Лінкі ўнівэрсальнага доступу

У “Доме літаратара” Хрысьціна Лялько, Сяргей Законьнікаў, Валеры Мазынскі, Віктар Скарабагатаў


Радыё Свабода (эфір 28 студзеня) Новая перадача сэрыі “Дом літаратара”.

Друкарскі варштат

Хрысьціна Лялько: “Я б пажадала беларускім літаратарам, каб яны ня толькі таленавіта пісалі, але яшчэ і мелі грошы на выданьне сваіх кніг”

Валянціна Аксак, Менск

Янка Брыль, Данута Бічэль, Ніл Гілевіч, Ірына Жарнасек і яшчэ многія таленавітыя беларускія літаратары выдалі ў апошні час свае кнігі ў выдавецтве “Про Хрысто”. Цяпер, аднак, фундацыі на сьвецкія выданьні гэтае каталіцкае выдавецтва ня мае, і заснаваная ў ім пры часопісе “Наша вера” бібліятэчка мастацкае літаратуры спыніла сваё існаваньне. З супрацоўніцай выдавецтва “Про Хрысто” і галоўнай рэдактаркай часопісу “Наша вера” Хрысьцінай Лялько гутарыла наша карэспандэнтка.

(Валянціна Аксак: ) “Як узьнікла ідэя выдавецтва “Про Хрысто”?

(Хрысьціна Лялько: ) “Ідэя ўзьнікла пяць гадоў таму — і столькі ж нашаму выдавецтву. Але спачатку ўзьнікла ідэя прэсы. А патрэба каталіцкага выдавецтва ўзьнікла ў нашай ярархіі, таму што мала было для патрэбаў касьцёлу часопісаў і газэтаў, а патрэбныя яшчэ малітоўнікі, іншыя такія рэчы. На гэтыя патрэбы павінна працаваць адмысловае выдавецтва. І гэта было самым галоўным аргумэнтам на карысьць таго, каб мы заснавалі сваё выдавецтва з ініцыятывы кардынала Казімера Сьвёнтка і па яго блаславеньні”.

(Аксак: ) “Але цяпер ваша выдавецтва шырока вядомае ў асяродзьдзі тых, хто цікавіцца беларускай прозай і паэзіяй, як выдавецтва, якое выпускае кнігі сучасных беларускіх літаратараў. Якім чынам у вас узьнікла думка выдаваць сьвецкую літаратуру?”

(Лялько: ) “Вяртаючыся да гаворкі пра нашу каталіцкую прэсу скажу, што гэтая думка ўзьнікла ў рэдакцыі часопісу “Наша вера”. Мы вырашылі заснаваць бібліятэчку нашага часопісу. Такім чынам мы пачалі выдаваць кнігі аўтараў часопісу. Першай зьявілася кніжка прозы Ірыны Жарнасек “Гадара”. Гэтая кніжка праляжала ў выдавецтве “Мастацкая літаратура” вельмі доўга. Ірына часта ў прыватных нашых гутарках наракала на тое, што ніяк не ўдаецца яе выдаць. Чыста па-сяброўску я спачувала пакутам пісьменьніцы, а потым падумала: а чаму не? Чаму не паспрабаваць у нас яе выдаць? Давайце шукаць грошы. І нейкім чынам нам удалося знайсьці фундатараў. Мы праіснавалі два гады і за гэты час выдалі кнігі многіх нашых добрых пісьменьнікаў — прозу Ірыну Жарнасек, паэзію Дануты Бічэль, Мар’яна Дуксы, Ніны Мацяш, цудоўную дасьледчыцкую кніжку Ўладзімера Конана пра ксяндза Адама Станкевіча. Ну і шэраг іншых. Я цяпер, напэўна, не прыгадаю ўсіх, але лічу, што нам удалося выдаць, можа быць сапраўды нашых найлепшых аўтараў”.

(Аксак: ) “Вы назвалі аўтараў, у творчасьці якіх выразна праяўляюцца духоўныя матывы. Ці азначае гэта, што вы прынцыпова падыходзіце да выбару імёнаў тых, каго выдаяце? Ці абавязкова гэта мусяць быць літаратары, якія зьвяртаюцца ў сваіх творах да рэлігійных тэмаў?”

