Пратэст супраць рэстарану ля Курапатаў абмяркоўваюць рэжысэрка Вольга Мікалайчык, кіраўніца ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты» Ганна Шапуцька і адна са стваральніц Віртуальнага музэю савецкіх рэпрэсій Валерыя Чарнаморцава.
Чыё слова пра сытуацыю ў Курапатах можа стаць вырашальным?
- Ганна Шапуцька: У першую чаргу я б хацела там пабачыць Сьвятлану Алексіевіч. Гэта была б вельмі вялікая падтрымка курапацкіх пратэстоўцаў.
- Валерыя Чарнаморцава: Добра было б зьвярнуцца да праваслаўнай царквы, бо ў ёй ушаноўваюцца пакутнікі. А для мяне вельмі важныя словы людзей, якія прайшлі ГУЛАГ.
- Вольга Мікалайчык: Самае цяжкае — дагукацца да іх. Не хадзіць і крычаць «не хадзіце сюды», грэх і ўсё такое, а словы знаходзіць, каб стала сорамна за тое, што ён пойдзе ў залю і замовіць боршчык.
Мікалайчык: Вынікі ўжо ёсьць — мы сапсавалі працу іхняму «кабаку»
Ганна Соўсь: Курапаты ізноў пад пагрозай, ізноў камэрцыйныя інтарэсы ствараюць небясьпеку для гэтага жалобнага месца. Вольга Мікалайчык, вы ўжо другі тыдзень штодня актыўна спрабуеце перашкодзіць працы рэстарацыі ля Курапатаў. Вы бралі ўдзел у многіх акцыях пратэсту. Больш за год таксама былі ў Курапатах. Вы шмат зьведалі рэпрэсій за сваю актыўнасьць, але нягледзячы ні на што, штодня выходзіце на пратэст, ад якога многія не чакаюць выніку. Якое вашае ўнутранае адчуваньне, ці будзе вынік як год таму? Ці будзе гэта вельмі працяглая доўгатэрміновая акцыя як 17 гадоў таму?
Вольга Мікалайчык: Патэнцыял у пратэсту вельмі добры, штодня больш людзей — у нядзелю ўвечары ўжо было чалавек 30. Сёньня, я спадзяюся, таксама павялічыцца колькасьць. Справа ж ня ў тым, ці спынім мы, ці зачынім гэтую кавярню юрыдычна, а ў тым, каб мы далі зразумець уласьнікам, супрацоўнікам, якія пайшлі на гэты бесчалавечны крок, што мы будзем змагацца. Мы ім, дарэчы, ужо вельмі сапсавалі працу. Вялікі розгалас пайшоў менавіта дзякуючы таму, што мы тут стаім. Шмат СМІ, уся краіна гаворыць пра тое, што тут робіцца бесчалавечная зьява «кабак на костках».
Мы даведаліся, хто ўласьнікі, мы зрабілі дасьледаваньне, мы не пускаем сюды машыны. Нягледзячы на выходныя, машын было вельмі мала, усяго чатыры машыны туды спрабавалі праехаць. А ў папярэднія дні да дваццаці машын даходзіла. Вынікі нашай працы відавочныя, і мы будзем працягваць тут знаходзяцца. Мы шматвэктарна працуем у гэтым пытаньні — людзі ходзяць і да дзяржаўных установаў, каб гэта спыніць, дабіваюцца перагляду справы і г. д. Вынікі ўжо ёсьць — мы сапсавалі працу іхняму «кабаку».
Ганна Соўсь: А колькі прыкладна гадзін штодня вы знаходзіцеся ў Курапатах?
Вольга Мікалайчык: Былі дні, калі я была па 6 гадзін, але пасьля я вельмі падпаліла твар пад сонцам, і мне прыходзілася прыходзіць на 3-4 гадзінкі, таму што ў мяне былі ўжо рэальныя апёкі на твары, зараз яны яшчэ не загаіліся. Цяпер вырашана, што штодня прадстаўнікі розных партый і рухаў будуць выходзіць з 12 да 24 гадзіны трымаць вахту. У адзін зь дзён кампанія «Эўрапейская Беларусь», да якой я належу, будзе ладзіць сваю вахту.
