Польскі мікраблогер Exen стаў адной з асноўных крыніц інфармацыі ў Польшчы пра сытуацыю зь мігрантамі, якія трапляюць туды зь Беларусі. У адрозьненьне ад журналістаў, якім забаронена працаваць каля мяжы з прычыны надзвычайнага становішча, Exen — жыхар вёскі Лапічы, усяго за кілямэтар ад беларускай мяжы.
Менавіта дзякуючы гэтаму ў польскага блогера (сапраўднае імя — Матэвуш Вадзіньскі) няма праблемаў з перамяшчэньнем па зоне надзвычайнага становішча. Ён дапамагае журналістам з усяго сьвету асьвятляць сытуацыю на мяжы і вядзе папулярны профіль у Твітэры, дзе штодня піша пра сустрэчы зь мігрантамі і публікуе ўнікальныя здымкі і відэа. Пра яго актыўнасьць на мяжы неаднаразова выказваліся высокапастаўленыя польскія чыноўнікі, якіх блогер часта крытыкуе.
Пра сытуацыю на польска-беларускай мяжы Exen расказаў у інтэрвію Радыё Свабода.
«Пакуль я чуў толькі пра адзін выпадак, калі мігранты вярнуліся ў Менск»
— Крызіс на польска-беларускай мяжы пачаўся з выпадку каля мясцовасьці Горны Уснар. Там былі заблякаваныя некалькі дзясяткаў уцекачоў, якіх да сябе не пускалі ані палякі, ані беларусы. Нядаўна Лукашэнка заявіў, што прапанаваў ім перазімаваць у Беларусі, але тыя нібыта адмовіліся, бо «атрымалі абяцаньне ад палякаў», што тыя дадуць ім прытулак. Ці вядома, што там цяпер адбываецца?
— Як выглядае сытуацыя ў Уснары, невядома, бо туды няма доступу. Але мне здаецца, што на дадзеным этапе гэта правакацыя Лукашэнкі. Пакуль я чуў толькі пра адзін выпадак, калі мігранты вярнуліся ў Менск — пасьля таго як яны заплацілі кантрабандысту, які выцягнуў іх з памежнай зоны. У кожным іншым выпадку мігранты спрабуюць выбрацца з пасткі на мяжы ўсімі магчымымі спосабамі. Гэта значыць, што яны або ідуць далей у Польшчу, альбо вяртаюцца ўглыб Беларусі. Але большасьці зь іх гэта не ўдаецца.
— Нядаўна вы цытавалі ў сваім Твітэры мігранта, які казаў, што беларускія сілавікі іх білі, пагражалі сьмерцю і забаранялі вяртацца ў Беларусь. Ці бачылі вы хоць адзін відэаматэрыял, які б гэта даказваў?
— Асабіста я такога ня бачыў. Пра гэта трэба было б спытаць у польскіх памежнікаў ці спэцслужбаў, у якіх ёсьць доступ да тэлефонаў многіх мігрантаў.
Пераклад: «Беларускія службы:
- спачатку рабуюць мігрантаў (што практычна асуджае іх на блуканьне празь мяжу)
- б'юць іх
- пагражаюць вінтоўкамі, сьмерцю і г.д.
- сілай адганяюць іх да ракі
- забараняюць вяртацца
І гэта толькі справаздачы ўчорашняга дня»
— Польскія ўлады кажуць, што беларускія сілавікі дапамагаюць мігрантам пераходзіць мяжу. Але дагэтуль не было выразнага відэадоказу. Як гэта магчыма?
— Я ня ведаю, у чым справа. Але я ўпэўнены, што польскі бок цалкам прайграў інфармацыйную вайну.
— Як вы самі лічыце, гэта ўцекачы, якім сапраўды пагражае небясьпека на радзіме, ці ўсё ж гэта эканамічныя мігранты?
— Частка зь іх — гэта сапраўдныя ўцекачы, але, на маю думку, большасьць — гэта эканамічныя мігранты.
«Нават ставяць кропкі лякалізацыі на мапе на смартфонах»
— Што ўцекачы расказваюць пра беларускіх памежнікаў? Ці раздае нехта зь іх уцекачам інструкцыі або загады, куды і як яны павінны ісьці?
