яна разгубілася, яна глядзела ў бок старшыні, якая была занятая іншым выбаршчыкам у гэты момант. Яна шукала падтрымкі ад знаёмага чалавека. А старшыні нічога не заставалася, як сказаць, каб яна выйшла вон», — расказаў назіральнік.
Пасьля спробы ўкіду Вашчанчук паразмаўляў са старшынёй выбарчай камісіі Тацянай Мосінай. Пазьней выявілася, што яна ёсьць дырэктаркай дзіцячага садка — пачатковай школы №1, дзе працуе выхавацелькай фігурантка відэа з бюлетэнямі Анастасія Кулічкова.
Тацяна Мосіна
«Яна сказала, што да гэтага ня мае дачыненьня і ня ведае, што адбываецца. Потым высьветлілася, што яны супрацоўніцы. Калі мы кажам пра парушэньне, то, магчыма, яны неяк зьвязаныя. Але тое, што старшыня выгнала дзяўчыну і не дала прагаласаваць, гэта няправільна. Ёй трэба было непасрэдна разабрацца ў сытуацыі і запрасіць міліцыянта. Але міліцыянта яна запрашае толькі ў тым выпадку, калі я ёй „надакучаю“ пытаньнямі адносна парушэньня, пратаколу, парушэньня апячатваньня скрыні», — кажа Юры Вашчанчук.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Схапіць за руку ці не? Што рабіць назіральніку, калі бачыць укід бюлетэняўСтаршыня камісіі Тацяна Мосіна скардзілася ў размове з карэспандэнтам Свабоды, што назіральнік нібыта хапаў яе сёньня за рукі.
«Я спрабаваў паказаць ёй пратакол, які знаходзіцца з адваротнага боку дзьвярэй. І калі дзьверы на ўчастак адчыненыя, то пратакол аказваецца нябачны. Каб яго паказаць, трэба дзьверы прычыніць. Я хацеў ёй паказаць, што там у пратаколе лічбы некарэктныя. Яна гэта расцаніла, што я нібыта спрабую трымаць яе тут у закладніках. Калі міліцыянт прыйшоў, яна чамусьці сышла. Яна адмаўляецца са мной размаўляць, просіць, каб падышоў міліцыянт. Нібыта спрабуе мяне на нешта справакаваць».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Ярмошына: назіральніка, які зьняў спробу ўкіду бюлетэняў, трэба пазбавіць акрэдытацыі
Юры Вашчанчук кажа, што з боку старшыні камісіі на яго аказваецца псыхалягічны ціск: «Але гэта ня першыя выбары, калі я назіраю, я ўсё стараюся рабіць у рамках заканадаўства».
Назіральнік кажа, што гэта быў не адзіны выпадак укідваньня бюлетэняў.
Гераіня відэа і яе начальніца ўсё адмаўляюць
У камэнтары мясцоваму парталу «БрестСИТИ» Анастасія Кулічкова сказала, што «прыйшла прагаласаваць датэрмінова» і «зусім не чакала, што нехта будзе размаўляць са мной такім тонам».
«Я сапраўды спалохалася, таму і пайшла. Непрыемна вельмі, што мяне абвінавачваюць у тым, чаго я не рабіла», — запэўніла яна.
14 лістапада яна ня выйшла на працу.
Выбарчы ўчастак №37 Берасцейскай-Усходняй акругі №3
Кіраўніца выбарчай камісіі і начальніца Кулічковай Тацяна Мосіна таксама перакананая ў яе невінаватасьці. У гутарцы з карэспандэнтам Свабоды яна заявіла, што тую ніхто «не злавіў за рукі».
«Ну а ён яе злавіў за руку? Ён цяпер сьцьвярджае, што там яшчэ ўкідваліся бюлетэні. Калі і хто ўкідваў? Калі ты бачыў, трэба было фіксаваць. А не казаць проста так і цяпер на ўсю краіну нагнятаць абстаноўку і ўводзіць у зман», — сказала Мосіна.
Парлямэнцкія выбары-2019 у Беларусі. Што варта ведаць
Асноўны дзень галасаваньня на выбарах у Палату прадстаўнікоў сёмага скліканьня — ніжнюю палату Нацыянальнага сходу — 17 лістапада. Датэрміновае галасаваньне праходзіла ад 12 да 16 лістапада. Папярэднія вынікі сталі вядомыя 18 лістапада, ніводзін апазыцыянэр ня трапіў у Нацыянальны сход.
- За 5 дзён датэрміновага галасаваньня на парлямэнцкіх выбарах у Беларусі, паводле ЦВК, прагаласавала 35,77% выбарнікаў. Незалежныя назіральнікі заяўляюць пра завышэньне яўкі больш чым у 2 разы.
- Агулам у Палату прадстаўнікоў трапляе 110 дэпутатаў. Дэпутаты ніжняй палаты выбіраюцца паводле выбарчых акругаў, а не партыйных сьпісаў. Праўладная «Белая Русь» прапаноўвала выбіраць прынамсі палову дэпутатаў паводле партыйных сьпісаў (як, напрыклад, ва Ўкраіне), але ўлады гэтую ідэю адхілілі.
- Галасаваць на выбарах у Палату маюць права усе паўналетнія грамадзяне Беларусі. Галасаваньне добраахвотнае і ня можа быць прымусовым. Скардзіцца на прымус да галасаваньня можна ў пракуратуру ці ў райвыканкамы.
