Чарговы госьць «Інтэрвію тыдня» — блогер, былы палітвязень Эдуард Пальчыс. Ён адзначае, што мяняецца ў сфэры мэдыяў і сацыяльных сетак і чаму застаецца актуальным Кастусь Каліноўскі, лічыць, што рэгнумаўцаў саджаць ня трэба, і тлумачыць, за што ён крытыкуе фэміністак і апазыцыю.
— Мы з вамі размаўлялі ў перадачы «Інтэрвію тыдня» ў лістападзе 2016 году, адразу пасьля вашага вызваленьня. І тады, ацэньваючы свой сайт 1863x.com, вы сказалі: «Мая арыентацыя была на 15—20-гадовых, максымум — 25-гадовых людзей, якія яшчэ ня ведаюць нейкіх палітычных ці гістарычных фактаў. І калі яны заходзяць на сайт незалежнай прэсы, то адчуваюць пэўную чужароднасьць. Бо там разумны тэкст, камэнтарыі...» З таго часу неяк зьмяніўся ваш «творчы мэтад», вы па-ранейшаму арыентуецеся на масавую і ня самую абазнаную аўдыторыю?
— З таго часу мэдыі мяняюцца, для мяне цяпер ёсьць асобна сеткі, асобна сайты, — і я ўжо імкнуся ахопліваць і 35-гадовых. Сайты чытаюць усё меней, сацсеткі ўсё болей, таму ёсьць розныя інструмэнты. Фэйсбук — для адных, твітэр — для другіх, ВК — для трэціх. Спрабую тыя ж ідэі даносіць да ўсіх, каму гэта цікава.
— І як гэта ўдаецца? Якая назіраецца дынаміка, ці больш у вас становіцца чытачоў?
— Як я ўжо казаў, сайты паступова адміраюць. Таму ў мяне наведвальнасьць у асноўным павялічваецца ў сацыяльных сетках. Мы на сайт сталі выкладваць толькі важныя, вялікія тэксты, лонгрыды, расьсьледаваньні. Асноўная праца цяпер вядзецца ў сацыяльных сетках.
— Ці зьмяніла вас як аўтара тая крымінальная справа, якая была заведзеная супраць вас, у выніку чаго вы пэўны час правялі за кратамі? Ці сталі вы больш асьцярожны, абачлівы?
— У пляне страху вярнуцца ў турму — такога няма, я не перажываю. Але тая справа дала разуменьне шмат якіх юрыдычных рэчаў. Цяпер ты разумееш, што такое суды, працэсы, як юрыдычна ўсё гэта працуе. І калі ты ўжо не ананім, даводзіцца некаторыя рэчы стрымліваць, маніторыць. Да таго ж, заканадаўства мяняецца, цяпер за заклік на несанкцыянаваную акцыю могуць даць 15 сутак. Таму даводзіцца быць больш уважлівым.
— Як будзе мяняцца інфармацыйная прастора? Нядаўна вы, напрыклад, пісалі, што ў Беларусі ня вельмі разьвіты сацыяльны і палітычны Youtube, і гэтая ніша будзе запаўняцца. То бок вы лічыце, што будзе працягвацца адыход ад прызнаных сайтаў у бок сацыяльных сетак?
— Усе такія перамены будуць зьвязаныя з тэхналёгіямі. Можа, праз 10 гадоў мы будзем чытаць усё празь віртуальныя акуляры. Мяняецца форма, але не мяняецца сэнс і зьмест. Ня трэба чапляцца за форму — раней друкавалі ўлёткі, Кастусь Каліноўскі друкаваў газэты. Але праблема ў тым, што ня зьнікла актуальнасьць таго, пра што пісаў Каліноўскі. Гэта можна даносіць як газэтай, так і кампутарнай гульнёй.
— Ці падзяляеце вы такія алярмісцкія развагі пра стан успрыманьня інфармацыі цяперашнім грамадзтвам, асабліва маладой яго часткай? Маўляў, людзі цяпер маюць кліпавае мысьленьне, рэагуюць на карцінкі, а сур'ёзных тэкстаў не чытаюць?
— Як гісторык я магу сказаць, што так было заўсёды. Wall Street Journal чытае адна частка, а Sun — зусім іншыя людзі. Ток-шоў глядзяць адны, а аналітычныя перадачы — іншыя. Тое самае было і сто, і дзьвесьце гадоў таму. Нехта чытаў газэты, а іншыя карысталіся толькі чуткамі. І часам гэтыя чуткі прыводзілі да цэлых бунтаў.
Цяпер — форма відазьмянілася, але сутнасьць засталася. Але і форма цяперашняя — так, магчыма, заахвочвае дэградацыю.
«Хацелася б жыць па праўдзе»
— Вы нядаўна выказаліся па справе рэгнумаўцаў і заявілі, што яны ўжо сваё атрымалі, адседзеўшы падчас папярэдняга сьледзтва. І цяпер лягічна іх было б пасьля суду вызваліць. Наколькі гэтая ваша думка была ўспрынятая?
— Усе мы можам памыляцца, але хацелася б жыць па праўдзе. І, па праўдзе кажучы, у іхніх тэкстах складана знайсьці прамое распальваньне. Яно хутчэй кантэкставае і завуаляванае. Бо яны пісалі не ад сябе, а яны капірайтэры на замову. Ім з Масквы дасылалі грошыкі, давалі тэматыку — і яны пісалі, што Макей хоча зрабіць тут Майдан на карысьць Захаду.
