Справа Бяляцкага. XXVІ. Банкаўскія раздрукоўкі

На падставе інфармацыі Міністэрства юстыцыі Літвы журналісты склалі храналёгію дзеяньняў у справе перадачы інфармацыі пра банкаўскія зьвесткі Алеся Бяляцкага.

2 лютага 2011 году. Ад Міністэрства юстыцыі Беларусі атрыманае хадайніцтва аб прававой дапамозе з просьбай падаць зьвесткі пра рух грашовых сродкаў на дзейных у Літве банкаўскіх рахунках прадстаўнікоў праваабарончай арганізацыі «Вясна» Алеся Бяляцкага і Валянціна Стэфановіча.

2 сакавіка. Гэтая просьба накіраваная для выкананьня ў адпаведныя банкі.

15 сакавіка. Банк DNB Nord падаў запатрабаваную ў хадайніцтве інфармацыю пра рахункі Бяляцкага.

15 сакавіка. Банк AО SEB адмовіўся выдаваць зьвесткі на Стэфановіча.

17 сакавіка. Міністэрства юстыцыі Літвы ў сувязі з гэтай адмовай падало пазоў на банк SEB у 2-гі Віленскі ўчастковы суд. Судзьдзя Юраце Гайдзіце-Лаўрыновіч абавязала банк выдаць інфармацыю.

Банк падпарадкаваўся рашэньню судзьдзі. Канчатковае рашэньне перадаць усе зьвесткі Менску прыняла і падпісала дырэктар Дэпартамэнту міжнароднага права Мін’юсту Літвы Аўшра Бярнацене.

28 сакавіка. Інфармацыя пра Бяляцкага адпраўленая Міністэрству юстыцыі Беларусі.

6 чэрвеня. Інфармацыя пра Стэфановіча адпраўленая Міністэрству юстыцыі Беларусі. Яшчэ чатыры заяўкі аб выдачы інфармацыі пра рахункі актывістаў «Вясны» задаволеныя не былі, у тым ліку паводле рашэньня таго ж Віленскага суду, як было з запытам на Тацяну Равяку. Суд адмовіў у выдачы яе банкаўскіх матэрыялаў, як мяркуе сама Тацяна, таму што яна ўзначальвае зарэгістраваную ў Літве арганізацыю «Дом правоў чалавека». Яшчэ тры запыты на вясноўцаў паступілі зь Менску пазьней і былі адхіленыя самім Мін’юстам Літвы.

21 чэрвеня. МЗС Літвы папрасіў Мін’юст часова прыпыніць выкананьне хадайніцтваў аб прававой дапамозе зь Беларусьсю.

4 жніўня. У Менску затрыманы Алесь Бяляцкі.

24 жніўня. Мін’юст Літвы накіраваў у Менск зварот, у якім заявіў, што перададзеная ім раней інфармацыя ад 28 сакавіка і 6 чэрвеня — несапраўдная і ня можа выкарыстоўвацца ў крымінальным працэсе.

Запыт аб рахунках Бяляцкага ў Польшчы быў накіраваны ў студзені 2011 году, спачатку непасрэдна ў банкі, а калі тыя адмовілі — у Генэральную пракуратуру Польшчы. Bank Śląski (Катавіцы) прадставіў у польскую пракуратуру зьвесткі па рахунку Бяляцкага за 2007–2011 гады 24 траўня 2011 году. Раздрукоўкі з Польшчы былі выдадзеныя ў Менск у канцы чэрвеня.

У жніўні прэсавы сакратар пракурора Польшчы Мацей Куяўскі паведаміў, што «са зьместу запыту на Бяляцкага не вынікала, што гаворка ідзе пра апазыцыйную дзейнасьць».

У абодвух выпадках у беларускага боку ў адпаведнасьці з двухбаковымі дамовамі аб прававой дапамозе не было падставаў накіроўваць такія запыты, а ў польскага і літоўскага — іх выконваць, паколькі крымінальнай справы на Бяляцкага яшчэ заведзена не было. Справа зьявілася толькі 4 жніўня 2011 году, у дзень ягонага арышту.

Тым ня меней гэтыя дакумэнты былі пакладзеныя ў аснову справы і разглядаліся судом. Польскія чыноўнікі, як і літоўскія, праявілі халатнасьць, якая скончылася прысудам праваабаронцу.

Толькі на трэці дзень працэсу раздрукоўкі былі перакладзеныя з замежных моваў. Пракурор агучыў ліст ад 7 сакавіка 2011 году, у якім літоўскі банк NORD піша ў Мін’юст Літвы, што рахунак Бяляцкага быў адкрыты ў 2009 годзе і што раздрукоўкі руху на ім грошай ня могуць быць завераныя гербавай пячаткай, таму што банк такой ня мае.

Дасланыя зь Літвы дакумэнты адвакат Лаеўскі назваў «ніяк не заверанай ксэракопіяй»:

«Няма нічыіх подпісаў і пячатак амаль на ўсіх аркушах, толькі на адным аркушы ёсьць нейкі подпіс. На такія зьвесткі суд ня можа зьвяртаць увагу».