— Напрыклад, я чуў ад мігрантаў, што беларускія сілавікі вызначаюць склад групаў, якія пазьней перасякаюць мяжу, падвозяць іх і нават ставяць кропкі лякалізацыі на мапе на смартфонах. У сеціве толькі што зьявілася відэа, дзе нібыта паказаны «лягер» для мігрантаў зь беларускага боку. Гэта нешта падобнае да палігона. Шмат пра якія падобныя прыклады ўдзелу беларускіх сілавікоў можна пачуць ад польскіх памежнікаў, але, вядома, неафіцыйна.
— Вы нядаўна пісалі пра часовы лягер для мігрантаў на беларускім баку, дзе яны чакаюць, калі ім дазволяць пераходзіць мяжу. Якая мэта гэтага лягера?
— З таго, што я чуў, некаторыя мігранты трапляюць у такія месцы перад спробай пераходу мяжы. Магчыма, для таго, каб арганізаваць там групы, трасы, падрыхтаваць правіянт. Верагодна, што пасьля няўдалых спробаў перайсьці мяжу некаторыя трапляюць назад у гэтыя лягеры, каб адпачыць, высушыць рэчы і падрыхтавацца да чарговых спробаў.
— Ці рэальна, што беларускія памежнікі ці іншыя сілавікі проста не рэагуюць на прысутнасьць мігрантаў у памежнай зоне, але актыўна ім усё ж не дапамагаюць?
— Наўрад ці. Прынамсі, не рэагуюць, а хутчэй за ўсё — актыўна дапамагаюць або нават прымушаюць.
— Ці сустракалі вы мігрантаў, якія пацьвярджаюць, што беларусы давалі ім наркотыкі або невядомыя лекі?
— Не, я нічога падобнага ня чуў.
Пераклад «Я думаў, што бачыў шмат, але ўбачыўшы гэтага хлопца, які жыў на кукурузе тыдзень наўпрост з поля, я быў зьнішчаны канчаткова».
— Ці разумеюць уцекачы, што сталі закладнікамі палітычнай гульні Лукашэнкі?
— Некалькі чалавек казалі мне, што цудоўна разумеюць, што яны толькі інструмэнт у палітычнай гульні Лукашэнкі і што гэта вельмі несправядліва ў адносінах да іх.
— Нядаўна вы пісалі, што польскія памежнікі давалі ўцекачам ежу і ваду. У той жа час зьявілася відэа, дзе бачна, як польскія памежнікі з сабакамі і палкамі адганяюць уцекачоў ад польскай мяжы. Ад чаго залежыць такое стаўленьне?
— Пра здарэньне зь ежай і вадой я чуў аднойчы ад канкрэтнага мігранта ў канкрэтным месцы. Ня ведаю, як сытуацыя выглядае ў іншых месцах. Шмат што залежыць ад індывідуальнага падыходу людзей, якія непасрэдна гэтым займаюцца.
— Уцекачы ведаюць, што палякі іх не ўпускаюць і што яны могуць нават памерці на мяжы. Чаму яны працягваюць прыяжджаць?
— Я сам не разумею, чаму яны працягваюць прыяжджаць, нягледзячы на сьмяротную небясьпеку. Частка з тых, хто прыехаў раней, маглі ня ведаць, як выглядае сытуацыя на месцы. Але тыя, хто толькі зьбіраецца ў падарожжа, павінны цалкам разумець рызыкі. Прынамсі, у іх ёсьць магчымасьць даведацца пра гэтыя рызыкі перад прыняцьцем рашэньня.
«Самыя драматычныя гісторыі мы наўрад ці калі даведаемся»
— Хто тыя людзі, якія сустракаюць мігрантаў на мяжы і вязуць у Нямеччыну?
— Я думаю, што гэта арганізаваная злачыннасьць. То бок па ўцекачоў высылаюць мафію, каб на гэтым зарабіць. Падаецца, што тут справа выключна ў грошах.