Таму, калі заводзіць крымінальную справу — то ёсьць такі вядомы фігурант, які не прысутнічае ў судзе, Юры Баранчык, які ўсё гэта і арганізоўваў. На месцы спэцслужбаў усё гэта можна было спыніць па-іншаму, любым ціхім спосабам. А так яны праседзелі ўжо год, і цяпер зь іх зробяць нейкіх пакутнікаў. Хоць гэта ня мае ніякага дачыненьня да свабоды слова — гэта была заказуха. Саджаць іх бессэнсоўна.
У любой аўтарытарнай краіне апазыцыя зачастую становіцца люстэркам улады, ці нават у пэўным сэнсе пасобнікам улады
— Часам вы даволі жорстка крытыкуеце статусную беларускую апазыцыю, зарэгістраваныя партыі. Зразумела, што там ёсьць што крытыкаваць. Але — вы сапраўды так думаеце ці проста адлюстроўваеце думку чытачоў, якія скептычна ставяцца і да ўлады, і да апазыцыі? І калі пакрытыкаваць апазыцыю — то абавязкова атрымаеш дадатковыя балы папулярнасьці?
— Калі ёсьць за што пахваліць, я заўсёды хвалю. Вось, напрыклад, зараз да ўсіх нас прыслухаліся, і ўсе селі за стол перамоваў наконт Дня Волі. Гэта цудоўна, нават ня памятаю, калі такое апошні раз было.
Так, звычайныя людзі скептычна ставяцца і да ўлады, і да апазыцыі. У любой аўтарытарнай краіне, дзе аўтарытарызм існуе даволі доўга, апазыцыя зачастую становіцца люстэркам улады, ці нават у пэўным сэнсе пасобнікам улады. То бок гуляе па правілах, якія гэтай уладзе выгадныя. Таму нічога дзіўнага, калі апазыцыю крытыкуюць. Аднак калі яны робяць нешта карыснае, то гэта абавязкова трэба адзначаць, каб не было крывадушнага стаўленьня.
— А калі вы крытыкуеце фэмінізм ці паліткарэктнасьць — гэта таксама «не магу маўчаць» ці жаданьне набраць пункты ў чытачоў? Бо, натуральна, у беларускім грамадзтве такая крытыка з удзячнасьцю будзе ўспрынята многімі?
— Гэта з сфэры «не магу маўчаць». Бо парадак дня апошнія 10 гадоў хутка мяняецца. Раней трансьлявалася адно, а цяпер за гранты некаторыя праваабаронцы, мэдыі раптоўна штурхаюць тэмы, якія актуальныя для Бэрліну ці Нью-Ёрку — а яны спрабуюць пераканаць у гэтай праблематыцы беларусаў. І выглядае гэта зусім недарэчна і па-дурному. Калі пачынаюць праводзіць бясконцыя сэмінары па прадухіленьні мовы варожасьці да мігрантаў і ўцекачоў. Гэта выглядае пародыяй.
У нас ёсьць мноства актуальных праблемаў унутры краіны, якіх ніхто не заўважае. Мітынгі ў Берасьці супраць акумулятарнага заводу — вось вам экалёгія. Праблема, зьвязаная з сэксуальным гвалтам — дык давайце гаварыць пра справу Давідовіча, адзін з самых гучных пэдафільскіх скандалаў увогуле ў гісторыі за апошнія гады.
Увесь гэты левалібэральны парадак дня — гэта людзі, якія жывуць умоўным Бэрлінам ці Стакгольмам і спрабуюць гэта нам навязаць. Хоць у Беларусі ёсьць свае праблемы, якія нам трэба вырашаць. І мяне гэта, натуральна, раздражняе.
— Ці маеце вы нейкія палітычныя амбіцыі? Як бачыце пэрспэктывы разьвіцьця сваёй блогерскай актыўнасьці? На Захадзе часта папулярныя блогеры пераходзяць працаваць у СМІ ці проста самі становяцца зарэгістраванымі мэдыямі. А вам якая бачыцца пэрспэктыва?
— Я ва ўсё гэта трапіў досыць выпадкова. Бо пасьля Крыму ня мог маўчаць і ня бачыў, каб хто гэта рабіў. Калі б нехта ўзяў усю гэтую ношу замест мяне — я б з прыемнасьцю аддаў усё гэта, а сам бы пайшоў зарабляць грошы. Мая дзейнасьць будзе працягвацца, пакуль мяне фінансуюць мае чытачы.
Я не магу ўсё гэта пакінуць, пакуль ня знойдзецца нехта, хто ўсё гэта на сябе прыме. І многія гэта робяць ня дзеля амбіцый — а проста таму, што нейкія рэчы неабходна рабіць. Антон Матолька паляпшае горад, Зьміцер Дашкевіч з хлопцамі бароніць Курапаты, бо ніхто іншы не абароніць.
І гэтая сытуацыя, калі ты ня можаш іначай, не ўспрымаецца ў пляне амбіцый. Гэта ўспрымаецца як місія. Бо хто яшчэ гэтым зоймецца, акрамя цябе?