- Цяперашнія выбары адбыліся датэрмінова, хоць фармальна датэрміновымі ня лічацца. Тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў — 4 гады. Але калі паміж выбарамі 2012 і 2016 гадоў прайшло 1449 дзён (3 гады, 11 месяцаў і 19 дзён), то паміж выбарамі 2016 і 2019-га пройдзе ўсяго 1162 дні (3 гады, 2 месяцы і 6 дзён).
- Лукашэнка першапачаткова прапаноўваў правесьці выбары ў Палату на 7 лістапада — Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі. Старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына тлумачыла, што гэтак ня варта рабіць. Урэшце на гэты дзень прызначылі выбары ў Савет Рэспублікі.
- Выбары ў Савет Рэспублікі — верхнюю палату Нацыянальнага сходу — прайшлі 7 лістапада без удзелу звычайных беларусаў. Па 8 дэпутатаў ад вобласьці і яшчэ 8 ад Менску выбралі на абласных сходах дэпутаты гарадзкіх і раённых саветаў, яшчэ 8 дэпутатаў мае права прызначаць (але звычайна прызначае ня ўсіх) асабіста Аляксандар Лукашэнка. Ніводную кандыдатуру не адхілілі.
- Фракцый у Палаце прадстаўнікоў няма. Апазыцыя амаль не трапляе ў Нацыянальны сход. Так, у Палаце прадстаўнікоў шостага скліканьня толькі 2 са 110 дэпутатаў — не прыхільнікі Лукашэнкі: Ганна Канапацкая ад Аб’яднанай грамадзянскай партыі і беспартыйная Алена Анісім, старшыня Таварыства беларускай мовы. У Савеце Рэспублікі апазыцыі няма.
Як выглядаюць сярэднестатыстычныя беларускія дэпутат, дэпутатка і прэзыдэнт. Фота
- Нацыянальны сход дзейнічае з 1996 году — пасьля таго як Лукашэнка распусьціў Вярхоўны Савет XIII скліканьня. Выбары дэпутатаў Нацыянальнага сходу першага скліканьня не праводзіліся, Лукашэнка проста прызначыў туды ляяльных яму дэпутатаў Вярхоўнага Савету.
- Нацыянальны сход амаль не распрацоўвае законапраектаў (часьцей гэта робяць міністэрствы і ведамствы) і амаль ніколі не галасуе супраць. Рэкорд шостага скліканьня Палаты прадстаўнікоў — 10 галасоў (9%) супраць звужэньня паўнамоцтваў сваёй палаты.
- Краіны Заходняй Эўропы і ЗША не прызнавалі свабоднымі і дэмакратычнымі ніякія выбары і рэфэрэндумы ў Беларусі пасьля 1994 году. На ўсіх выбарах назіральнікі адзначалі шматлікія парушэньні, пасьля давалі рэкамэндацыі, але Лукашэнка прасіў яго «не павучаць».
- На выбары 17 лістапада выстаўлялі кандыдатаў прынамсі 7 апазыцыйных партыяў і шэраг рухаў. На ранейшых выбарах далёка ня ўсіх апазыцыянэраў рэгістравалі кандыдатамі або чальцамі выбарчых камісій.
- На пачатак датэрміновага галасаваньня з 560 зарэгістраваных засталося 516 кандыдатаў. 33 самі зьнялі свае кандыдатуры, яшчэ адносна 13 скасавалі рэгістрацыю за парушэньні (6 зь іх — ад апазыцыйнай «Эўрапейскай Беларусі»). Ніводнай безальтэрнатыўнай акругі няма
- Выбары каштавалі бюджэту каля 23 млн беларускіх рублёў. Лукашэнка кажа, што выбары «павінны прайсьці як сьвята», а Нацыянальны сход мае стаць «дыскусійнай пляцоўкай для дыялёгу дэпутатаў з рознымі поглядамі». Старшыню ЦВК Лідзію Ярмошыну «палохала цішыня» вакол выбараў, а 99% беларусаў лічаць, што ня могуць паўплываць на органы ўлады.
- Як сьцьвярджае ЦВК, яўка на выбары склала 77,22%. На трох мінулых выбарах у Палату называлася яўка каля 74%, а рэкорд быў у 2004 годзе, калі называлася яўка 89,84%.
- Паводле папярэдніх вынікаў, у Палату прадстаўнікоў прайшлі 66 мужчын і 44 жанчыны; 30 дзейных дэпутатаў, 2 чалавекі ва ўзросьце да 30 гадоў, ніводнага апазыцыянэра.
- Сярод вядомых беларусаў, якія трапляюць у Палату прадстаўнікоў, былая міністарка інфармацыі Лілія Ананіч, «Міс Беларусь-2018» Марыя Васілевіч, кіраўнік «Белай Русі» Генадзь Давыдзька, старшыня ЛДПБ Алег Гайдукевіч.
- Незалежныя беларускія назіральнікі фіксавалі парушэньні на датэрміновым галасаваньні і ў асноўны дзень выбараў (731 парушэньне і 622 скаргі, у тым ліку 341 — толькі за 17 лістапада), кожнага трэцяга незалежнага назіральніка выдалілі з участка. Асноўным парушэньнем называецца адсутнасьць адкрытага падліку бюлетэняў і забарона на капіяваньне выніковага пратаколу ўчастковай камісіі. Назіральнікі АБСЭ назвалі выбары неадпаведнымі важным міжнародным дэмакратычным стандартам. Місіі СНД і ШАС назвалі выбары «празрыстымі і дэмакратычнымі».