Атамная энэргетыка знаходзіцца на цікавым раздарожжы, піша часопіс “Newsweek”. Пасьля аварыяў на атамнай станцыі Трымайл-Айлэнд у 1979 годзе і ў Чарнобылі ў 1986 годзе большасьць людзей разглядае гэтую тэхналёгію як занадта небясьпечную, каб быць падмуркам нашае цывілізацыі.
Больш практычныя плачуцца наконт высокіх коштаў атамнай энэргіі. Як вынік, атамная энэргетыка перажывае заняпад. Няшмат краінаў будуюць цяпер новыя станцыі – Швэцыя, піянэр у пазбаўленьні ад атамнае энэргетыкі, нават забавязаная паводле закону закрыць свае станцыі да канца гэтага дзесяцігодзьдзя.
За апошнія гады навукоўцы дасягнулі згоды наконт таго, што пацяпленьне Зямлі адбываецца дзякуючы ў немалой ступені выкідам вуглекіслага газу з электрастанцыяў, якія спальваюць вугаль, нафту й прыродны газ. Падзеі 11 верасьня дадалі палітычныя прычыны дзеля таго, каб імкнуцца да зьмяншэньня залежнасьці ад нафты.
Дыскусіі наконт альтэрнатываў паліву з карысных выкапняў звычайна закранаюць ветракі, сонечныя батарэі ды нават вадароднае паліва. Хаця гэтыя тэхналёгіі шматабяцальныя ў пэрспэктыве, ніводная зь іх не дае выйсьця з сытуацыі проста цяпер. І нават калі гэтыя тэхналёгіі здолеюць рэалізаваць свой патэнцыял праз 10, 20 або 50 гадоў, то ўсё адно няма зьвестак, ці будуць яны адпавядаць патрабаваньням пра вольную ад вугляродаў энэргетыку, якая напэўна зьявіцца ў гэтым стагодзьдзі.
І атамная энэргетыка, гэты стары д’ябал, стае прыцягальнай альтэрнатывай – і ўсё ж яна выкрэсьленая з большасьці плянаў наконт нашай энэргетычнай будучыні. Перш чым рабіць чарговы крок на гэтай дарожцы адмаўленьня, было б мудра спыніцца й памеркаваць – што мы можам згубіць, ці дастаткова грунтоўныя прычыны ў нас для гэтага?
Перавагі атамнае энэргетыкі вельмі ясныя. Напрыклад, яна не залежыць ад надвор’я. І паколькі яна сканцэнтраваная, яна адпавядае спэцыфічным патрэбам паставак гарадам і заводам, для якіх вецер і сонца не падыходзяць. Атамныя электрастанцыі не выкідаюць вуглекіслы газ у атмасфэру і могуць быць пабудаваныя ў недаступных мясцовасьцях. І адрозна ад новай тэхналёгіі на вадародным паліве, мы маем 10 тысяч рэактара-гадоў досьведу эксплюатацыі, маем таксама і ўрокі шматлікіх правалаў.
Але што наконт недахопаў – катастрафічныя выпадкі, пахаваньне ядзернага сьмецьця, тэрарызм і распаўсюд ядзернае энэгіі?
Рызыка катастрофы не такая вялікая, як думае большасьць людзей, піша Рычард Гарвін у часопісе “Newsweek”.
Нават катастрофа на Трымайл-Айлэндзе выкінула толькі малую колькасьць радыяцыі – кажучы мовай статыстыкі, яна мела вынікам менш за адну сьмерць. Некаторыя людзі могуць запярэчыць, што нават крыху радыяцыі – гэта зашмат. Радыяцыя сапраўды шкодная, і трэба рабіць захады для зьмяншэньня радыяцыйнага ўзьдзеяньня. Сьмерць нават аднаго чалавека – гэта зашмат, але ў параўнаньні з чым? – пытаецца Рычард Гарвін і сам адказвае на сваё пытаньне.
Больш як тысяча чалавек памірае штогод у сьвеце ад узьдзеяньня радыеактыўных матэрыялаў, што зьявіліся ў выніку цяперашніх спосабаў здабычы ўрану для атамных электрастанцыяў сьвету. Тым часам электрастанцыі на вугальным паліве забіваюць амаль такую самую колькасьць людзей з прычыны радыеактыўных матэрыялаў у вугальнай залі, якая выкарыстоўваецца ў будаўнічым бэтоне, і значна большую колькасьць людзей з прычыны хімічнага забруджваньня ды малых часьціцаў, што зьяўляюцца ў выніку спальваньня вуглю.
Радыяцыя ад мэдычнага апраменьваньня забівае каля 4 тысяч амэрыканцаў штогод. Калі вы маеце нешта выгоднае кшталту атамнае энэргетыкі, якая ўключае пэрыядычны выкід невялікай колькасьці радыяцыі, то вы не думаеце пра агромністыя ахвяры дзеля зьвядзеньня гэтае рызыкі да нуля.
Чарнобыльскі выбух сапраўды быў катастрофай. Фундамэнтальныя хібы канструкцыі ды некампэтэнтная эксплюатацыя дазволілі энэргіі рэактару перавысіць нармальныя ўзоўні ў тысячы разоў, разарваўшы трубы, выкідваючы стаўбы радыеактыўнага пару ды гарэлага паліва ў паветра.
Усяго каля 24 тысяч чалавек памруць ад чарнобыльскае радыяцыі. Такога жахлівага выбуху не магло адбыцца на амэрыканскім рэактару кшталту Трымайл-Айлэнду, але нават невялікая рызыка гэткае катастрофы непрымальная. У выпадку расплаўленьня звычайныя атамныя рэактары залежаць ад цэласнасьці купалу, які ізалюе рэактар ад навакольнага асяродзьдзя.
Каб пазьбегнуць расплаўленьня, большасьць рэактараў разьлічваюць на інжынэрныя сыстэмы бясьпекі – трывожнае апавяшчэньне й сыстэмы ахаладжэньня, чырвоныя лямпачкі й гэтак далей. Аднак некаторыя новыя рэактары замест гэтага будуць разьлічваць на нешта больш надзейнае – законы фізыкі. Калі звычайныя рэактары гэткія вялікія, што могуць перагрэцца нават пасьля закрыцьця (гэтак як вугаль у вогнішчы можа цяпліцца яшчэ доўга пасьля таго, як сышоў агонь), дык меншыя рэактары, якія распрацоўваюцца цяпер у Паўдзённай Афрыцы ды кансорцыюмам амэрыканскіх, расейскіх, японскіх і францускіх фірмаў, будуць спыняцца зграбна.
Калі б такія захады бясьпекі былі ў Чарнобылі ці Трымайл-Айлэндзе, страта ахаладжальнікаў спыніла б рэактары бясшкодна, піша Рычард Гарвін.