Шапуцька: Мы не зразумелі, што нас проста разводзяць
Ганна Соўсь: Ганна Шапуцька, у гэтыя дні шмат гучыць прэтэнзій ад розных людзей, якія насамрэч ня вельмі адсочвалі сытуацыю ў Курапатах, маўляў, дзе былі актывісты раней, чаму пратэсты ідуць супраць ужо пабудаванага будынку. Мы з вамі ведаем, што гэтыя папрокі збольшага несправядлівыя. Вы і шэраг актывістаў вельмі актыўна змагаліся супраць пабудовы Бульбаш-Холу. І цяпер працягваеце збор подпісаў, ствараеце пэтыцыі, праводзіце перамовы, робіце звароты. Як вы мяркуеце, ці ўсё ж магчыма было на самым пачатку спыніць саму пабудову рэстарацыі? І што трэба зрабіць, каб ужо цяпер запабегчы новага разьмеркаваньня зямлі ля Курапатаў для бізнэсоўцаў?
Ганна Шапуцька: У гэтай справе трэба паставіць кропку, то бок ахоўныя зоны мэмарыялу «Курапаты» павінныя быць аддадзеныя мэмарыялу. Тады гэта будзе адказам на ваша апошняе пытаньне, як пазьбегнуць гэтага чынавенскага бязладу. Канешне, змаганьне ішло з самага пачатку, з таго моманту, калі мы даведаліся, што ўжо стаіць гэты «Бульбаш-хол». Каб мы даведаліся, каб хоць нехта паведаміў, каб той жа Ігар Чарняўскі (ня ведаю, ці ведаў ён), той жа Антон Астаповіч каб хоць нехта сказаў, што тут будуць будаваць такую жахлівую ўстанову, то я думаю, мы б спынілі гэта з самага пачатку, не далі б пабудаваць гэты забаўляльны комплекс. Але ж, на вялікі жаль, па факце мы даведаліся пра гэта, калі ў 2012 годзе прыйшлі з заходняга боку мэмарыялу «Курапаты» браць дзеля сваіх мэтаў пясок і пабачылі на свае вочы вось гэтую вялікую рэкляму, што хутка адчыняецца «Бульбаш-хол».
Я паводле адукацыі радыёфізык, я, напэўна, ня так хутка зарыентавалася.
Мы тады адразу далі інфармацыю ў Фэйсбук, нам пазваніла Сьвятлана Калінкіна, быў вялікі артыкул у «Народнай волі» ды іншых СМІ. Быў вялікі грамадзкі розгалас, людзі салідарызаваліся, мы сабралі некалькі тысяч подпісаў літаральна за два дні. Гэты неверагодны розгалас напужаў гэтых чыноўнікаў, бо яны хутка сабраліся, правялі паседжаньні, выязныя камісіі і вынесьлі прадпісаньне пракуратура і Мінкультуры. І каб гэтае прадпісаньне выканалі, не было б там ні домікаў асабістага адпачынку, ні «Бульбаш-холу», таму што ён заходзіў на ахоўную зону мэмарыялу «Курапаты». То бок мы маглі б гэтае пытаньне вырашыць без такіх ахвярных акцый яшчэ напрыканцы 2012-га — на пачатку 2013-га.
Але ж не была б наша дзяржава такой, якая яна ёсьць — пайшлі дзейнічаць іншыя мэханізмы. Тыя мэханізмы, якія фактычна і далі пабудаваць гэты жахлівы забаўляльны комплекс: падключыліся грошы, падключылася карупцыя, усё закруцілася такім чынам, што ўсе пачалі прыкрываць гэтае злачынства.
Я паводле адукацыі радыёфізык, я, напэўна, ня так хутка зарыентавалася. Іншы актывіст нашай ініцыятывы Марат Гаравы, журналіст паводле адукацыі, таксама ня так хутка зарыентаваўся. Мы не зразумелі, што нас проста разводзяць. Яны выйгравалі час. Яны зрабілі так, што замест таго, каб вынесьці з ахоўных зонаў гэтыя дамкі асабістага адпачынку і гэты забаўляльны комплекс, яны вынесьлі ахоўныя зоны, яны іх скарацілі роўна да таго месца, як ідзе плот «Бульбаш-холу». Роўненька па мяжы гэтага плоту ідуць новыя ахоўныя зоны мэмарыялу. Яны зьдзекуюцца з грамадзтва.