(Лялько: ) “Мушу сказаць, што так. Таму што абавязвае да гэтага і назва нашага выдавецтва “Про Хрысто”, мы працуем для Хрыста і дзеля Хрыста, мы для гэтага і заснаваліся. І канечне мяне, як рэдактарку бібліятэчкі “Нашай веры” і рэдактарку нашых выданьняў, найперш прывабліваюць аўтары, якія пішуць на духоўную тэматыку”.

(Аксак: ) “У вашым выдавецтве выйшла кніга народнага пісьменьніка Беларусі Янкі Брыля “Блакітны зьніч”. Доўга я яе не магла нідзе знайсьці, нарэшце мне пашчасьціла набыць яе ў шапіку пры Катэдральным касьцёле. У сувязі з гэтым пытаньне: якімі шляхамі даходзяць кнігі выдавецтва “Про Хрысто” да беларускага чытача?”

(Лялько: ) “Для нашага выдавецтва гэта быў гонар, што Янка Брыль прапанаваў нам сваю кнігу. А як цяпер можна знайсьці нашы выданьні? Вельмі проста. У Менску на Багдановіча, 25 працуе наша міні-кнігарня “Духоўная кніга”. І калі зойдзеце, то ўбачыце там усё, што мы выдаем”.

(Аксак: ) “А ці супрацоўнічаеце вы зь дзяржаўнай сыстэмай распаўсюду “Белкніга”?”

(Лялько: ) “На жаль, зь вельмі нямногімі кнігарнямі мы маем такія трывалыя кантакты. З “Кнігарняй пісьменьніка” супрацоўнічаем, прапаноўвалі свае выданьні ў шапік пры Акадэміі навук. Такімі асабістымі кантактамі карыстаемся толькі і калі ёсьць зацікаўленасьць такая, то непасрэдна ў тыя кнігарні і аддаем свае кнігі і часопісы. Але я яшчэ раз запрашаю на Багдановіча, 25 у “Духоўную кнігу”.

(Аксак: ) “У згаданай вамі кнігарні я не знайшла выдадзенай таксама ў “Про Хрысто” кнігі народнага паэта Ніла Гілевіча “На флейце самоты”. То як яна распаўсюджвалася?”

(Лялько: ) “На флейце самоты” — кніжка сапраўды вельмі цудоўная і вельмі хутка разышлася. А было гэта, калі мы выехалі на творчыя сустрэчы з аўтарам у Горадню. Там адбылося чатыры сустрэчы з чытачамі, і пяцьсот асобнікаў (такі быў наклад выданьня) разышлося на іх, як кажуць, як вада”.

(Аксак: ) “Я ведаю, што сустрэчы чытачоў з вашымі аўтарамі ладзяцца і ў касьцёлах. Ці азначае гэта, што сёньня каталіцкі касьцёл у Беларусі зьяўляецца ня толькі чыста рэлігійным асяродкам, але яшчэ і асяродкам, які гуртуе вакол сябе творчыя сілы, зьбірае беларускіх пісьменьнікаў, зьбірае іхных чытачоў і гэткім чынам выконвае нейкую больш шырокую місію?”

(Лялько: ) “Я лічу, што гэтаму можна толькі парадавацца, таму што духоўнасьць — яна ж мае вельмі шырокае значэньне. Гэта ня толькі рэлігійная духоўнасьць. Чалавек шукае гэтае духоўнасьці, ён прыходзіць у храм, і добра, што ён там знаходзіць штосьці тое, што неабходна ягонай душы”.

(Аксак: ) “А якую наступную кніжку, выдадзеную ў вашым выдавецтве, ён знойдзе?”

(Лялько: ) “А вось гэта цяжкае пытаньне. У пляне нашага выдавецтва “Малітоўнік для дзяцей” і іншыя такія кнігі. Фінансаваньне наша Менска-Магілёўская дыяцэзія знаходзіць цяпер толькі на літаратуру такую практычна-ўжытковую”.

(Аксак: ) “Калі нашу гутарку пачуюць беларускія літаратары, якія захочуць у вас выдацца, то вы іх нічым не абнадзеіце?”

