Паводле летапісных крыніцаў годам заснаваньня Асьвеі лічыцца 1503. Аднак археолягі гэтую дату абверглі, прычым самым рашучым чынам. Сталася так, што дагэтуль археалягічныя дасьледзіны ў мястэчку не праводзіліся, і таму дзеля раскопак была наўздагад абраная паўвыспа на беразе возера. Зрабіўшы некалькі шурфоў і невялічкі раскоп, археолягі адразу ж наткнуліся на культурны пласт 11-га стагодзьдзя. Распавядае кіраўнік экспэдыцыі археоляг Дзяніс Дук:
(Дук: ) “Сёлета ўпершыню былі праведзеныя археалягічныя дасьледаваньні ў гарадзкім пасёлку Асьвея. Быў ускрыты вельмі багаты на артэфакты культурны пласт з матэрыяламі, якія датуюцца сама меней 11-м стагодзьдзем. Трэба будзе яшчэ зрабіць шмат археалягічнай працы, каб удакладніць сапраўдную дату заснаваньня Асьвеі, але ўжо зараз можна казаць, што мястэчку не 500, а прынамсі 900 гадоў. Намі быў ускрыты пласт, у якім знаходзіліся побытавыя рэчы і вельмі рэдкая знаходка: сьвінцовая плёмба з графіці і літарамі. Зараз трэба працаваць, каб выявіць ейнае паходжаньне”.
Значыцца, калі руплівей пакапацца, дык можна панурыцца і ў больш старажытныя часіны? Пытаньне такое успрымаецца безь іроніі, бо, па сьведчаньні некаторых адмыслоўцаў, людзі на берагах Асьвейскага возера жылі з пракаветных часінаў. Так атрымалася, што саму Асьвею археолягі дагэтуль абміналі, а вось навакольную зямлю ўжо пальцамі перамацалі. Яшчэ ў 50-х гадох на высьпе, што ляжыць пасярод возера, было выяўлена старажытнае гарадзішча. Гаворыць Дзяніс Дук:
(Дук: ) “У 1956 годзе археолягам Шутам было адкрытае гарадзішча на востраве з матэрыяламі раньняга жалезнага веку. Можна казаць, што ў той час гэтыя мясьціны былі вельмі добра асвоены чалавекам. І я ўпэўнены, што далёка ня ўсе помнікі на востраве яшчэ адкрытыя”.
Выспа, пра якую ідзе гаворка – самая вялікая азёрная выспа ў Беларусі; ейная плошча дасягае пяцёх квадратных кілямэтраў. Дзеля параўнаньня: княства Манака мае тэрыторыю 1,9, а Гібральтар – крыху больш 6-цёх квадратных кілямэтраў. Да вайны і па вайне на высьпе жылі людзі, была вёска, але ў 1969 годзе апошні яе жыхар пераехаў у Асьвею. Такім чынам там, дзе жалезным векам віравала жыцьцё, сёньня поўная бязьлюднасьць і, адпаведна, занядбанасьць.
(Дук: ) “Сёлета ўпершыню былі праведзеныя археалягічныя дасьледаваньні ў гарадзкім пасёлку Асьвея. Быў ускрыты вельмі багаты на артэфакты культурны пласт з матэрыяламі, якія датуюцца сама меней 11-м стагодзьдзем. Трэба будзе яшчэ зрабіць шмат археалягічнай працы, каб удакладніць сапраўдную дату заснаваньня Асьвеі, але ўжо зараз можна казаць, што мястэчку не 500, а прынамсі 900 гадоў. Намі быў ускрыты пласт, у якім знаходзіліся побытавыя рэчы і вельмі рэдкая знаходка: сьвінцовая плёмба з графіці і літарамі. Зараз трэба працаваць, каб выявіць ейнае паходжаньне”.
Значыцца, калі руплівей пакапацца, дык можна панурыцца і ў больш старажытныя часіны? Пытаньне такое успрымаецца безь іроніі, бо, па сьведчаньні некаторых адмыслоўцаў, людзі на берагах Асьвейскага возера жылі з пракаветных часінаў. Так атрымалася, што саму Асьвею археолягі дагэтуль абміналі, а вось навакольную зямлю ўжо пальцамі перамацалі. Яшчэ ў 50-х гадох на высьпе, што ляжыць пасярод возера, было выяўлена старажытнае гарадзішча. Гаворыць Дзяніс Дук:
(Дук: ) “У 1956 годзе археолягам Шутам было адкрытае гарадзішча на востраве з матэрыяламі раньняга жалезнага веку. Можна казаць, што ў той час гэтыя мясьціны былі вельмі добра асвоены чалавекам. І я ўпэўнены, што далёка ня ўсе помнікі на востраве яшчэ адкрытыя”.
Выспа, пра якую ідзе гаворка – самая вялікая азёрная выспа ў Беларусі; ейная плошча дасягае пяцёх квадратных кілямэтраў. Дзеля параўнаньня: княства Манака мае тэрыторыю 1,9, а Гібральтар – крыху больш 6-цёх квадратных кілямэтраў. Да вайны і па вайне на высьпе жылі людзі, была вёска, але ў 1969 годзе апошні яе жыхар пераехаў у Асьвею. Такім чынам там, дзе жалезным векам віравала жыцьцё, сёньня поўная бязьлюднасьць і, адпаведна, занядбанасьць.