На вялікі жаль, у 2012-м годзе мы яшчэ загойвалі свае раны пасьля Плошчы. Актыўныя людзі, Зьміцер Дашкевіч, Павал Севярынец і іншыя хлопцы сядзелі за кратамі...
Чарнаморцава: Тэлефануе жанчына: «А што гэта такое? Гэта Карпаты?»
Ганна Соўсь: Валерыя, вы шмат гадоў праводзіце бясплатныя экскурсіі ў Курапатах. Як бы вы ацанілі веды ў беларускім грамадзтве пра Курапаты? Ці часта вам даводзіцца сутыкацца зь людзьмі, якія нічога ня ведаюць пра гэта, ці маюць абмежаваную ці скажоную інфармацыю?
Валерыя Чарнаморцава: На жаль, вельмі часта. Нават тыя, хто езьдзяць у вандроўкі па Беларусі. Некалькі дзён таму тэлефанавала жанчына: «А што гэта такое, гэта Карпаты?» Такія рэчы адбываюцца ўвесь час. Самае сумнае, што на абвешчаныя бясплатныя экскурсіі прыходзіць даволі мала людзей. Вось тыдзень таму мы праводзілі экскурсію, прыйшло каля 20 чалавек, а 10 чэрвеня прыйшло ўвогуле 4 чалавекі. На жаль, сытуацыя вельмі сумная. Тое, што ў мінулым годзе зьвярнуў увагу на гэтую тэму Павал Якубовіч, які на той момант быў кіраўніком, рэдактарам самай масавай тыражнай газэты ў Беларусі, гэта, можа быць, быў плюс, але, на жаль, даволі шмат людзей ня ведаюць, што гэта такое Курапаты.
Мікалайчык: Самае складанае — распавесьці гэтым людзям, што ня трэба сюды хадзіць
Ганна Соўсь: Вольга, я гляджу на вашу адчайную і ахвярную абарону праз стрымы Свабоды і разумею, наколькі гэта цяжка, непрыемна і часам манатонна чарговым разам кантактаваць з даішнікамі пра «праезную частку», чарговым разам тлумачыць наведнікам, кур’ерам ды іншым, чаму тут ня можа быць рэстарацыі. Разумею, як цяжка супрацьстаяць і правакатарам, і проста абыякавым людзям. А што самае складанае для вас ля Курапатаў цяпер?
Вольга Мікалайчык: Для мяне гонар выйсьці ў гэты пікет! І кожны з тых, хто прыходзіць сюды разам са мной, кажа: «Мы маем гонар». Нягледзячы і на сквар, і на дождж людзі кажуць: будзем стаяць, пакуль не зачыняцца, пакуль ня будзе нейкіх вынікаў. Самае цяжкое ў гэтай сытуацыі — не надвор’е, самае цяжкое — уключыць чалавечае ў душах тых, хто праяжджае міма, хто на поўнай хуткасьці наяжджае на Леаніда Кулакова, на скутэры на нагу Ніне Багінскай, а ёй 70 зь нечым год. Самае цяжкае — дагукацца да іх чалавечнасьці, распавесьці ім, што тут крык вісіць. Як вы дзетак ведзяце, цяжарную жонку як вы можаце весьці сюды есьці марозіва, у тое месца, дзе павіс крык такога самага чалавека, які зь сям’ёй тут быў расстраляны, зь цяжарнаю жонкаю альбо з паўналетнім дзіцём? Як так можна?
Сапраўдны беларус, сумленны і адукаваны чалавек ніколі туды ня пойдзе.