(Лялько: ) “Я б пажадала нашым літаратарам, каб яны мелі за што выдаваць свае кнігі. Каб яны ня толькі таленавіта пісалі, але яшчэ мелі ў кішэнях грошы, і тады можна прыходзіць у любое выдавецтва. На жаль, такая сытуацыя”.

Кніга і аўтар

Сяргей Законьнікаў: “Мяне не бяруць на працу нават вахтарам”

Міхась Скобла, Менск

На дваццатыя ўгодкі чарнобыльскай трагедыі ў Баўгарыі пабачыла сьвет кніга “Болка” — анталёгія беларускай паэзіі ў перакладах на баўгарскую мову. У яе ўвайшлі творы на чарнобыльскую тэматыку. З укладальнікам кнігі, паэтам Сяргеем Законьнікавым сустрэўся наш карэспандэнт.

(Міхась Скобла: ) “Спадар Сяргей, “Болка”, я так разумею, па-баўгарску — “Боль”. Што гэта за кніга, чые творы ў яе ўвайшлі?”

(Сяргей Законьнікаў: ) “Добра, што кніга выйшла напярэдадні 20-й гадавіны чарнобыльскай трагедыі. Баўгары ўдзячныя Аляксандру Пятрову — амбасадару Беларусі ў Баўгарыі, які ініцыяваў гэты праект і дапамог яму ажыцьцявіцца. У кнігу ўвайшлі вершы Рыгора Барадуліна, Ніла Гілевіча, Генадзя Бураўкіна, Уладзімера Някляева, Алеся Разанава, Раісы Баравіковай і многіх іншых. Гэты боль, гэтая болка — навечна, мы з гэтым болем застаемся на стагодзьдзі і тысячагодзьдзі, пакуль будзе існаваць пад сонцам наша зямля. І мы яго лягчэй перанясем, калі болем гэтым пранікнуцца і нашы баўгарскія сябры. Перакладалі нашых паэтаў выдатныя перакладчыкі, якія даўно і плённа працуюць на беларускую літаратуру: Зоя Васільева, Алена Алекава, Найдан Вылчаў, Марка Ганчаў, Стэфан Патонеў, які, на жаль, памёр летась”.

(Скобла: ) “Вы сказалі, што выданьню кнігі паспрыяў амбасадар Пятроў. Вось добры прыклад для ўсіх астатніх амбасадараў”.

(Законьнікаў: ) “З Баўгарыяй у нас шчасьлівая сытуацыя. Яшчэ раней там быў амбасадарам Аляксандар Герасіменка, які таксама дапамагаў наладжваць літаратурныя сувязі паміж нашымі краінамі. Толькі за апошні час у Баўгарыі пабачылі сьвет зборнік маладых літаратараў “Шрэшта спролета” (“Сустрэча зь вясною”) і анталёгія беларускага апавяданьня. Рыхтуецца да выданьня зборнік беларускага гумару. Прытым, кожнае выданьне вельмі шырока прэзэнтуецца ў Баўгарыі, і ня толькі ў Сафіі, а па ўсёй краіне, таму мае вялікі розгалас”.

(Скобла: ) “Пасьля таго, як вас прымусілі пакінуць пасаду галоўнага рэдактара часопісу “Полымя”, вы задумвалі выдаваць новы часопіс. Чаму вашы пляны так і не ажыцьцявіліся?”

(Законьнікаў: ) “Гэтая задума была адразу заблякаваная ўладай. Міністэрства інфармацыі нібыта спачатку дало “дабро”, але гарвыканкам не зацьвердзіў юрыдычнага адрасу. І потым ні гарвыканкам, ні Савет Міністраў папросту не адказвалі на мае лісты, звароты, нягледзячы на тое, што я аплаціў усе прадугледжаныя заканадаўствам выдаткі, заплаціў за ліцэнзію. Дарэчы, усе пададзеныя дакумэнты так і засталіся ляжаць у гарвыканкаме, калі іх, вядома, не здалі ў архіў”.

(Скобла: ) “Ці ўдалося вам уладкавацца на працу?”

