Я ў жыцьці чуў нямала нечаканых музычных жанраў. Кельцкую сальсу. Камбаджыйскі біг-біт. Русский рок. Японскую боса-нову. Чэскае кантры. Чаго толькі не бывае.
Пра тое, што танга прыйшло з Аргентыны, ведаюць усе, але толькі гадоў пятнаццаць таму я даведаўся, што аргентынскае танга як танец ня мае нічога агульнага з тым, што мы бачылі ў дзяцінстве ў фільме «Дванаццаць крэслаў». Пасьля я даведаўся пра танга турэцкае. Пасьля пра лібанскае (якое я насамрэч чуў яшчэ ў дзяцінстве на кружэлцы Батыра Закірава).
Пра тое, што існуе танга фінскае — як зьява ня так музычная ці танцавальная, як экзыстэнцыйная — я даведаўся толькі цяпер.
П’еса «Танга» беларускага паэта, перакладчыка, драматурга, рэжысэра Дзьмітрыя Плакса, які жыве ў Стакгольме, працуе ў драматычнай рэдакцыі Швэдзкага радыё, была пастаўленая і запісаная ў радыётэатры Чэскага радыё і нядаўна прагучала ў этэры самага культурнага і інтэлектуальнага каналу ў чэскай радыёпрасторы — «Влтава».
Маё дзяцінства прыпала на 1960-70-я гады, калі радыётэатар яшчэ быў папулярным жанрам і тэатральныя пастаноўкі гучалі штодня з кожнай радыёкропкі. Слухаючы «Танга», я зноў адчуў тую магію гуку, цёплыя лямпавыя хвалі, якія некалі зачароўвалі слухача, што, не выходзячы з дома, акунаўся ў іншы сьвет.
Сюжэт гэтай мінірадыёп’есы — яна гучыць 17 хвілін — вельмі просты. Дзея адбываецца на пароме, які курсуе паміж Стакгольмам і Хэльсынкі і галоўная атракцыя на якім — тое самае загадкавае, мэлянхалічнае, сэрцадзёрнае фінскае танга. Створанае на тое, каб запоўніць пустку ў душы, якая непазьбежна ўзьнікае падчас гэтага кароткага падарожжа.
Дзейныя асобы дзьве — Яна і Ён. Яна — выпадковая самотная падарожніца. Ён — чалавек з парому, які выконвае нейкую абслуговую функцыю. Самота, алькаголь і танга за чвэрць гадзіны радыёдзеі чакана і непазьбежна збліжаюць іх, праўда, не настолькі, каб. Аднак дастаткова, каб яны прамовілі некалькі важных рэчаў.
Пасьля другой чаркі Ён спавядаецца: у яго няма ні сяброў, ні сям’і, ні дома, ні пачуцьця дома. «Што такое дом? — пытаецца Яна. — Гэта ж вельмі проста! Дом — гэта там, дзе можна хадзіць бяз станіка!» «Дык у гэтым выпадку я дома — усюды», сьмяецца Ён, але ў гэтай канстатацыі чуецца ўжо больш суму, чым сьмеху.
Дзе ж насамрэч ягоны дом? На гэта мы атрымліваем толькі ўскосны адказ з дыялёгу герояў пра акцэнт. Яна чуе ў ягонай швэдзкай мове акцэнт. Так, вядома, акцэнт гэты — тыповы, фінскі, гэта чуваць голым вухам. Ясна ж — усе фіны гавораць па-швэдзку, швэдзкая — другая афіцыйная мова Фінляндыі. Гавораць можа й ня так гладка і прыгожа, але фіны ёсьць фіны, народ як народ — ня тое, што некаторыя.
І тады Ён прызнаецца, што адмыслова вучыцца — вучыцца ня швэдзкай мове, а фінскаму акцэнту ў ёй, каб сысьці для швэдаў за фіна, чалавека першага гатунку, каб схаваць свой ганебны ўсходнеэўрапейскі акцэнт — «нагэтулькі ж брыдкі, як арабскі або польскі...»
Сіла мае мову, а слабасьць мае акцэнт.
І грае танга. Ён і Яна танчаць. Ён танчыць ня ўмее, ён танчыць з акцэнтам. Яна цярпіць партнэраву няўклюднасьць і адтаптаныя ногі — «працягвай, я вытрымаю». Бо гэта фінскае танга.
«Паабяцай мне, што паспрабуеш быць у жыцьці шчасьлівым», кажа яна на разьвітаньне без пацалунку. Застаецца бязьмежны ўсходнеэўрапейскі сум. І пустка. І настальгія невядома па чым. Цікава, ці ёсьць хоць у якой мове сьвету слова, якое называе гэтае пачуцьцё...