І ты спрабуеш зь імі размаўляць, і некаторыя ўключаюць сваю душу. І я ўжо па вачах бачу, што яны мяне чуюць. Гэта самае цяжкае і самае галоўнае — не хадзіць і крычаць, як на базары: «не хадзіце сюды», грэх і ўсё такое, трэба недзе словы знаходзіць, якія гэты чалавек, глухі на дадзены момант, пачуў. Каб уключылася чалавечае ў яго душы і яму стала сорамна за тое, што ён пойдзе ў залю, замовіць сабе маскоўскі боршчык, а наверсе нейкая карова ў якасьці дэкарацыі, кручкі зь вяроўкамі ў якасьці дэкору. Гэта нейкія вельмі сур’ёзныя і нечалавечыя намёкі, карова раскарачылася пад стольлю, як у расейскім фільме «Асаблівасьці нацыянальнага паляваньня». І там фраза: жыць захочаш — ня так раскарачысься, як тая карова ў самалёце. Яны вешаюць гэтую карову пад столямі — на месцы расстрэлаў... Жыць захочаш, ня так раскарачысься? Гэта проста плявок нам у душу, у сэрца.
Сапраўдны беларус, сумленны і адукаваны чалавек ніколі туды ня пойдзе, не павядзе сям’ю ні на вячэру, ні на марозіва, ні на што. Самае складанае — распавесьці гэтым людзям, што ня трэба сюды хадзіць, што гэта месца болю, скрухі і жалю...
Шапуцька: «Павал Ізотавіч, нельга выдаваць свае жаданьні за вынікі працы працоўнай групы»
Ганна Соўсь: Валерыя ўжо згадала Паўла Якубовіча, галоўнага рэдактара «СБ. Беларусь сегодня». Вы разам з Алесем Чахольскім, Іграм Кузьняцовым нават пагаджаліся на пэўную супрацу з уладамі дзеля Курапатаў. У інтэрвію Свабодзе Якубовіч у лютым казаў наступнае: «Ідзе на зацьвярджэньне ў высокія інстанцыі макет агароджы. Ахоўная зона ўжо ёсьць, а далей будзе добраўпарадкаваньне — сплянаваны пад’езд туды, розныя бытавыя моманты... Я спадзяюся, што ўжо на грамадзкіх асновах пачнём абмяркоўваць памятны знак». Цяпер былы рэдактар, праўдападобна, ня мае столькі ўлады, каб паўплываць на сытуацыю ў Курапатах і не выказваецца пра цяперашнюю сытуацыю. Ці працягваліся ў курапацкіх актывістаў кантакты зь ім? З вашых кантактаў з уладамі, ці ёсьць там людзі, для якіх Курапаты баляць, для якіх гэта ня толькі кавалак лесу ля Менску?
Ганна Шапуцька: Так, ваша пытаньне вельмі да месца, бо сёньня (панядзелак 11 чэрвеня) патэлефанавалі з «СБ. Беларусь сегодня», то бок новы рэдактар, і запрасілі на сёньня а 16-й гадзіне на «круглы стол» у «СБ. Беларусь сегодня» па гэтым пытаньні. На вялікі жаль, гэта вельмі нечаканае запрашэньне было, і ў мяне ўжо былі дамовы, ад якіх я не магла адмовіцца, і мяне сёньня там ня будзе.
Гэтыя людзі павінны спачатку адкрыць архівы.
Што да Паўла Якубовіча... Пры ўсім маім складаным стаўленьні да гэтага чалавека, Павал Ізотавіч, нельга выдаваць свае жаданьні за вынікі працы працоўнай групы. На вялікі жаль, не было гэтых вынікаў — іх няма, іх ня будзе, іх ня будзе і зь іншымі людзьмі. Я так разумею, што хутчэй за ўсё Павал Ізотавіч таксама ня будзе прысутнічаць на гэтым круглым стале....
Гэтыя людзі павінны спачатку адкрыць архівы. Яны павінныя спачатку сказаць, хто там расстраляны, даць магчымасьць ушанаваць памяць кожнага канкрэтнага чалавека. Дзяржава павінна зрабіць першы крок, ён павінен быць вось такі, а пасьля яна павінна ўжо ісьці, усталёўваць помнікі, думаць пра мэмарыялізацыю, яшчэ нейкія крокі рабіць. Самы галоўны крок дзяржавы цяпер — зрабіць так, каб зачыніўся «Бульбаш-хол», і, калі ёсьць магчымасьць, даць гэтым бізнэсоўцам іншае месца, а гэты «Бульбаш-хол» проста перадаць грамадзтву ў якасьці музэю. Я ўсё ж лічу, што там можна стварыць музэй, бо там некалькі будынкаў, падобных да баракаў, дзе ўтрымлівалі людзей у ГУЛАГу...