(Законьнікаў: ) “Не. Пасьля ліквідацыі нашых дэмакратычных выданьняў усіх звольненых, у тым ліку мяне, паставілі на ўлік у службе занятасьці. Дарэчы, лічыцца, што ў Беларусі беспрацоўныя стаяць на ўліку 6—7 месяцаў, а потым знаходзяць працу. А я ўжо чатыры гады ня маю працы. Ня надта спадзеючыся на службу занятасьці, я сам спрабаваў уладкавацца на працу прыблізна ў трыццаць месцаў. І нідзе мяне не ўзялі”.

(Скобла: ) “І якія прычыны адмовы?”

(Законьнікаў: ) “Прычына адна — я сам, як асоба. Я хадзіў па дзяржаўных і недзяржаўных установах. Я не шукаў начальніцкага месца, быў згодны на шараговыя работы, у тым ліку вахтара і вартаўніка. Але і там мяне ня бралі. У нас маса народу, звольненага з палітычных матываў, і гэтыя людзі ніколі ня знойдуць сабе працы. У дзяржаўных выданьнях ёсьць сьпісы пісьменьнікаў, якіх нельга друкаваць. Так і з працай. Падчас прыёму на працу ты запаўняеш лісток уліку кадраў. І там, дзе трэба, пытаюцца: “А чаго гэта вы, ляўрэат Дзяржаўнай прэміі, ляўрэат прэміяў Польшчы і Ўкраіны, чаму гэта вы ўладкоўваецеся вахтарам?!” Пачынаюць цікавіцца ў адпаведных інстанцыях. На гэтым, звычайна, і заканчвалася маё працаўладкаваньне”.

(Скобла: ) “Як жа вы жывяце, на якія сродкі?”

(Законьнікаў: ) “Я жыву без усялякай дзяржаўнай дапамогі, перабіваюся выпадковымі дробнымі заробкамі. Нешта перакладаю, нешта рэдагую. Маю невялічкія грошы, на чорны хлеб з кількай мне хапае. Але маральна я сябе адчуваю выдатна, ні ад каго не залежу”.

(Скобла: ) “Чатыры гады вы, як і многія беларускія літаратары, не друкуецеся ні ў “Полымі”, ні ў “Маладосці”, ні ў “ЛіМе”. Сёй-той называе гэта самабайкотам, байкотам усёй літаратуры і заклікае вярнуцца на старонкі згаданых выданьняў. Гэта магчыма?”

(Законьнікаў: ) “Тут вырашае кожны сам за сябе. Я не асуджаю тых сваіх калегаў, якія дзеля таго, каб утрымліваць сям’ю, друкуюцца ў холдынгу. Але для сябе я ўсё вырашыў яшчэ тады, калі ў “Полымя” зайшла цэлая брыгада, у якой былі міністар інфармацыі, намесьнік міністра, прадстаўнікі адміністрацыі прэзыдэнта, якія заявілі, што яны “ліквідуюць” гэтую рэдакцыю. І я тады сказаў, што ў гэтых падцэнзурных выданьнях я друкавацца ніколі ня буду. І ад слова свайго адмаўляцца не зьбіраюся”.

(Скобла: ) “Сёньня вы займаецеся публіцыстыкай на старонках газэты “Свободные новости плюс”, як Генадзь Бураўкін у “Салідарнасьці” (ліквідаванай ужо), як Ніл Гілевіч у “Народнай Волі”. Вам гэта не замінае пісаць вершы?”

(Законьнікаў: ) “Не замінае. Мая публіцыстыка пераважна лірычная. Я хачу такой лірычнай манераю выклікаць цікавасьць да вострых палітычных праблемаў. Я амаль год вяду рубрыку “Точка зрения”, спэцыяльна пішу па-расейску, бо хачу, каб на праблемы, якія павінны цікавіць усіх людзей Беларусі, зьвярнулі ўвагу менавіта расейскамоўныя, тыя, хто па-беларуску не чытае, хто даўно адвык ад роднай мовы. І на мае публікацыі ідзе вельмі шмат водгукаў. А ўсё астатняе я пішу па-беларуску. У тым ліку вершы”.

Сяргей Законьнікаў. З новых вершаў

Ахвяры і каты

Калі палыхалі хатынскія хаты, То ясна было, хто ахвяры, хто каты.

Але час праходзіць у новай аблудзе — Нібы ў цёмнай пушчы губляюцца людзі.

