Партызан, вэтэран Другой усясьветнай вайны Фёдар Леваш зь вёскі Жарабковічы Ляхавіцкага раёну больш за пяць гадоў просіць мясцовыя ўлады дапамагчы парамантаваць дах хлява.
«Дзе ж тая дапамога вэтэранам, пра якую так шмат кажуць па тэлевізары?» — пытаецца вэтэран Леваш.
«Сьмяюцца зь мяне, гэта я ў 92 гады паеду лес пілаваць?»
«Ніякай дапамогі! На 9 траўня калгас даў 200 тысяч, ды раён даў 2 мільёны. Ну, дзеці са школы прыходзяць, пытаюцца, што дапамагчы. Па тэлевізары і па радыё кажуць, што дапамагаюць... Вось дапамога! Колькі жыву, ніякае дапамогі ня меў», — апавядае Фёдар Леваш, апошні вэтэран, які цяпер жыве ў Жарабковічах. — Мне належыць 50% зьніжкі, еду па брыкет — ніякай мне зьніжкі. Я ўжо зьбіраўся да самога Лукашэнкі пайсьці і сказаць — «па тэлевізары вы ўсё паказваеце і гаворыце, а чаму я ніякага прывілею ня маю?»
Пяць гадоў спадар Леваш зьвяртаецца да вясковых чыноўнікаў, каб дапамаглі з рамонтам хлява. Справа зь месца ня зрушваецца, дах хлява прасеў, а шыфэр увесь дзіравы
«Старшыня сельсавету прыйдзе — „расьпішыся“. А за што расьпісвацца, кажу, паглядзі, у мяне хлеў зараз абернецца. Расьпішыся, кажа, што я быў тут. А толку, што ён прыйшоў... Нават пазіраць ня хочуць. Кожны год прыходзяць, а я ім кажу паглядзець, які ў мяне хлеў, — дайце мне бэлек, ці што... А ён кажа — я табе выпішу, едзь у лес ды рэж. Сьмяюцца зь мяне, гэта я ў 92 гады паеду лес пілаваць?»
Вэтэран кажа, што пагражаў чыноўнікам нават «скардзіцца да Лукашэнкі», аднак і гэта не дапамагло.
Юнаком — у партызаны, а добраахвотнікам — на фронт
Фёдар Леваш жыве з сынам і нявесткай, якія даглядаюць за ім. У свае 92 гады дзядуля яшчэ дапамагае па гаспадарцы. Перанёс інсульт, але застаўся на нагах, а сваім моцным поціскам рукі зьдзівіў журналістаў.
У «польскія часы» яго сямʼя жыла на хутары, мела сваю гаспадарку. «Мы жылі. Усе людзі жылі, колькі б ні было зямлі. Ты сваю зямлю паласой абробіш, здымеш ураджай. Колькі трэба там дзяржаве аддаць — значыць, аддасі. Сілай ніхто цябе не прымушаў. А што хочаш — завязеш на базар прадасі. Габрэі ўсё куплялі».
Апавядае, як яшчэ юнаком пайшоў ваяваць у партызанскі атрад. «Не хацелі браць — кажуць, ты малы, пабудзь яшчэ. Але потым узялі. Ну і ваявалі, у Картуз-Бярозе немцаў паклалі шмат...»
Ужо ў 1944 годзе, калі немцы адышлі, ён пайшоў добраахвотнікам у Чырвоную Армію. Прайшоў праз многія краіны Эўропы, канец вайны сустрэў у Бэрліне.
«Мяне ўзялі ў выведку. Нас было сямёра, адзін і з Масквы хлапец быў. Я ўвесь час на перадавой лініі і нават за лініяй — у тыле ворага. Было, што захапілі дзьве гарматы ўначы. Кажу, разварочвайце, зробім паніку, што будуць бегчы з усіх ног. І лупілі да канца, пакуль усе снарады ня выпусьцілі. Немцы паўцякалі, то нашы франтавікі ўжо бяз бою там за намі прайшлі».
У Бэрліне, кажа Фёдар, ён быў паранены, лекаваўся ў Маскве, атрымаў інваліднасьць. За тое, што прайшоў вайну, мае ордэны і мэдалі.
Пасьля вайны, кажа вэтэран, у камуністычную партыю не ўступаў. Тлумачыць, што не хацеў быць «парцейцам», нягледзячы на многія прывілеі, якія мелі камуністы:
«Добрыя людзі стаялі за сваю Беларусь, ішлі ў партызаны. Я пацан, не камуніст, і тое пайшоў. А яны, у гадах, па 30, па 40 год, камуністы, якія былі да вайны, пайшлі зь немцамі ваяваць, сваіх людзей забіваць. Гэтыя камуністы сталі фашыстамі. У Менску камэндантам у лягеры стаў камуніст з Жарабковічаў, забіваў палонных, людзей сваіх забіваў. А чаго ты пайшоў да немцаў, чаго не пайшоў у партызаны? У камуністы пасьля вайны такія хацелі, якія былі пры немцах замазаныя».
Фёдар Леваш адным з апошніх уступіў у калгас, які тады насіў імя Сталіна. Не хацеў, але давялося, бо калектывізацыя праводзілася суцэльная. Усё жыцьцё працаваў на калгаснай фэрме.
«Быў тут старшыня калгасу Бычкоў, езьдзіў па хутарах. А я ў калгас не ішоў, прыехаў старшыня з тым былым камэндантам. Я яму і кажу — „фашысцкая ты морда, я цябе забʼю зараз“. І гэты старшыня калгасу Бычкоў слова не сказаў, як я яго мянціў, гэтага фашыста, які стаў тут ужо камуністам,» — расказвае Фёдар.
Праўда пра вайну, якую не паказвалі ў савецкіх фільмах
Вайна была неадназначнай і не заўсёды такой справядлівай, як паказваюць у фільмах, — кажа Фёдар Леваш. Ня ўтойвае, што шмат дрэннага нарабілі ўжо ў захопленай Нямеччыне і савецкія войскі:
«А што рускія? Возьмем хату — гадзіньнік прыгожы, усё на сьценах, а яны з аўтамата... Кажу, навошта ты страляеш? Чым яно табе замінае? А яны страляюць... Заходзяць там у хату на хутары — старога і старую вывелі і расстралялі. Нашто ты, кажу, застрэліў? Ну нашто? Во якія нашы, рускія. Але былі і беларусы такія дурныя. Рускія не шкадавалі, рускія зьнішчалі. Бʼюць і жанчын, і старых, зьдзекаваліся... Маладых дзяўчат — страшна глядзець было... Я ўжо і сварыўся, і сварыўся — што вы, кажу, хлопцы робіце? Настолькі зьдзекаваліся...»
«Гэта ўсё палітыка. Бо маладыя ня ведаюць, як было. Старыя франтавікі толькі гэта ведаюць і ўсё,» — кажа вэтэран.
Я вас усіх перажыву
Пражыўшы доўгае і няпростае жыцьцё, Фёдар Леваш просіць хоць якой дапамогі. Ягонай праблемай зацікавіліся праваабаронцы, якія дапамаглі напісаць заяву старшыні Ляхавіцкага райвыканкаму, каб вэтэрану ўсё ж дапамаглі парамантаваць хлеў. Вэтэран кажа, што яшчэ пачакае, але і далей лічыць, што трэба ісьці «скардзіцца да Лукашэнкі».
«Яны думаюць, каб хутчэй я памёр. А я кажу, што я вас усіх перажыву,» — жартуе Фёдар Леваш пра чыноўнікаў.
