Нiва

Нiва - вельмi кароткае i вельмi невыразнае слова, у iм губляецца сэнс. Мовазнаўцам тут цяжка зачапiцца за гукi, каб растлумачыць паходжаньне слова. Нiва можа зьляцець з вуснаў у часе п'янога мармытаньня як частка папулярнага выразу "нiва-прос". Адныя этымолягi зьвязваюць нiву са словамi "нiз" i "нiцма". I тады паўстае цэлы шэраг прыкладаў з розных моваў, i ўсё зводзiцца да цяжкiх хваробаў i напасьцяў. Нiва - невараць, значыць, сьмерць. Iншыя этымолягi кажуць, што гук "н" мог прышчапiцца ў працэсе таго самага мармытаньня, калi чалавечы рот сам карэктуе й спрашчае сутыкненьнi розных словаў так, як яму лягчэй вымаўляць. I тады паўстае iншы шэраг прыкладаў, дзе ўсё зводзiцца, наадварот, да рэчаiснасьцi i жыцьця.

Па-беларуску нiва - гэта поле, прычым як звычайнае поле, так i поле дзейнасьцi. У другiм варыянце нiва гучыць узьнёсла. Нельга сказаць, што прафэсар Цюцюкевiч дабiўся посьпехаў у полi кардыяхiрургii. Таму кажуць - на нiве кардыяхiрургii.

Памiж простым i ўскосным сэнсамi слова iснуе канфлiкт. Гэтак у рэдакцыю лiтаратурнай газэты "Наша Нiва" часьцяком зьвяртаюцца аграрыi, абураныя тым, што газэта ня пiша "пра сяло". Канфлiкту спрыяе i тое, што выходзяць як мiнiмум тры беларускiя газэты з падобнымi назвамi. Акрамя названай згадаю яшчэ беластоцкую "Нiву" i прэзыдэнцкую рускамоўную "Белорусскую ниву", якая сапраўды пiша пра аграрныя справы. Што да абураных чытачоў "Нашай Нiвы", дык яны й ня ведаюць, што выяўляюць тым самым сваю неабазнанасьць i неадукаванасьць. Яны забылiся, што яшчэ ў школе iм распавядалi пра першую беларускую газэту, у якой супрацоўнiчалi Янка Купала i Якуб Колас i якая стала расплодзiшчам нашага нацыянальнага адраджэньня ў ХХ ст.

А яшчэ ёсьць савецкi джып "Нiва" i савецкi камбайн "Нiва". Праўда, у гэтых словазлучэньнях галоўнае слова ўсё ж ня "нiва", а "савецкi". Разам з краiнай, якая насiла такую назву, адыходзяць у нябыт i ейныя мэханiзмы. Савецкiя джыпы на нашых дарогах усё больш саступаюць месца проста джыпам. А ў беларускім калгасе летась зьявіўся першы амэрыканскі камбайн.

Сяргей Дубавец