Хатынь б’е ў званы, ды маўчаць Курапаты. І зноў пасьміхаецца ідал вусаты.

Хоць катаў між намі ня так ужо многа, Чаму ж сэрца цісьне нямая трывога?

Чаму не цішэюць балючыя ўдары? Трывожаць ня каты, а болей ахвяры.

Гвалт хіжы клыкастую пашчу ашчэрыў. Нам, як у вайну, трэба ўзьняцца яшчэ раз.

Але, пазіраючы ў страху на хмары, Сабе сталі катамі самі ахвяры.

Жыцьцё замыкаецца ў коле заклятым: Ахвяры і каты… Ахвяры і каты…

Абавязкова

Будзе дзень, у якім Раптам адчуюць людзі: Тое, што толькі сьнім, Радасьцю поўніць грудзі.

Здрайцы верх узялі, Нішчаць дабро прымусам. Ды на Сьвятой Зямлі Ёсьць яшчэ беларусы.

Можна сілы знайсьці Выправіць недарэчнасьць, Каб свабодна ісьці Шляхам сваім у вечнасьць.

Рай не ўнясе ў наш дом Гіцаль самаўлюбёны Ні з імпэрскім вянцом, Ні з калгаснай каронай.

Марна лёс дакараць, Марна прасіць аб нечым. Трэба радасьць ствараць, Горда выпростваць плечы.

Воля ў крыві цячэ, Вечная, як Айчына. Нашыя “дзэ” і “чэ” Вытравіць немагчыма.

Роднасьць — як долі знак. Праўдай моцныя людзі. Хай не пры мне, а так Абавязкова будзе!

Тэатральнае жыцьцё

Валеры Мазынскі: “Беларускі тэатар — мёртвы…”

Ігар Карней, Менск

Апошнім часам прозьвішча вядомага тэатральнага рэжысэра Валерыя Мазынскага ня часта згадваецца ў зьвязку зь ягонай прафэсійнай дзейнасьцю. Спадар Мазынскі актыўна бярэ ўдзел у розных грамадзкіх акцыях, аднак права творчасьці яго фактычна пазбавілі. Нагадаем, што Валеры Мазынскі ў 1991-м стварыў своеасаблівую лябараторыю Тэатар беларускай драматургіі “Вольная сцэна”. Аднак у 2000-м тагачасны міністар культуры Аляксандар Сасноўскі адмовіўся прадоўжыць з Мазынскім працоўны кантракт. “Рашэньне прынятае паводле вынікаў працы рэжысэра за некалькі апошніх гадоў. Праца гэтая малаэфэктыўная”, — канстатаваў чыноўнік. З калектывам аднадумцаў Мазынскі пакідае Тэатар беларускай драматургіі (новым кіраўніком стаў Валеры Анісенка) і пераходзіць “пад крыло” Беларускага Саюзу тэатральных дзеячаў. Аднак у 2003-м, калі Савет Міністраў увёў палажэньне, у адпаведнасьці зь якім недзяржаўныя ўстановы культуры мусілі купляць пасьведчаньні для правядзеньня гастрольных мерапрыемстваў, Мазынскі закрывае “Вольную сцэну”. Тэатар, які ня меў уласных плошчаў і быў вымушаны арэндаваць залі, плаціў сотні даляраў за адно толькі права паказваць спэктакль.

(Ігар Карней: ) “Кажуць, што вы працавалі і вартаўніком, і вахтарам”.

(Валеры Мазынскі: ) “Досьвед мой даволі шырокі: і вартаўнік, і кантралёр. Я ўсім магу займацца, толькі прапануйце, і пайду. І цесьляром магу, магу цьвікі забіваць, пілаваць, я ж яшчэ тэхнік-будаўнік”.

(Карней: ) “Але ня крыўдна, столькі гадоў аддаўшы сцэне, цяпер цьвікі забіваць?”

