Старая беларуская шахматная школа спаткала свой "мат"
– а мат па-пэрсідзку і арабску значыць сьмерць – пад нацысцкімі
кулямі ў менскім і віленскім гета. Новых шахматыстаў разьмеркавалі
ў Беларусь з Расеі ў рамках праграмы аднаўленьня разбуранай гаспадаркі.
Тады ў Беларусь прыбылі гросмайстры Суэцін і Баляслаўскі, будучая віцэ-чэмпіёнка
сьвету Кіра Зварыкіна, а таксама будучы міжнародны майстар Якаў Сакольскі,
якому судзілася распрацаваць самы беларускі шахматны пачатак.
Калі ў сыцыльянскай абароне ці ангельскай партыі наперад сунуць пешку
(якую па-беларуску, паводле Ластоўскага, можна называць таксама ніжнікам)
ад слана (або вышніка), у францускай абароне – ад каралевы (або кралі),
у стараіндыйскай – ад каня, але асьцярожна, на адну клетку, дык у беларускім
дэбюце Сакольскага першым жа ходам пешка вырываецца ад каня аж на дзьве
клеткі наперад – b4!
Дэбют Сакольскага – пачатак цалкам алягічны. Здаровы шахматны
глузд патрабуе напачатку захопліваць цэнтар, а не мітусіцца на флянгах.
Дэбют Сакольскага па вялікім рахунку – досыць прымітыўная пастка, разьлічаная
на недасьведчанага праціўніка, які адкажа на ф'янкета белых каралеўскай
пешкай, а пасьля абароніць гэтую пешку канём ды страціць яе. Два разы ў
такую пастку ня трапіш. Дэбют Сакольскага – ірацыянальны, такі па-дзіцячаму
авантурны, цемрашальскі.
Як трэнэр, Сакольскі дасягнуў большых посьпехаў, чым як тэарэтык. Ён
выхаваў першага гросмайстра-беларуса, Віктара Купрэйчыка. Сьледам за Купрэйчыкам
прыйшлі Барыс Гельфанд і Ільля Сьмірын. Другі, праўда, як прыйшоў, так
і пайшоў, дакладней, паехаў у Ізраіль. Разам зь 90 000 беларускіх жыдоў.
Ні той, ні другі дэбюту Сакольскага ўжо не ўжывалі.
Купрэйчык жа заслужыў славу нашай школе шахматаў – зрэшты, сёй-той
кажа "шахаў", а слоўнік Насовіча фіксуе "арцагі" – іншым.
Вось жа, ён памятны тым, што, адзіны зь сябраў Алімпійскага камітэту, наважыўся
выступіць проці абраньня Аляксандра Лукашэнкі на старшыню гэтай установы
ў 1997 годзе.
Жаданьне беларускага "шаха" ажыцьцявілася, але ніхто яшчэ не
абверг той праўды, што надмернае імкненьне да арыгінальнасьці ўрэшце ўсё
ж вылазіць бокам, як тая пешка ў шалёным-шалёным дэбюце Сакольскага.
Андрэй Дынько
Самае папулярнае
1