Пераклад: «Яны нават паказваюць падрабязны маршрут перасячэньня мяжы ў сваім фэйсбуку, у тым ліку месца сустрэчы з кур’ерам».
— Вы часта крытыкуеце польскія ўлады за іх падыход да справы мігрантаў. А што павінна рабіць Варшава? Адмовіцца ад аховы мяжы і ўпускаць усіх, хто хоча прыехаць?
— Не! Найперш трэба сапраўды зрабіць мяжу больш шчыльнай. А гэта немагчыма без сапраўднага плота. Гэта на 100% пазбавіць іншых ахвоты прыяжджаць да нас. Па-другое, людзей, якія ўжо ў нас, нельга высылаць назад на мяжу. Узімку гэта будзе азначаць сьмерць. Можна спрабаваць адправіць іх на радзіму або ў іншую бясьпечную краіну, як гэта было падчас мігранцкага крызісу ў Грэцыі. За ўсё гэта павінен заплаціць Эўразьвяз, межы якога фактычна і абараняюць польскія памежнікі і салдаты. А пакуль адсутнасьць цікаўнасьці ЭЗ да гэтай сытуацыі відавочная.
— Якая гісторыя, пачутая ад уцекачоў, была, на вашу думку, самай драматычнай?
— Цяжка сказаць. Такіх гісторый шмат, і ўсе яны больш ці менш драматычныя. Але я думаю, што пра самыя драматычныя мы наўрад ці калі даведаемся.
Міграцыйны крызіс — 2021. Асноўнае
- У ліпені 2021 году Аляксандар Лукашэнка заявіў, што з прычыны санкцыяў Беларусь больш ня будзе стрымліваць нелегальную міграцыю ў краіны Эўразьвязу. Найперш вялікія патокі мігрантаў накіраваліся ў Літву, па стане на верасень — звыш 4,2 тысячы чалавек з краінаў Азіі і Афрыкі. Затым напружаньне на сваіх межах адчулі Латвія і Польшча.
- Рэагуючы на крызіс, Літва і Польшча пачалі будаваць сьцяну на мяжы зь Беларусьсю.
- Урады Літвы, а затым Латвіі і Польшчы, улетку 2021-га зрабілі істотна больш строгім заканадаўства аб нелегальным перасячэньні дзяржаўнай мяжы, а таксама выслалі ў памежныя зь Беларусьсю раёны падмацаваньне з вайсковых злучэньняў. Лукашэнку абвінавацілі ў спрыяньні нелегальнай міграцыі ў краіны Эўразьвязу.
- У Літве ў лягерах для ўцекачоў мігранты неаднаразова ладзілі бунты і намагаліся зьбегчы.
- Улады Польшчы зь верасьня распачалі затрыманьні і дэпартацыі людзей, якія дапамагаюць мігрантам нелегальна перасякаць мяжу. Сярод іх як грамадзяне Польшчы, так і грамадзяне Беларусі, краінаў Азіі, у тым ліку некаторыя асобы, што маюць від на жыхарства ў краінах Эўразьвязу.
- Прэм’ер-міністар Польшчы Матэвуш Маравецкі выказаў упэўненасьць, што сцэнар «гібрыднай агрэсіі» супраць Эўразьвязу быў распрацаваны Менскам не самастойна, а ў шчыльнай супрацы з Масквой.
- Прэс-сакратар каардынатара спэцслужбаў Польшчы Станіслаў Жарын 27 верасьня заявіў, што 20% затрыманых мігрантаў маюць сувязі з Расеяй, пра што сьведчаць знойдзеныя доказы. Міністар унутраных спраў і адміністрацыі Мар’юш Каміньскі сказаў, што беларускія памежнікі даюць мігрантам псыхатропныя сродкі, у тым ліку дзецям.
- 30 верасьня ПАРЭ катэгарычна асудзіла практыку вяртаньня мігрантаў «у трэцюю краіну, дзе ім ня можа быць гарантавана міжнародная абарона», і нагадала Латвіі, Літве і Польшчы пра забарону на калектыўную высылку іншаземцаў.
- 8 кастрычніка Варшава заявіла, што трактуе паводзіны беларускага боку як «агрэсіўныя дзеяньні супраць Польшчы». Зьявіўся шэраг відэадоказаў, што беларускія памежнікі ня толькі не спыняюць мігрантаў, але і актыўна дапамагаюць ім нелегальна перасякаць польскую мяжу.
- На межах Беларусі з Польшчай і Літвой ад пачатку міграцыйнага крызісу загінулі сама меней 9 чалавек.
- 8 лістапада раніцай на мяжы зь беларускага боку заўважылі буйную калёну зь некалькіх сотняў мігрантаў, якія рушылі ў суправаджэньні ўзброеных сілавікоў да калючага дроту на мяжы з Польшчай, намагаючыся перасекчы мяжу. Паводле розных ацэнак, іх колькасьць была ад 2 да 4 тысяч чалавек. Многія атрымалі візы ў беларускім дыпляматычным прадстаўніцтве ў Анкары, турэцкія авіякампаніі ўдзельнічаюць у перакіданьні мігрантаў у Беларусь.
- У наступныя дні мігранты пры спрыяньні беларускіх сілавікоў сталі лягерам на памежнай паласе. Курд з Іраку Рэбаз Наджм Хама Саід сказаў Свабодзе, што беларуская міліцыя дапамагае высякаць дрэвы для вогнішчаў на беларускай жа тэрыторыі. Некаторым групам удалося прарвацца на польскую тэрыторыю, але вайскоўцы затрымалі ўсіх парушальнікаў.
- 10 лістапада эўрадэпутат Радаслаў Сікорскі заявіў, што крызіс на мяжы ініцыяваны пры падтрымцы Масквы, а Лукашэнку трэба прызнаць тэрарыстам і выдаць Міжнароднаму трыбуналу. Шэраг іншых эўрапейскіх палітыкаў таксама выказалі ўпэўненасьць, што Пуцін з дапамогай Лукашэнкі расхіствае Эўропу, пачуліся заклікі да ЭЗ дзейнічаць актыўна, а не чакаць.
- 11 лістапада ў паветранай прасторы Беларусі пачалі патруляваць межы расейскія бамбавікі Ту-22М3. Яны належаць паветрана-касьмічным сілам Расеі.
- 11 лістапада Фэдэральная паліцыя Нямеччыны заявіла, што толькі за першыя дні лістапада ў краіну трапілі больш за тысячу мігрантаў, якія выкарысталі Беларусь як краіну транзыту.
- Са жніўня польскія памежнікі спынілі больш за 33 тысячы спробаў нелегальнага перасячэньня мяжы з боку Беларусі, летась іх было 88.
- 15 лістапада больш за 3 тысячы мігрантаў сабраліся на беларускім памежным пераходзе «Брузгі» перад лініяй польскай мяжы, умацаванай часовымі загародамі і шарэнгай польскіх вайскоўцаў.
- Па словах прэс-сакратара Лукашэнкі Натальлі Эйсмант, у Беларусі агулам каля 7 тысяч мігрантаў, якія спадзяюцца трапіць у Нямеччыну.
- 22 лістапада ў Бэрліне адмовіліся прымаць каля 2 тысяч чалавк з Блізкага Ўсходу, якія прыбылі ў Беларусь пасьля арганізацыі рэжымам Лукашэнкі мігранцкага крызісу.
- 25 лістапада мігранты правялі акцыю пратэсту на памежжы, заяўляючы, што ня хочуць вяртацца назад у свае краіны.
- На больш чым дзесяці эвакуацыйных рэйсах у Ірак і Сырыю ў лістападзе-сьнежні Беларусь пакінулі каля 4,5 тысяч мігрантаў.
- На пачатку 2022 году сталі вядомыя тэрміны пабудовы агароджаў на мяжы зь Беларусьсю. Польшча адзначыла, што агароджу дабудуюць да канца чэрвеня, а Літва, што да восені.
- За 2023 год памежнікі суседніх зь Беларусьсю краін Эўразьвязу спынілі 42 тысячы спробаў нелегальнага пранікненьня на сваю тэрыторыю, што на траціну больш за 2022 год.