(Мазынскі: ) “Колісь былы міністар культуры Сасноўскі сказаў: “Калі ты не падзяляеш погляды дзяржаўныя, то тады, калі ласка — на вуліцу, каб не карміла цябе дзяржава”. Я прыняў гэтую прапанову. Патлумачыў, што я сапраўды не падзяляю іхных поглядаў і пайду на вуліцу. Так я сышоў зь дзяржаўнага тэатру. Я гэта разумею і ўрэшце не крыўдую, таму што палку ўзялі яны, яны кіруюць усім гэтым. А хто палку ўзяў — той і капрал, як кажуць. Пакуль яны будуць кіраваць, нам ня будзе месца на адной лаве. І таму самая галоўная мая задача і маё жаданьне — каб перамагла дэмакратыя ў гэтай краіне.

Дарэчы, прэтэндэнт ад дэмакратычных сілаў Аляксандар Мілінкевіч прапанаваў мне быць ягоным дарадцам у пэўных справах, у якіх я маю досьвед. Я з задавальненьнем прыняў гэтую прапанову і дапамагаю яму. Але і тады, калі ў мяне хопіць сілаў займацца мастацтвам, я буду ў апазыцыі; да той дэмакратыі, да той дзяржаўнай структуры. Мастак да дзяржаўных структураў мусіць заўсёды быць у апазыцыі. Тады будзе рух, абнаўленьне, тады могуць быць пэрспэктывы. Іначай застой”.

(Карней: ) “Ну, вы нейкі хранічны апазыцыянэр”.

(Мазынскі: ) “Гэта ня ёсьць для мяне самамэтай, разумееце? Але калі ты займаесься мастацтвам, то мусіш быць свабодным, вольным, незалежным ад любых поглядаў. Таму што самае галоўнае — гэта твой погляд, твой асабісты. Ты ў ім можаш памыляцца, можаш не памыляцца. Але ты індывідуальнасьць. А гэта, як заўсёды, з народам, з поглядам народу не супадае”.

(Карней: ) “Магчыма, у вас цяпер больш часу ацаніць, што робяць іншыя. Што ў тэатральнай сфэры імпануе і якія працэсы падаюцца, магчыма, не зусім адпаведнымі?”

(Мазынскі: ) “Я не наведваю цяпер тэатар. Той тэатар, які ёсьць, ён мяне не цікавіць. Ну, можа, я не зусім шчыры, калі кажу, што ня ведаю, чым дыхае тэатар. Ведаю. У мяне няма ніякай крыўды, але я і тады, у свой час, разумеў: наш беларускі тэатар ніколі першым ня быў. Ён не дыктаваў ніякіх новых модаў, новых напрамкаў, ён заўсёды ішоў за расейскім тэатрам. У авангардзе ён сябе ніколі не праяўляў, і я ў тым ліку разам з астатнімі быў вось у такім тэатры. І калі нешта новае было, калі штосьці прарывалася, то прарывалася з Расеі. Эўропа для нас была ўвогуле недаступнай.

Ні тады, ні цяпер наш тэатар, на жаль, нічога ня можа прапанаваць цікавага. Тым больш, сытуацыя, у якой мы сёньня жывем, да яе тэатар наш ня мае ніякага дачыненьня. Ён мёртвы, ён гаворыць пра што заўгодна, толькі не пра тое жыцьцё, якім мы жывем. І мне здаецца, што нават у савецкі час беларускі тэатар спрабаваў паміж радкамі нешта гаварыць. А сёньня нават гэтага жаданьня няма. І таму вы можаце самі паглядзець: дзе ўсе гэтыя работнікі культуры? Ну, я вылучаю з гэтага толькі, можа быць, мастакоў, якія даволі прагрэсіўныя, бо не калектыўнай творчасьцю займаюцца; яны індывідуалісты. А тыя, хто займаюцца калектыўнай творчасьцю, пазбаўленыя радасьці і шчасьця гаварыць тое, што яны думаюць”.

(Карней: ) “Нейкім чынам вы цікавіцеся тым, што адбываецца ў сьценах вашага дзецішча — у Тэатры беларускай драматургіі?”

(Мазынскі: ) “Да мяне даходзяць толькі чуткі. Ня самыя лепшыя, на жаль. Я яшчэ чакаю моманту, калі гэты тэатар пяройдзе на расейскую мову, і тады гэта будзе для мяне поўная, так сказаць... Тады застанецца сказаць толькі адно: шкада, што я гэты тэатар адкрываў у свой час”.