Магчыма, гэты пратэст выклікаў рэакцыю зь іх боку, таму што яны нас запрасілі, таму што вельмі хутка сабраліся на гэты круглы стол. Будзем спадзявацца, што нешта будзе адбывацца станоўча. Усё ж чыноўнікі — таксама людзі. У нашых чыноўнікаў таксама ляжаць там расстраляныя дзяды і прадзеды, і яны ведаюць гэтую гісторыю, яны як ніхто ведаюць гэтую гісторыю! І каб ніколі больш не паўтарылася, яны павінныя спыніць усё, што адбываецца зараз побач з Курапатамі.
Чарнаморцава: Да гэтага часу адбываецца змаганьне дабра і зла, праўды і няпраўды ў гэтым месцы
Ганна Соўсь: Валерыя, калі б вас запрасілі зрабіць лекцыю пра Курапаты і сталінскія рэпрэсіі чыноўнікамі Менаблвыканкаму і Менгарвыканкаму, ці КДБ, ці бізнэсоўцам, што бы вы ім найперш сказалі, якія парады далі?
Валерыя Чарнаморцава: Я не гісторык. Ёсьць гісторык Ігар Кузьняцоў, іншыя гісторыкі, якія маглі б гэта зрабіць. Я толькі праводжу вандроўкі, але як веруючы чалавек, які запісвала шмат успамінаў былых вязьняў ГУЛАГу, былых рэпрэсаваных, я б сказала ім, як і ўвогуле ўсім беларусам, што Курапаты — гэта ня проста кавалак лесу. Гэта нават ня проста месца, дзе былі расстрэлы. Такіх месцаў, паводле сьведчаньняў Ігара Кузьняцова, у Менску больш за 19. Гэта сымбаль савецкіх рэпрэсіяў у Беларусі.
Але гэта і месца духоўнага змаганьня. Гэта месца, дзе наўпрост прысутнічае Госпад, як я адчуваю. Гэта месца, якое ахоўваецца менавіта звыш, і ўжо не адзін раз гэтае месца падвяргалася розным нападкам, і спрабавалі яго зьнішчыць не адзін раз... Ёсьць сьведчаньні, што ў 50-х гадах былі эксгумацыі пасьля вайны, хацелі зьнішчыць, але гэтае месца, я адчуваю, ахоўваецца наўпрост Госпадам. І калі яны баяцца Госпада, калі яны баяцца за свае жыцьці, за жыцьці сваіх дзяцей, каб не паўтарылася гэта, я б проста папрасіла іх прыслухацца да свайго сэрца і ўзгадаць гісторыю сваёй сям’і. У кожнай сям’і так ці інакш былі ахвяры Другой Сусьветнай вайны і ахвяры рэпрэсій.
Трэба перастаць быць чыноўнікамі і стаць людзьмі, задумацца над гэтым пытаньнем... Да гэтага часу адбываецца змаганьне дабра і зла, праўды і няпраўды ў гэтым месцы. І толькі тады, на мой погляд, нешта сапраўды зьменіцца ў нашым грамадзтве, калі Курапаты будуць ушанаваныя ўсім беларускім грамадзтвам, калі там ня будзе вось такога кшталту выклікаў.
Ганна Соўсь: Можна заўважыць, што ў рэстарацыю часам прыходзяць вельмі падрыхтаваныя да сустрэчы з вамі людзі. Вольга, вы — творчы і таленавіты чалавек. Як можна зрабіць больш крэатыўнай і эфэктыўнай абарону Курапатаў, ведаючы, што прыходзяць і правакатары? Які розныя формы пратэсту можна паспрабаваць? Давайце паспрабуем скласьці некалькі сцэнароў на розныя выпадкі.
Вольга Мікалайчык: Можна рабіць нешта такое, што будзе выглядаць крэатыўна. Да прыкладу, калі ты пішаш вуглямі на асфальце, усё ж гэта не нанясеньне матэрыяльнай шкоды. Альбо балёнчыкам на шпалерах, а пасьля збоку кальцавой на гэтых шпалерах, на вялікім кавалку напісана «Кабак НКВД зачынены». Гэта выбівае інструмэнтарый, якім яны карыстаюцца. Яны могуць цябе затрымаць, могуць несанкцыянаваны пікет аформіць... Ну што з такой зробіш, ты ж на асфальце вуглямі напісала, альбо на шпалерах уласных, ты не пашкодзіла ім.
Можна і без намётаў. Мы паспрабавалі паставіць намёт, намёт забралі, але можна стаяць. Цяпер лета, пайшоў дождж — адкрылі парасоны, стаім. Мы молімся, іх гэта зьдзіўляе, яны думаюць, што гэта такое. А мы ж верым, што гэта дапамагае, і яно дапамагае. Для іх дзіва, а пасьля яны, можа, і перастануць зьдзіўляцца.
Самае галоўнае — дабіцца пакаяньня ад гэтых усіх людзей. Ад нашага ўраду, ад Лукашэнкі, які там ні разу ня быў. А мэтадаў шмат. І мы — людзі таленавітыя, моладзь такая прыгожая прыходзіць, побач са мной стаіць, і сталыя людзі, такія як Ніна Багінская. Да нас проста трэба далучацца, няма тут ніякай страшнай небясьпекі. Прыходзьце, лета, адпачынак, у нас усё роўна няма грошай езьдзіць на мора, прыходзьце сюды, бараніце памяць...
Шапуцька: Ня бойцеся, вы проста прыйдзіце і скажыце: «Нельга гэта рабіць»
Ганна Соўсь: Апазыцыйныя рухі і грамадзкія актывісты вызначыліся з графікам дзяжурстваў ля Курапатаў. Як вы лічыце, а да каго незаангажаванага ў палітычнай дзейнасьці варта зьвярнуцца па падтрымку — і маральную, і рэальную? Каго вы хацелі бы бачыць ля перайменаванага Бульбаш-Холу? Хто мог бы сваёй вядомасьцю пераканаць тых, хто туды едзе? Ну які Аляксандар Саладуха да прыкладу? Ці Сьвятлана Алексіевіч, калі ўжо больш сур’ёзна?
Ганна Шапуцька: У першую чаргу я б хацела там пабачыць Сьвятлану Алексіевіч. Гэта чалавек, вядомы ва ўсім сьвеце, і гэта была б вельмі вялікая падтрымка курапацкіх пратэстоўцаў. Вось Аляксей Марачкін, нягледзячы на сваю хваробу, прыйшоў, стаў у ланцуг з пратэстоўцамі, і стаяў перад гэтымі машынамі. Людзі, зьвяртаюся да вас, да ўсіх, хто лічыць сябе грамадзкім дзеячам, хто лічыць сябе інтэлігенцыяй, вы ўсе павінныя быць тут. Вы ўсе павінныя прыйсьці і падтрымаць пратэстоўцаў. Ня трэба кідацца пад аўтамабілі, ня трэба нешта рабіць незразумелае, вы проста прыйдзіце, выкажыце сваю павагу, сваё стаўленьне, зрабіце заяву.
Заклікаю ўсіх нашых музыкаў, усіх нашых вядомых журналістаў, Сьвятлану Калінкіну, Уладзімера Мацкевіча, апазыцыйных прадстаўнікоў, дзеячаў культуры... Заклікаю ўсіх, хто ня згодны. Ня бойцеся, вы проста прыйдзіце і скажыце: «Нельга гэта рабіць». Гэта справа кожнага беларуса, каб не было тут рэстарацыі з гатэлямі, лазьнямі, дзіцячымі арэлямі і іншымі рэчамі. Гэта проста сорам.
Зьвяртаюся да тых, хто мае магчымасьць зьвярнуцца да габрэяў сьвету. Гэта важна, каб тыя неяк узьдзейнічалі на гэтых людзей, і, магчыма, выкупілі б гэты бізнэс. Калі ўжо ў дзяржавы няма гэтых грошай, складзіцеся, дапамажыце нам вырашыць гэтую сытуацыю. Калі яны ня могуць адмовіцца ад гэтых 4-5 мільёнаў, падарыць людзям, калі дзяржава ня можа вырашыць гэтае пытаньне, давайце дапаможам нам, беларусам, давайце мы ўсе разам зробім гэты крок. Як у Трасьцянцы, габрэі Нямеччыны ахвяравалі вялікія грошы, і зараз там будзе адчыняцца помнік. Давайце мы і тут зробім гэты мэмарыял разам...