NORD-банк як камэрцыйная ўстанова сапраўды можа ня мець гербавай пячаткі, якую звычайна маюць толькі дзяржаўныя ўстановы. А вось Мін’юст Літвы, які перадаваў гэтыя паперы беларускаму боку, дакладна мае гербавую пячатку. Але і ён не заверыў раздруковак, якія ў выніку выглядалі як ксэракопіі. Такі «дакумэнт» сапраўды можна падрабіць на любым кампутары. Альбо ўнесьці праўкі ў той, які быў прысланы з банку. Таму гэтыя дакумэнты, іх праўдзівасьць выклікалі сумнеў і ў Бяляцкага, і ў ягонага адваката.

Якасьць дакумэнтаў з польскага банку была такая самая — старонкі бяз подпісаў і пячатак. Адвакат Лаеўскі і іх назваў «нічым і нікім не заверанай ксэракопіяй». Табліцы зь нібыта рухам грашовых сродкаў па рахунку Алеся, перададзеныя з гэтага банку, ніяк не былі завераныя: «Гэты дакумэнт ня ёсьць доказам і ня можа ў прынцыпе дасьледавацца», — заявіў Лаеўскі.

Ён зьвярнуў увагу суду, што дамовы Беларусі аб прававой дапамозе зь Літвой і Польшчай патрабуюць, каб кожная старонка перададзеных матэрыялаў была завераная подпісам службовай асобы і гербавай пячаткай дзяржавы, якая іх выдае. Гэтага зроблена не было. І на гэтую акалічнасьць судзьдзя не зьвярнуў увагі, у сваім выраку вызначыўшы, што праўдзівасьць дакумэнтаў нібыта пацьвярджаецца суправаджальнымі лістамі зь Мін’юсту Літвы і Генпракуратуры Польшчы.

Адвакат у ходзе працэсу пярэчыў такой лёгіцы: пад гэтыя суправаджальныя лісты можна падкласьці і падробленыя дакумэнты.

Чаму адначасова і Літва, і Польшча перадалі ў Беларусь дакумэнты, неадпаведныя патрабаваньням двухбаковых дамоваў зь Беларусьсю? Гэта можна патлумачыць хіба толькі практыкай, якая склалася ў двухбаковых дачыненьнях: з краіны ў краіну перадаецца маса дакумэнтаў, у тым ліку і банкаўскіх. А чыноўнікі не абцяжарваюць сябе выкананьнем фармальнасьцяў. І беларускі бок, Міністэрства юстыцыі, пракуратуру, суды гэта задавальняе. Парушэньні «ўсплылі» толькі ў працэсе Бяляцкага.

У абароны былі прэтэнзіі ня толькі да афармленьня банкаўскіх матэрыялаў зь Літвы і Польшчы, але і да мэтаду іх атрыманьня. Адвакат Лаеўскі зазначыў, што сам зварот зь Менску ў літоўскі Мін’юст і польскую пракуратуру быў дасланы ў студзені 2011 году, за восем месяцаў да таго, як на Бяляцкага была заведзеная крымінальная справа. Гэта супярэчыць беларуска-літоўскай і беларуска-польскай дамовам аб прававой дапамозе, якія патрабуюць, каб бок, які дасылае запыты, указваў, якая справа заведзеная і што інкрымінуецца грамадзяніну. Гэта на першы погляд фармальны, але вельмі істотны момант, бо калі нейкія дзеяньні ня ёсьць злачыннымі паводле заканадаўства аднаго з бакоў дамовы, то гэта можа даваць падставы не выконваць запыт.

Але суд ня стаў вывучаць фармальны бок працэдуры атрыманьня дакумэнтаў, якія склалі аснову абвінавачаньня. Ня сталі таксама сьледзтва і суд дасьледаваць, ці былі грошы, пра якія йшлося ў раздрукоўках, прыбыткамі Бяляцкага. Суд кіраваўся лёгікай сьведак-падаткоўцаў: «Усё, што прыйшло на рахунак, — даход». Не накіравалі сьледзтва і суд запыты ў міжнародныя арганізацыі, якія прысылалі грошы на рахунак Бяляцкага, каб тыя патлумачылі, на якія мэты яны іх пераводзілі, ня высьветлілі яны ўрэшце, якім чынам гэтыя грошы былі патрачаныя.

У цэлым, паводле Лаеўскага, сьледзтва так і ня вызначыла, што з тых сумаў, якія былі агучаныя, лічыцца прыбыткам Бяляцкага. Калі Алесь здымае грошы з рахунку, ці значыць гэта, што «Бяляцкі імі распараджаецца», як сьцьвярджае пракурор?

Гэта азначае тое, што ён зрабіў банкаўскую апэрацыю — зьняў грошы з рахунку, а зь якой мэтай ён гэта зрабіў, суд і сьледзтва так і не ўстанавілі, разважае Валянцін Стэфановіч. Бяляцкі мог перадаць грошы іншым праваабаронцам, аплаціць друк кніг, перадаць сем’ям палітвязьняў. І ён гэта рабіў. Але сьледзтва і суд не высьвятлялі ані мэтаў пераводу гэтых грошай на рахунак Алеся, ані іх фактычнага расходаваньня.

Інакш кажучы, суд не ўстанавіў фактаў выкарыстаньня Бяляцкім грамадзкіх грошай на асабістыя мэты.