Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Што бачаць беларусы ў фільме «Левіятан»?


Фільм пра гарэлку і расейскую заразу ці пра выбар, як застацца чалавекам — вядомыя беларусы разважаюць, што нам паказалі ў фільме «Левіятан».

Апошні фільм расейскага рэжысэра Андрэя Зьвягінцава «Левіятан», які нядаўна атрымаў «Залаты Глёбус» і вылучаны на «Оскар», стаў даступны для шырокага прагляду. Незьлічоныя крытыкі і рэцэнзэнты то кажуць, што карціна дакладна фіксуе стан расейскага грамадзтва, то абвінавачваюць аўтараў у русафобіі.

Губэрнатарка Мурманскай вобласьці Марына Коўтун забараніла пракат фільму ў сваім рэгіёне, бо незадаволеная тым, як у фільме паказаныя жыхары Поўначы.

Супраць паказу выступілі і ўлады пасёлка Цярыберка на Кольскай паўвысьпе, на фоне ляндшафтаў якога разгортваецца драма сям’і аўтасьлесара Мікалая Сяргеева (Аляксей Серабракоў).

Радыё Свабода запыталася ў двух журналістаў і двух блогераў, што бачаць у фільме Зьвягінцава беларусы.

Зьміцер Галко, журналіст газэты «Новы час»

Зьміцер Галко
Зьміцер Галко

У мяне да «Левіятана» была асаблівая цікавасьць, бо ў 2010 годзе я наведваў Цярыберку (аповед пра гэтую паездку публікаваўся на сайце Радыё Свабода) — пасёлак, дзе здымалася большая частка фільму Зьвягінцава. Неверагодная веліч і хараство паўночнай прыроды ў Цярыберцы суседнічаюць з такой жа неверагоднай, як для беларуса, безгаспадарчасьцю. Для «ачарненьня рэчаіснасьці», у якой абвінавачваюць рэжысэра, у пасёлку вельмі багаты матэрыял. Нічога ня трэба адмыслова вышукваць, хадзі ды здымай. Там лёгка можна было б зьняць постапакаліптычны трылер, у Зьвягінцава ж гэты гаротны стан, бадай, не выпінаецца.

Жонка галоўнага героя фільму працуе на рыбаперапрацоўчым камбінаце. Мясцовыя жыхары расказвалі мне пра бандыцкія войны за яго, з чалавечымі ахвярамі. Аднаго бандыта хвалілі, на другога лаяліся. Адначасова там ішла вайна паміж тагачасным мэрам — капітанам Яранцавым — і пракуратурай. Яе водгалас я пабачыў у дзіўнаватай аб’яве пра скасаваньне ільготнага наведваньня лазьні ў сувязі з адменай муніцыпальных праграмаў на пратэст пракуратуры. Вам зразумела, што гэта значыць? Мне было зусім незразумела. Нейкія марсіянскія хронікі.

Гэты капітан Яранцаў атрымаў сусьветную вядомасьць пасьля ўцёкаў у 2005 годзе ад берагавой аховы Нарвэгіі. Ён захапіў інспэктараў берагавой аховы і разам зь імі прывёў сваё судна ў Мурманск, адарваўшыся ад перасьледу. Улічваючы антызаходнія настроі, капітан зрабіўся героем шараговых расіянаў. Магчыма, яго б гераізавалі і на дзяржаўным узроўні, але Яранцаў уступіў у КПРФ, на той час не настолькі ручную апазыцыйную партыю, і наважыўся перамагчы на выбарах мэра Цярыберкі прадстаўніцу партыі «Адзіная Расея». Таму ў выніку яго зацягалі па судах і ўрэшце адхілілі ад пасады. Дык гэты капітан цяпер кажа, што жыцьцё ў Цярыберцы горшае, чым паказаў Зьвягінцаў. І што намаляваны ім партрэт расійскай рэчаіснасьці цалкам праўдзівы, а расейская ўлада ці не яшчэ падлейшая.

Цярыберка
Цярыберка

У беларускім фэйсбуку разгарэлася спрэчка — могуць беларусы атаясаміць сябе з галоўным героем «Левіятана» ці для іх гэты фільм будзе выглядаць, як расповед пра нейкую паралельную рэальнасьць? Сякія-такія рэаліі для нас сапраўды далёкія і чужыя. Як, напрыклад, цесная спайка ўладаў і крымінальных структураў або моцны ўплыў праваслаўнай царквы на зямныя справы. Але пачуцьцё бездапаможнасьці «маленькага чалавека» перад дзяржаўным «Левіятанам» беларусу павінна быць добра знаёмым. Спытайцеся хоць бы ў маці Ўладзіслава Кавалёва ці Ігара Пцічкіна.

Яўген Ліпковіч, блогер

Яўген Ліпковіч
Яўген Ліпковіч

«Левіятан» — фільм пра гарэлку. І хоць у яе там другасная роля (выключна каб, па задуме аўтара, падкрэсьліць расейскі нацыянальны характар), усе свае ўчынкі героі робяць у стане алькагольнага ап’яненьня. З-за гэтага фільм робіцца максымальна рэалістычным, напоўненым такім густым пахам сьпіртнога, што, здаецца, ён пранікае да цябе праз экран.