(Карней: ) “Што з шыльдай “Вольнай сцэны”? Яна чыя?”

(Мазынскі: ) “Яна мая. Назву тэатру “Вольная сцэна” я ажывіў, я яе пэўным чынам уплёў у рэкляму. А тое, што на пячатцы было, гэта ўжо нікога не цікавіла. На пячатцы яно як было тады, так і цяпер. Але цяпер яны пячатку вынесьлі на шыльду”.

(Карней: ) “Калі вы маеце назву, можаце зноў рэанімаваць тэатар?”.

(Мазынскі: ) “Назва, яна і ёсьць назва. А тэатар, калі ўзьнікнуць жаданьне і нейкія спрыяльныя ўмовы заняцца зноў тэатральнай справай (і калі я буду яшчэ хацець гэтым займацца), то тэатар трэба будаваць з нуля. Назва яшчэ нічога ня значыць. Я ведаю, што прыхільнікі знойдуцца. І артыстаў я знайду сёньня за пятнаццаць хвілінаў для таго, каб распачаць новы тэатар. Але мне будзе патрэбна, каб там былі асобы. Я ўжо цяпер у сваім узросьце проста артыстаў набіраць ня буду. Мне трэба, каб было што сказаць актору, які выйдзе ў маім тэатры на сцэну. Тыя мае вучні, якія былі прыхільныя да мяне, на “Вольнай сцэне” працавалі, калі я іх сёньня бачу дзесьці на экране, на сцэне (асабліва мае апошнія вучні) я ціхенька ганаруся імі і самім сабой”.

Заслужаны дзеяч мастацтваў, ляўрэат Дзяржаўнай прэміі, тэатральны рэжысэр Валеры Мазынскі нарадзіўся ў 1947 годзе ў вёсцы Вялікае Стахава, што пад Барысавам. Спачатку атрымаў адукацыю будаўніка, а потым скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Шмат гадоў адпрацаваў галоўным рэжысэрам Беларускага акадэмічнага драматычнага тэатру імя Якуба Коласа, быў ініцыятарам арганізацыі дзяржаўнага тэатру “Лялька” ў Віцебску. Напачатку 1990-х стаў заснавальнікам і мастацкім кіраўніком тэатру “Вольная сцэна”. Пасьля звальненьня з тэатру працаваў вартаўніком і вахтарам, летам будуе лецішчы. Цяпер удзельнічае ў кампаніі вылучэньня кандыдатам на прэзыдэнта Аляксандра Мілінкевіча.

Нотны сшытак

Віктар Скарабагатаў: “Агінскі пісаў музыку не для ног, а для галавы”

Зьміцер Падбярэскі, Менск

Упершыню ў Беларусі выдадзены альбом, які зьмяшчае ўсе 24 вядомыя палянэзы аўтарства Міхала Клеафаса Агінскага. “Ініцыятарам выданьня зрабіўся нашчадак Міхала Клеафаса Агінскага Іва Залускі, кампазытар і дасьледчык музыкі, які жыве ў Англіі. Ён жа і запісаў усе зьмешчаныя ў альбоме творы. Зь беларускага боку выданьнем апекаваўся старшыня Нацыянальнай камісіі ў справах ЮНЭСКО Ўладзімер Шчасны, выдала альбом фірма “Ковчег”. Прэзэнтацыя альбому адбылася ў менскай гасьцёўні Ўладзіслава Галубка. Адным зь яе ўдзельнікам быў мастацкі кіраўнік Беларускай капэлі Віктар Скарабагатаў, якога я і распытваў пра асобу кампазытара, ягоную музыку, высьвятляў падрабязнасьці і правяраў чуткі.

(Зьміцер Падбярэскі: ) “Як на тваю думку, чаму альбом быў выдадзены толькі цяпер?”

(Віктар Скарабагатаў: ) “Не прыходзіла нікому, акрамя Іва Залускага, у галаву думка пра тое, што трэба сабраць менавіта ўсю фартэпіянную спадчыну Міхала Клеафаса Агінскага на адзін дыск. Высьветлілася, што ёсьць розныя рэдакцыі. Часьцей за ўсё імі быў вельмі непрыемна ўражаны Міхал Клеафас Агінскі, і таму калі ён у Пецярбургу зьвярнуўся да Восіпа Казлоўскага, каб той адрэдагаваў (усё ж такі настаўнік!), дык вось гэтым выданьнем ён быў задаволены. І калі ідэя прыйшла Іва Залускаму выдаць усе дваццаць чатыры палянэзы, ён пачаў зьбіраць усе гэтыя рэдакцыі. Ён, мне здаецца, задумаў гэты праект гадоў зь дзесяць таму, і толькі цяпер ён яго цалкам ужо выканаў. І вось цяпер мы маем ужо сапраўды адрэдагаваны нашчадкам Міхала Клеафаса Агінскага Іва Залускім збор яго ўсіх дваццаці чатырох палянэзаў у такім выглядзе, як іх хутчэй за ўсё напісаў Міхал Клеафас Агінскі”.

(Падбярэскі: ) “А якое значэньне, на тваю думку, мае выданьне гэтага дыску для сучаснай беларускай музычнай культуры — у прыватнасьці, для беларускай фартэпіяннай культуры?”

(Скарабагатаў: ) “Майстэрства фартэпіяннай ігры найвышэйшага гатунку пачынае свой шлях з творчасьці менавіта Міхала Клеафаса Агінскага, бо ён першы сказаў, што ён піша музыку не для ног, а для галавы, не пабытовую, не для, скажам так, дыскатэкі. Мы ж ведаем, як ён паўзьдзейнічаў сваёй творчасьцю на творчасьць Шапэна. Цешча Адама Міцкевіча, вялікая піяністка Марыя Шыманоўская, увогуле ўвесь свой век лічыла Міхала Клеафаса Агінскага самым буйным музычным аўтарытэтам. Так што мы бачым, што творчасьць Міхала Клеафаса Агінскага ўзьдзейнічала на эўрапейскае музычнае мысьленьне ўвогуле як культуру кампазытарскага пісьма”.

(Падбярэскі: ) “Ці можна, на тваю думку, казаць, што Міхал Клеафас Агінскі выступаў проста як чалавек вельмі шырокай адукацыі і музыка была для яго хобі? Ці ён усё ж такі выступаў як прафэсійны кампазытар?”

(Скарабагатаў: ) “Ён сам пра гэта сказаў у сваіх “Лістах пра музыку”. Гэта найфундамэнтальнейшая праца гістарычнага кірунку, і як навукоўца ён, бясспрэчна, зьяўляўся ня проста аматарам. Я б сказаў, што гэта быў высокі прафэсіянал у музыцы. Але ён сябе такім не лічыў”.

(Падбярэскі: ) “Ходзіць такая пагалоска, нібыта мэлёдыя цяперашняга дзяржаўнага гімну Польшчы таксама належыць Міхалу Клеафасу…”

(Скарабагатаў: ) “Гэтая думка выказвалася неаднойчы і яшчэ ў ХІХ стагодзьдзі, што, мабыць, аўтарам “Мазуркі” Дамброўскага мог быць Міхал Клеафас Агінскі. Было вядома, што ён напісаў такую баявую песьню для свайго атраду, але арыгіналу ніхто ня бачыў да пэўнага часу. Вельмі зацікавіўся гэтай вэрсіяй брат Іва Залускага Анджэй Залускі. Ён мне асабіста казаў, што знайшоў арыгінал гэтага твору ў рукапісных фондах бібліятэкі Маскоўскай кансэрваторыі. І па почырку — дык гэта почырк Міхала Клеафаса Агінскага. Альбо ён для сябе перапісаў музыку (што наўрад ці), ці аўтарам сапраўды зьяўляецца Міхал Клеафас Агінскі”.

(Падбярэскі: ) “Я так зразумеў, што ў гэты дыск увайшлі далёка ня ўсе творы, якія засталіся па Міхалу Клеафасу Агінскім. Як ты думаеш, працяг нейкі можа быць?”

(Скарабагатаў: ) “Я ведаю, што Іва Залускі — ён жа такі крот, ён так капае гэтую спадчыну Агінскіх! — ён сабраў амаль усё. Нават выдаў каталёг твораў музыкі сям’і Міхала Клеафаса Агінскага. І шмат твораў сам ужо і запісаў”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG