Пісьменьнік прыслаў Свабодзе свой тэкст пра вайну, убачаную ўласнымі вачыма, дапісаўшы да яго: «Прывітаньне. Можа прыдасца тэкст для Свабоды. Нэту ў нас зараз няма. Прабіваецца час ад часу на хвілінку. З намі ўсё ок».
Буча. Першыя дні вайны
У першыя дні не было нават думкі нешта занатоўваць. Жыцьцё яшчэ ішло па інэрцыі, сын бегаў і сьмяяўся (як зрэшты, і зараз, толькі падчас выбухаў кажа „бух!“ і бяжыць хавацца ў ванну), інтэрнэт працаваў. Праўда, усё гэта пад выбухі спачатку ў іншых гарадах, а потым і пад тваім домам. Вораг наступае, на кухні ляжыць недарэзаная каўбаса, а ты выскокваеш усёй сям’ёй у двор з «амаль трывожнымі» заплечнікамі. На ганку суседзі стаяць і назіраюць, як палае аэрапорт, захапіць які для маскалёў стратэгічна важна. Нехта сьпешна пакуе рэчы ў машыну.
Мы бяжым у бамбасховішча, падбіраючы па дарозе сяброўку зь дзецьмі. Сховішча — звычайны падвал савецкай пяціпавярхоўкі. Абсалютна ніяк не прыстасаваны для таго, каб начаваць. У суседнім будынку ўсё нашмат лепш, бо пабудаваны нядаўна. Адно з памяшканьняў — крама з тканінамі. Уражаньне такое, што ня ўсе да канца разумеюць, што насамрэч адбылося. Выглядае, як нейкі сюр: прадмесьце сталіцы атакуюць? Але з аэрапорту валіць дым, лятаюць над дахамі самалёты і верталёты.
Зноў выбухі, стрэлы. Хто мае куды зьехаць, з торбамі і дзецьмі сядаюць у машыны або ідуць пешкі да трасы. Потым гэта стане немагчыма, калі ты, вядома, не гатовы рызыкнуць жыцьцём і прарвацца праз «гарачую» трасу, на якой час ад часу ідуць баі і праяжджаюць вайсковыя калёны расіян.
Карацей, навокал паніка. Усе бягуць, выбягаюць, забягаюць, стаяць у шоку. Людзям страшна за дзяцей, за сябе, за родных. І толькі нейкі мужык на верхнім паверсе пяціпавярхоўкі флегматычна курыць на бальконе і, абапёршыся на локці, назірае, як разгараецца пажар.
Нягледзячы на зьнішчаны там, на даляглядзе, аэрапорт — у горадзе нашым вайны яшчэ як такой не было. Але атмасфэра ўжо адчувалася на ўсю моц.
Выйшаў увечары ў супэрмаркет. Паўпустыя паліцы з мукой і крупамі. Хлеба няма: сумны мужчына ідзе з адзінокім лавашом у руцэ да касы. Падпіты вясёлы гопнік кажа ўсхвалявана касірцы, беручы пяць джын-тонікаў і семкі: «Оце пиздець, конєшно! Оце їбанутись! Хто таке ждав? Я таке не ждав!».
На вуліцах ужо нашы вайскоўцы і тэрабарона. Шостая вечара, ідзеш паўз парк, дзе звычайна ў гэты час купа народу, а там ні душы. Праходзіш міма кіёску, дзе пастаянна купляеш цыгарэты. Заўтра тут разбамбяць расейскую калёну. Адзін са снарадаў упадзе побач з кіёскам, раскурочыўшы бляшаны плот.
Урэшце рэшт начуем у сяброў у іншым канцы гораду. Праверылі на сабе закон, які чамусьці не праходзяць у школе: што чалавек можа звыкнуць да многага. На другі-трэці дзень мы звыклі да выбухаў і гукаў артылерыі. Што будзе далей, нават праз гадзіну, ніхто ня ведае.
У будынку пад аэрапортам засталіся сябры. Спачатку там вырубілі газ. Потым ваду са сьвятлом. Сувязь зь імі ў нас страцілася на пяты дзень вайны, кантакту няма нават праз смс.
Мозак вельмі хутка ўключаецца ў рэаліі. Сын у пустым двары залез на горку, калашмаціць па ёй ботамі з гучным рэхам. Першая думка: гучыць, як стрэлы.
Вайна вучыць быць кансэрватарам: слухаць радыё (бо тэлевізар амаль двое содняў паказваў толькі «сьнег»), пячы хлеб (бо ў краме даўно разабралі і больш ня будзе), жадаць сьмерці марадэрам.
На шосты дзень вайны на вуліцы да групы людзей падыходзіць дзядуля: «В мене є вино та шампанське. Можете поміняти на пачку цукру?» Інтэрнэту няма, таму ад банкаўскіх картак ніякай карысьці. Банкаматаў з грашыма ў ваколіцах няма. Крама з рэшткамі запасаў прымае толькі наяўныя. Між будынкамі праехаў бусік, людзям раздалі дзіцячае харчаваньне, нешта яшчэ першай неабходнасьці. У кагосьці ў вачах яшчэ той страх, як у першы дзень. Нехта прызвычаіўся і ўсе гэтыя дні па даўно заведзеным графіку выгульвае свайго сабачку.
Уначы неба мае барвовы колер ад навакольных пажараў пасьля таго, як нашы расфігачылі расейскія калёны. Ва ўсіх вокнах цёмна. Пэрыядычна, дзень і ноч, то здалёк, то паблізу гучыць арта.
Напад Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