Ганна Соўсь: Валерыя, чые слова пра сытуацыю ў Курапатах можа стаць вырашальным? Хто павінен выказацца ці прыйсьці туды?
А для мяне вельмі важныя словы тых людзей, якія ўжо цяпер ня могуць проста фізычна дайсьці ў Курапаты.
Валерыя Чарнаморцава: У мяне ёсьць два адказы на гэтае пытаньне. Добра было б зьвярнуцца да праваслаўнай царквы ў першую чаргу. Калі вы памятаеце, пачыналі будаваць храм у межах ахоўнай зоны, праваслаўны храм, яшчэ дабраславёны патрыярхам Алексіем ІІ. І тады засыпалі гэтыя падмуркі, таму што ён парушаў межы ахоўных зонаў. А калі пачалі будаваць рэстарацыю, зьменшылі ахоўныя зоны. Я думаю, што нават зьвярнуўшыся да цяперашняга мітрапаліта Паўла, гэта ўсё-такі магчыма, бо ў праваслаўнай царкве ўшаноўваюцца пакутнікі.
А для мяне вельмі важныя словы тых людзей, якія ўжо цяпер ня могуць проста фізычна дайсьці ў Курапаты — людзі, якія яшчэ жывыя, якія прайшлі ГУЛАГ, але якім ужо больш за 90 год. Я пазаўчора рабіла стрым з Эрнэстам Сабілам, які праседзеў 13 год у ГУЛАГу, ён фізычна ня можа дайсьці ў Курапаты, ён проста ня ходзіць. Тое самае з Надзеяй Раманаўнай Дземідовіч. Але іх слова таксама павінна быць пачутае.
* * *
Што важна ведаць: пратэсты супраць новай рэстарацыі ў Курапатах
- Рэстаран «Поедем поедим» у Курапатах меркавана запрацаваў увечары 5 чэрвеня.
- Грамадзкія актывісты штодня ад 31 траўня пікетуюць забаўляльны комплекс, патрабуючы закрыцьця рэстарацыі.
- 1 чэрвеня рэстаран «Поедем поедим» пачаў рэклямавацца ў інтэрнэце.
- 28 траўня карэспандэнт Свабоды трапіў на тэрыторыю комплексу, дзе пабачыў падрыхтоўку да хуткага адкрыцьця рэстарацыі.
- Адрас рэстарацыі супадае з адрасам ТАА «Амізбел», якое было створана кампаніяй «Белноватэкс груп». Апошняя валодае шэрагам фэшэнэбэльных рэстаранаў у Менску.
- Рэстарацыя стаіць за 50 мэтраў ад месца, дзе ў 1930-я адбываліся масавыя расстрэлы. Карнікі НКВД расстралялі тут ад 30 тысяч да 250 тысяч чалавек.
- Будоўля забаўляльнага комплексу пад назвай «Бульбаш-хол» пачалася ў 2010 годзе ў ахоўнай зоне Курапатаў. У 2014-м ахоўную зону зьменшылі. Гісторыя будаўніцтва і змаганьня тут.
- Першая грамадзкая абарона Курапатаў адбывалася ў 2001–2002 гг., калі моладзь пратэставала супраць пашырэньня кальцавой дарогі праз урочышча. На пачатку 2017-га актывісты адстаялі Курапаты ад будоўлі бізнэс-цэнтру.
Сталінскія рэпрэсіі і Курапаты
У Беларусі масавыя рэпрэсіі пачаліся яшчэ з прыходам да ўлады бальшавікоў — у 1917 годзе. А скончыліся, калі памёр Сталін — у 1953-м. Дасьледчыкі мяркуюць, што пад іх падпалі як мінімум 600 тысяч чалавек. Паводле іншых ацэнак, гэтая лічба дасягае 1,4 мільёна. Але дакладныя лічбы не вядомыя — КДБ дагэтуль не раскрыў архівы. Паводле розных падлікаў, ад 30 да 250 тысяч чалавек карнікі НКВД расстралялі з 1937 па 1941 гады ў Курапатах — лясным масіве пад Менскам.
