13 студзеня Літоўская Рэспубліка адзначае Дзень абаронцаў свабоды. 20 гадоў таму, пасьля прыняцьця парлямэнтам Літвы Дэклярацыі пра дзяржаўную незалежнасьць, кіраўніцтва СССР вырашыла ўтрымаць гэту савецкую рэспубліку пры дапамозе сілы. Уначы з 12 на 13 студзеня савецкія вайскоўцы захапілі парлямэнт, тэлевежу, будынкі радыё і тэлевізіі, Дом друку. Тысячы людзей бяззбройнымі выйшлі супраць савецкіх танкаў. Незалежнасьць Літвы была абароненая менавіта 13 студзеня 1991 году.
У студзеньскіх падзеях 1991 году літоўцаў падтрымала і шмат беларусаў. Дзевяць беларусаў былі узнагароджаныя літоўскім мэдалём "За адвагу ў памяць пра 13 студзеня", сярод іх і наш калега Сяргей Дубавец. У 1970-80-я гады радыёжурналіст Ёнас Лаўрынавічус вучыўся і працаваў у Беларусі, на пачатку 1990-х пераехаў на гістарычную радзіму і жыве ў Вільні. Вось што ён узгадвае:
"Тады ж былі страшэнныя маразы – да мінус 20 градусаў і больш. Тым ня менш, людзі стаялі ночы напралёт, вытрымлівалі з самаадданасьцю. Ніхто не разьлічваў ні на славу, ні на мэдалі – простыя хлопцы прыяжджалі з усёй Літвы. Дзяжурылі тут і масквічы, і армяне, украінцы, беларусы. Афіцыйная вэрсія была – што пачаўся "парад сувэрэнітэтаў", а па сутнасьці ж пачалося вызваленьне народаў. На тым месцы, дзе былі бяспраўныя рэспублікі савецкія, цяпер мы маем сувэрэнныя дзяржавы. Той момант, крызісны момант ужо прайшоў, калі вырашалася, ці нас патопяць у крыві, ці будзем жыць далей. Выходзіць, што будзем жыць далей".
Увечары 12 студзеня 1991 году ў Вільню выехалі дзьве парлямэнцкія дэлегацыі зь Беларусі. У складзе афіцыйнай былі дэпутаты Вярхоўнага Савету 12 скліканьня Генадзь Карпенка, народны пісьменьнік Беларусі Ніл Гілевіч, гісторык Валянцін Голубеў, першы сакратар Віцебскага абкаму партыі Сяргей Шабашоў і Аляксандар Лукашэнка. Ад дэпутацкай фракцыі БНФ у Вільню паехалі Сяргей Навумчык, Барыс Гюнтэр і Ігар Пырх. Па сутнасьці, беларусы тады былі першай замежнай дэлегацыяй, што падтрымала братні народ. Надзвычайны і паўнамоцны пасол Літоўскай Рэспублікі ў Беларусі Эдмінас Багдонас расказаў:
"Мяне больш за ўсё ўразіў расповед, што адзін шчыры камуніст, беларус, калі дэлегацыі вярнуліся зь Вільні, ён у парлямэнце кінуў свой партыйны білет з трыбуны – маўляў, ня маюць рацыі тыя людзі, якія на танках езьдзяць па Вільні. Кінуў білет на знак салідарнасьці з тымі людзьмі і падзеямі, якія адбываліся тады ў Вільні. Напэўна, гэта адна з самых вялікіх перамог. Я шчыра ўдзячны тым людзям".
У студзеньскіх падзеях удзельнічаў і іншы беларус і камуніст – генэрал Усхопчык, які кіраваў тады войскамі Віленскага гарнізону, і якога беларускі бок не выдае на шматлікія запыты пракуратуры Літвы.
Літоўскі радыёжурналіст Ёнас Лаўрынавічус, які вядзе на віленскім радыё праграмы на беларускай мове, дзеліцца ўражаньнямі пра сучаснае жыцьцё ў Літве:
"Гэта такая магчымасьць сабрацца і разам падыхаць адным паветрам свабоды. У такія дні забываеш, што не хапае часам грошай на аплату камунальных паслугаў, таму што свабода дорага каштуе. Плацім за газ больш за ўсіх у сьвеце – расейскі "Газпрам" нам гэта зрабіў. Бэнзін, паліва таксама па касьмічных цэнах. Нам яшчэ Гарбачоў абяцаў, што, маўляў, вы будзеце жыць інакш, чым у Савецкім Саюзе. Але свабода гэтага вартая. Зь цягам часу будзем жыць лепш".
