На форуме сабраліся прадстаўнікі грамадзянскай супольнасьці, палітыкі, мэдыя Беларусі і Ўкраіны. Былі дэпутаты Вярхоўнай Рады Ўкраіны, а таксама прадстаўнікі Аб’яднанага пераходнага кабінэту Сьвятланы Ціханоўскай.
Пры гэтым сам форум прайшоў амаль незаўважна ў беларускай інфармацыйнай прасторы. Свабода запытала ўкраінскага палітоляга Яўгена Магду і прадстаўніка Аб’ядананага пераходнага кабінэту, кіраўніка ліквідаванага руху «За свабоду» Юрася Губарэвіча, пра што вяліся размовы ў Львове.
Львоў роўнааддалены ад Кіева і Варшавы
Магда падкрэсьліў, што месца сустрэчы было абранае невыпадкова, бо Львоў якраз пасярэдзіне паміж Кіевам і Варшавай (у сталіцы Польшчы цяпер знаходзіцца шмат беларускіх актывістаў і палітыкаў).
«Мы разумеем, што пытаньне лягістыкі для беларускіх калегаў таксама важнае. Львоў у мяне не выклікаў ніякіх сумневаў. Тым больш што Львоўскі каталіцкі ўнівэрсытэт ласкава прыняў нас. Гаварылі пра розныя рэчы. Я скажу, што былі правілы Chatham House, калі нельга канкрэтна цытаваць сьпікераў», — кажа Яўген Магда.
«Можа, асноўная мэта мерапрыемства — гэта прагаворваць балючыя тэмы, якія існуюць між грамадзтвамі Беларусі і Ўкраіны, а таксама далейшыя пэрспэктывы разьвіцьця», — дадае Юрась Губарэвіч.
Пры гэтым палітоляг Магда кажа, што ўдзельнікі мерапрыемства мелі дастаткова шмат магчымасьцяў для дыялёгу, як экспэртнага, гэтак і палітычнага, і для дыялёгу паміж мэдыя. Таксама гаварылі пра становішча беларусаў сёньня ва Ўкраіне.
«Кожны форум — гэта кампраміс між тым, што павінна быць, і тым, што ёсьць насамрэч. Мне, напрыклад, не хапала эканамічнага аспэкту, хоць я разумею, што складана тут гаварыць пра супрацоўніцтва між беларускім грамадзтвам і ўкраінскай дзяржавай. Хоць ёсьць розныя эканамічныя праблемы — заблякаваныя банкаўскія карткі беларусаў, нясплата „грабавых“ для сем’яў загінулых беларускіх ваяроў і іншыя моманты».
«Праз ільдзінку расейскай прапаганды»
На думку Яўгена Магды, дыялёг сёлета быў дастаткова інтэнсіўны, але пры гэтым і спакайнейшы. Бо на сёньняшні дзень не стаіць пытаньне ўварваньня беларускага войска ва Ўкраіну.
«Я асабіста браў удзел у мэдыйнай панэлі. Мы маем праблему з тым, што дзесяцігодзьдзямі, ад 1991 году, глядзелі адзін на аднаго праз ільдзінку расейскай прапаганды. А цяпер тая ільдзінка нагадвае ўжо сапраўдны айсбэрг. І гэта аб’ектыўная рэальнасьць, нам трэба будзе шукаць сумесныя тэмы і магчымасьці».
Яўген Магда зазначае, што ў беларускіх мэдыя форум быў амаль незаўважны.
«Без інфармацыйнага выхлапу мы проста сыдзем у бурбалкі. Мне здаецца, што ўдзельнікаў форуму ня трэба пераконваць, што між украінцамі і беларусамі патрэбны дыялёг. Але ва Ўкраіне ёсьць высокі працэнт людзей, якія не разумеюць патрэбу такога дыялёгу. Мы маем сотні кілямэтраў сумеснай мяжы — гэта пытаньні і бясьпекі, і эканамічных сувязяў. Калі хочаце, то Беларусь і Ўкраіна маюць стварыць здвоены цэнтар, як у баскетболе, каб супрацьстаяць расейскаму двухгаловаму арлу. Наш адказ на расейскую ідэю трыадзінага народу павінен быць супольны».
Суразмоўца Свабоды лічыць, што найпрасьцейшым шляхам было б больш апавядаць пра лёсы людзей — беларускіх добраахвотнікаў і валянтэраў ва Ўкраіне, пра ўкраінцаў, якія апынуліся ў Беларусі, пра супрацу беларусаў і ўкраінцаў у Польшчы і іншых краінах, калі пачалася вайна.
Ідэя спэцдакладчыка Ўкраіны па Беларусі
Юрась Губарэвіч кажа, што сапраўды між удзельнікамі форуму няма ніякіх супярэчнасьцяў, а вось на побытавым узроўні між беларусамі і ўкраінцамі яны зьяўляюцца.
«Уздымалася пытаньне страчаных шанцаў беларусаў у 2020 годзе, ці могуць яны неяк паўплываць сёньня на рэжым Лукашэнкі. Але ўсё гэта гаварылася ня ў шкоду беларусам», — лічыць Губарэвіч.
Ці сачылі прадстаўнікі ўкраінскіх уладаў за форумам Астроскага? Вядома, што там былі прадстаўнікі мясцовай львоўскай улады.
«Былі парлямэнтары як ад улады, так і з апазыцыі. Ва Ўкраіне ня так шмат экспэртаў па Беларусі, каб іх падлічыць, хопіць пальцаў дзьвюх рук, ня трэба нават разувацца. Мы лічым, што патрэбны спэцыяльны прадстаўнік па Беларусі, як ёсьць у Польшчы і Швэцыі. Калі ўкраінская ўлада ня хоча мець спэцпрадстаўніка толькі па дэмакратычных сілах, то можна зрабіць па ўсёй Беларусі ў цэлым», — выказвае ідэю Яўген Магда.
Год назад у румынскім Сінаі з ініцыятывы ўкраінскага боку прайшла сустрэча з прадстаўнікамі беларускай грамадзянскай супольнасьці. Некаторыя называлі тую сустрэчу нават агледзінамі беларускай апазыцыі. Ці меў форум у Львове падобны фармат?
«Гэта абсалютна розныя рэчы. Тут больш пра экспэртны дыялёг», — адказвае на гэта Яўген Магда.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
