“Гэны гэнерал прыехаў са сваім клазетам. Шпакоўня такая, у нас на двары
стаяла. Ён сядзіць, а салдат ахоўвае,” – такое было найбольшае ўражаньне
ад сустрэчы зь немцамі-акупантамі адной беларускі, якая памятае вайну дзяўчынкай.
Іншая цётка, вярнуўшыся з-за мяжы, на пытаньне “што найбольш уразіла”
адказала :“Туалет. Я б хацела там памерці, на той ружовай кафлі.”
Ну што ж, цётка не такая ўжо і арыгінальная: замежныя турысты, калі
траплялі ў туалеты на нашых вакзалах, таксама хацелі памерці.
Ту-а-лет – як французкі выгук вялікай сацыяльнай эвалюцыі неяк
слаба прабіваўся ў лясістую Беларусь. З усіх першасных патрэбаў тутэйшага
чалавека над ім вісела і ціснула і ўважалася за галоўнае адна – патрэба
працы. Лёзунг “нішто чалавечае…” увасабляўся у самай куртатай форме: дамы
з усіх туалетаў часьцей патрабавалі ватоўку і боты, туалетнае
мыла пэрыядычна было дэфіцытам, туалетная папера нейкі час прадавалася
па сьпісах – толькі для вэтэранаў.
Праўда, у СССР мільённымі накладамі выходзілі газэты. Затое грамадскіх
прыбіральняў было надзвычай мала.
Даступнасьць прыбіральні робіць чалавека лёгкім і свабодным. Недаступнасьць
– ператварае ЗАДАВАЛЬНЕНЬНЕ патрэбнасьцяў у экзэкуцыю патрэбнасьцямі. Таму
многіх вязьняў і затрыманых пазбаўляюць туалету. У куце кожнай турэмнай
камэры стаяла і стаіць – як сымбаль бруду, пакутаў і прыніжэння – параша.
Беларускія аўтобусы, што коцяць дарогамі Эўропы, па ранейшым спыняюцца
у лясках схадзіць да ветру. “Платны туалет” застаецца страшным пудзілам.
На берасьцейскім памежжы туалеты ў цягнікох зачыняюцца на некалькі
гадзінаў. Далей – залежыць у які бок паедзеце. Там, дзе церпяць, сьмярдзіць
парашай. Там, дзе паўсюль туалеты, лунае дух свабоды.
Алена Ціхановіч
Самае папулярнае
1