У студзеньскіх падзеях 1991 году літоўцаў падтрымала і шмат беларусаў. Дзевяць беларусаў былі узнагароджаныя літоўскім мэдалём "За адвагу ў памяць пра 13 студзеня", сярод іх і наш калега Сяргей Дубавец. У 1970-80-я гады радыёжурналіст Ёнас Лаўрынавічус вучыўся і працаваў у Беларусі, на пачатку 1990-х пераехаў на гістарычную радзіму і жыве ў Вільні. Вось што ён узгадвае:
"Тады ж былі страшэнныя маразы – да мінус 20 градусаў і больш. Тым ня менш, людзі стаялі ночы напралёт, вытрымлівалі з самаадданасьцю. Ніхто не разьлічваў ні на славу, ні на мэдалі – простыя хлопцы прыяжджалі з усёй Літвы. Дзяжурылі тут і масквічы, і армяне, украінцы, беларусы. Афіцыйная вэрсія была – што пачаўся "парад сувэрэнітэтаў", а па сутнасьці ж пачалося вызваленьне народаў. На тым месцы, дзе былі бяспраўныя рэспублікі савецкія, цяпер мы маем сувэрэнныя дзяржавы. Той момант, крызісны момант ужо прайшоў, калі вырашалася, ці нас патопяць у крыві, ці будзем жыць далей. Выходзіць, што будзем жыць далей".
На тым месцы, дзе былі бяспраўныя рэспублікі савецкія, цяпер мы маем сувэрэнныя дзяржавы
Увечары 12 студзеня 1991 году ў Вільню выехалі дзьве парлямэнцкія дэлегацыі зь Беларусі. У складзе афіцыйнай былі дэпутаты Вярхоўнага Савету 12 скліканьня Генадзь Карпенка, народны пісьменьнік Беларусі Ніл Гілевіч, гісторык Валянцін Голубеў, першы сакратар Віцебскага абкаму партыі Сяргей Шабашоў і Аляксандар Лукашэнка. Ад дэпутацкай фракцыі БНФ у Вільню паехалі Сяргей Навумчык, Барыс Гюнтэр і Ігар Пырх. Па сутнасьці, беларусы тады былі першай замежнай дэлегацыяй, што падтрымала братні народ. Надзвычайны і паўнамоцны пасол Літоўскай Рэспублікі ў Беларусі Эдмінас Багдонас расказаў:
"Мяне больш за ўсё ўразіў расповед, што адзін шчыры камуніст, беларус, калі дэлегацыі вярнуліся зь Вільні, ён у парлямэнце кінуў свой партыйны білет з трыбуны – маўляў, ня маюць рацыі тыя людзі, якія на танках езьдзяць па Вільні. Кінуў білет на знак салідарнасьці з тымі людзьмі і падзеямі, якія адбываліся тады ў Вільні. Напэўна, гэта адна з самых вялікіх перамог. Я шчыра ўдзячны тым людзям".
У студзеньскіх падзеях удзельнічаў і іншы беларус і камуніст – генэрал Усхопчык, які кіраваў тады войскамі Віленскага гарнізону, і якога беларускі бок не выдае на шматлікія запыты пракуратуры Літвы.
Літоўскі радыёжурналіст Ёнас Лаўрынавічус, які вядзе на віленскім радыё праграмы на беларускай мове, дзеліцца ўражаньнямі пра сучаснае жыцьцё ў Літве:
"Гэта такая магчымасьць сабрацца і разам падыхаць адным паветрам свабоды. У такія дні забываеш, што не хапае часам грошай на аплату камунальных паслугаў, таму што свабода дорага каштуе. Плацім за газ больш за ўсіх у сьвеце – расейскі "Газпрам" нам гэта зрабіў. Бэнзін, паліва таксама па касьмічных цэнах. Нам яшчэ Гарбачоў абяцаў, што, маўляў, вы будзеце жыць інакш, чым у Савецкім Саюзе. Але свабода гэтага вартая. Зь цягам часу будзем жыць лепш".