Гэта кіно расейскае, дэпрэсіўнае, і гэтым яно адрозьніваецца ад Галівуда, які прадае забавы. «Асаблівасьці нацыянальнага паляваньня» — таксама фільм пра гарэлку, але гэта аптымістычнае кіно, разарванае на цытаты, і яго можна пераглядаць.

А «Левіятан» забудуць. Праз пару гадоў ён будзе вядомы толькі спэцыялістам. Зьвягінцаў працягвае традыцыі сацыялістычнага рэалізму: выйшаў на вуліцу — і адразу цягне на ваніты. Гэта ваш бог, хлопцы.

Арына Лісецкая, блогер

Арына Лісецкая
Арына Лісецкая

«Левіятан» абурае. На фоне фантастычна прыгожай прыроды мы бачым рэальна жудасных пэрсанажаў. Чыё разуменьне сусьвету ня можа ўвайсьці ў рамкі эўрапейскага сьветапогляду. Ды там і сьветапогляду ўжо няма.

Цікава, што вось калі я бачу ў фільме нейкую страшную гісторыю зь людзьмі ў Амэрыцы, чаму я ня думаю пра Злучаныя Штаты дрэнна, пры гэтым асуджаю паводзіны герояў? А прагледзеўшы «Левіатан», пачала так асуджальна думаць агулам пра ўсю суседзкую краіну? Чаму так? А таму што тое, што адбываецца ў Расеі — гэта блізка. Гэта страшна. І гэта можа зачапіць і нас.

Асноўнае адрозьненьне эўрапейцаў ад расейцаў — у тым, што на Захадзе чалавечае жыцьцё стаіць непахісна ў прыярытэце. У расейцаў жыцьцё ніколі не цанілася, а нават слова «права» яны вымаўляюць, быццам бы гэта нешта жудаснае і непрывабнае.

У «Левіятане» героі ўсе як адзін хворыя. Перад намі карціна, якая паказвае, што Расея — гэта зараза антычалавечай істоты, якую ня вылечыць ніколі, пакуль яны самі сабе там ня пераб’юць. Ці зьедуць, каб выжыць. Інакш ператворацца ў зомбі. І гэтыя зомбі ўжо выходзяць за межы сваёй краіны, каб пакусаць астатніх.

Хочацца вымыць рукі і пракрычаць: адчапіцеся ўжо ад нас. Вы нам не браты, вы нам не партнэры. Хопіць. Сыдзіце. Рабіце з сабою што заўгодна, толькі не чапайце.

Але Расея ня здольная вылечыцца. Я ня веру ў тое, што дзясяткі мільёнаў людзей змогуць пры гэтай сыстэме, што там пануе, выхаваць у сабе этыку і мараль, што яны змогуць пачаць цаніць чалавечае жыцьцё і правы чалавека. Яны ўжо памерлі. Бо людзі сябе так не паводзяць.

Севярын Квяткоўскі, журналіст

Севярын Квяткоўскі
Севярын Квяткоўскі

«Левіятан» — фільм пра выбар: зьнікнуць чалавекам ці застацца лядовай крыгай?

У фэйсбуку бачыў такую размову двух «фрэндаў»:

— Ад беларусаў яшчэ ніводнага ганебнага водгуку не прачытала. Расейцы ж няшчаснага Зьвягінцава каб маглі, у попел бы сьцерлі.

— Расейцы і мусяць ганіць, а не разважаць пра мастацтва. Там паказаны фінал іхнай «цывілізацыі» — прыўкрасны ў сваёй паўночнай велічы пусты Ледавіты акіян.

Мяне фільм чапянуў ад першых кадраў і трымаў да апошніх. Але дыскусіі вядуцца не пра мастацкія якасьці. Паважаны праваслаўны сьвятар, які ня раз цярпеў за сваё вальнадумства ад беларускіх царкоўных уладаў, піша, што «Левіятан» — антыцаркоўны фільм. Хтосьці паказвае: маўляў, вось, глядзіце, якая яна — пуцінская Расея. Хтосьці шкадуе «бедных расейцаў», хтосьці злараднічае: «Мы ж вас папярэджвалі».

Адна фрэндэса доўга спрабавала мне давесьці, што ў Беларусі «такі ж самы хорар» на прыкладзе сацыяльнай неўладкаванасьці жыхароў Гомельскай вобласьці. А я спрабаваў давесьці, што большасьць беларусаў блізка сабе не ўяўляюць рэаліі скрайняй расейскай Поўначы, дзе адбываецца сюжэт фільму.

Кожны камэнтуе нейкі свой — блізкі да актуаліяў — ракурс фільму. Але чаму сярод беларусаў ідуць дыскусіі?

На мой погляд, беларусаў фільм зачапіў зь дзьвюх прычынаў. Бо адны — «такія ж самыя рускія», а другія разумеюць, што ў нас адкрытая мяжа і што бліжэйшыя гады на нас так ці інакш будзе ўплываць той сьвет — з-за празрыстай мяжы.

Рэжысэр Андрэй Зьвягінцаў паказаў холад бяскрайніх прастораў, які не нясе нічога чалавечай асобе, апроч зьнішчэньня. Дзе ты альбо ахвяра, альбо твая асоба ператвараецца ў лядовую крыгу, якая нішчыць іншага чалавека.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG