«Лукашэнка пасьлядоўны і прадказальны — будзе рабіць тое, што паабяцаў, нават калі ўвесь сьвет ляціць у тартарары»

Палітоляг Аркадзі Мошэс, дырэктар дасьледчых праграмаў Усходняга суседзтва Эўразьвязу і Расеі ў Фінскім інстытуце міжнародных дачыненьняў, расказвае, як Фінляндыя змагаецца з каранавірусам, тлумачыць, чаму Аляксандар Лукашэнка ставіцца да пандэміі так, як ставіцца, і заяўляе, што Захад ня дасьць Беларусі грошай без рэформаў.

Сьцісла

• У Фінляндыі людзі паўжартам кажуць пра «швэдзка-лукашэнкаўскую кааліцыю».
• Відавочна, Лукашэнка пераацэньваў магчымасьці беларускай сыстэмы аховы здароўя.
• Захад дасьць грошы на барацьбу з пандэміяй, але гэта не доўгатэрміновыя рашэньні. Вялікіх грошай, калі ня будзе істотных рэформаў, Захад ня дасьць.
• Ідэя пра тое, што некага можна назваць сваім сябрам і гэты сябар пабяжыць да цябе са сваімі мільярдамі — прынамсі, несучасная.

— Перш чым мы пяройдзем да агульнапалітычных пытаньняў — я папрашу вас расказаць, як ідзе барацьба з каранавірусам у Фінляндыі, дзе вы жывяце. Наколькі я ведаю з паведамленьняў прэсы, жорсткага варыянту карантыну гэтая краіна ня ўводзіла.

— Фінляндыя выбрала адносна мяккі і, у прынцыпе, прагматычны шлях. Самаізаляцыя рэкамэндаваная, людзі, якія могуць працаваць дыстанцыйна, так і працуюць. Зачынілі толькі рэстараны, якім, аднак, дазволена гандляваць сваёй прадукцыяй на вынас. Гатэлі пустуюць, бо зачыненыя межы. Адмянілі наведваньне школаў школьнікам, старэйшым за 4-ю клясу. На некалькі тыдняў быў ізаляваны сталічны рэгіён, але ўжо два тыдні, як гэтая ізаляцыя зьнятая, бо эпідэмія распаўсюджваецца аднолькавымі тэмпамі прыблізна па ўсёй краіне.

Цяпер ужо размова ідзе пра тое, што ў Фінляндыі гэтая крывая захворваньняў стала занадта плоскай, і інфэкцыяністы кажуць, што захварэла надта мала людзей — як бы парадаксальна гэта ні гучала. Таму эпідэмія расьцягнецца і будзе працягвацца даволі доўга. Найгоршы сцэнар — калі яна працягнецца да восені, і тады на яе накладзецца эпідэмія звычайных сэзонных хваробаў. У такім выпадку мэдычная сыстэма краіна будзе перагружаная.

Гэта, вядома, ня значыць, што зараз некага будуць гвалтоўна заражаць. Проста будуць інтэнсыфікаваць тэставаньне і пераходзіць ад ізаляцыі ўсіх спрэс да ізаляцыі найперш канкрэтных групаў рызыкі.

Так што Фінляндыя дае рады даволі пасьпяхова, бяз панікі. Гэта не азначае, што ўсё адпачатку было добра. Былі сур’ёзныя накладкі, у тым ліку наконт сродкаў індывідуальнай абароны, нават для дактароў. Былі заведзеныя крымінальныя справы наконт закупу няякаснага тавару ў Кітаі, так што нават у Фінляндыі бардаку аказалася больш, чым мы тут усе чакалі. Але найгоршага варыянту ўдалося пазьбегнуць.

— Апошнія два месяцы палітолягі і камэнтатары задаюцца пытаньнем, чаму Аляксандар Лукашэнка абраў менавіта такое, адрознае ад іншых краінаў, стаўленьне да каранавірусу. Які ваш адказ на гэтае пытаньне?

— Зь Фінляндыі беларускі досьвед бачыцца ў сукупнасьці са швэдзкім. Тут людзі напаўжартам часам кажуць пра «швэдзка-лукашэнкаўскую кааліцыю». Можна іранізаваць, але часам гэта выглядае даволі сур’ёзна, бо ў Скандынавіі вельмі пільна сочаць за швэдзкім варыянтам, дый у самой Фінляндыі моцнага карантыну, па вялікім рахунку, не было.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

У якіх краінах пандэмія ідзе на спад? Беларусі сярод іх няма

Што да паводзін Лукашэнкі, то, я думаю, тут тры прычыны. Першая — эканамічная. З гледзішча афіцыйнага Менску Беларусь ня можа сабе дазволіць спыняць эканоміку, бо няма рэсурсаў і сродкаў дапусьціць сур’ёзныя страты нацыянальнай эканомікі. Надрукаваць грошы нельга, асабліва ў выбарчы год — бо гэта ўдарыць перадусім па найменш забясьпечаных.

Другая прычына — відавочна, Лукашэнка пераацэньваў магчымасьці беларускай сыстэмы аховы здароўя. Калі ў краіне не было тых скарачэньняў, тых рэформаў альбо «псэўдарэформаў», якія былі ў суседніх ды іншых эўрапейскіх краінах — гэта ня значыць, што сыстэма была гатовая змагацца з новым вірусам. Людзі, якія звыклі жыць у сваім сьвеце камандаў і настаўленьняў, думалі, што можна працягваць камандаваць, і ўсё будзе цудоўна працаваць.

Трэцяе, на што ўжо зьвярнулі ўвагу і іншыя аглядальнікі, — гэта, вядома, асабістыя якасьці беларускага кіраўніка. Яму вельмі цяжка прызнаваць, што ён у прынцыпе можа ня мець рацыі. Публічна ў гэтым прызнацца ён ня можа, ён павінен прытрымлівацца таго пункту гледжаньня, які аднойчы выказаў. Мы бачым, што нават у параўнаньні з Украінай лічбы ў Беларусі палохаюць, распаўсюджваньне эпідэміі ідзе хутчэй, агульныя лічбы амаль аднолькавыя — пры тым, што насельніцтва ва Ўкраіне ў 4 разы большае. Тым ня менш, я ня думаю, што беларускае кіраўніцтва гатовае перагледзець свае падыходы.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

«Час неадкладных і маштабных захадаў», — каардынатарка ААН заклікала беларусаў заставацца дома

— Такое стаўленьне беларускага кіраўніцтва да праблемы каранавірусу ўжо атрымала даволі нэгатыўную міжнародную прэсу. Ці лічыце вы, што ўся гэтая гісторыя з пандэміяй пагоршыць міжнародны імідж Беларусі, ці ў дадзеным выпадку Лукашэнка нічога новага не паказаў, а паводзіў сябе так, як ад яго і чакалі?

— Тыя матэрыялы ў заходняй прэсе, які я бачыў, ня вараць адзін кампот зь беларускіх рашэньняў па каранавірусе і беларускай палітычнай сыстэмы. Якраз выйшла, што Аляксандар Лукашэнка аказаўся даволі прадказальны: адзін раз сказаў, што будзе рабіць — так і робіць. Сьвет можа ісьці ў тартарары, але ён працягвае рабіць тое, што абяцаў. Ён ня хоча, ня ўмее, дый ня бачыць сэнсу нешта мяняць у той сыстэме, якая, на ягоную думку, добра працуе ўсе гэтыя гады.

Я ня думаю, што стаўленьне Лукашэнкі да пандэміі нэгатыўна адаб’ецца на іміджы рэжыму і на тых палітычных рашэньнях, якія могуць быць прынятыя наконт узаемадзеяньня зь беларускім рэжымам. Наадварот, у сёньняшнім кантэксьце нейкія рашэньні аб выдачы крэдытаў Менску могуць разглядацца лягчэй, чым дагэтуль.

— Для Лукашэнкі даволі звыкла ісьці не ў нагу з заходнімі краінамі, аднак ня часта так атрымліваецца, што Менск адначасова ідзе не ў нагу і са сваім стратэгічным партнэрам — Масквой. Як каранавірус паўплывае на адносіны Менску і Масквы? Ці зьявяцца нейкія новыя акцэнты, ці пандэмія толькі ўзмацняе тыя тэндэнцыі, якія ўжо былі зафіксаваныя раней?

— Я думаю, ён толькі ўзмацняе ранейшыя тэндэнцыі. Прынцыповая няздольнасьць дамовіцца намецілася і раней. Тым больш што цяпер вылезьлі нейкія цалкам недарэчныя рэчы кшталту газу для Беларусі па 127 даляраў, што з улікам цяперашніх цэнаў у сьвеце выглядае проста неадэкватна рэальнасьці.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

Каранавірус як рэванш дзяржаўнай эканомікі

Мы бачым, як працягваецца даволі жорсткая рыторыка Менску. У гэтым сэнсе даволі заўважна прагучала інтэрвію міністра замежных спраў Макея. Трэба будзе назіраць за тым, што адбудзецца зь беларуска-расейскай мяжой, што адбудзецца з гандлёвымі плынямі.

— Падзеньне цаны на газ, якое вы ўзгадалі, адбылося разам з падзеньнем цэнаў на нафту. Гэта ўздымае пытаньне, ці так патрэбныя Беларусі менавіта расейскія энэргарэсурсы, бо нафты і газу на рынку цяпер дастаткова, а расейская інтэграцыйная зьніжка ўжо фактычна не існуе.

— Эфэкт будзе рознабаковы, супрацьлеглы. З аднаго боку, нафты хоць заліся і можна ўзяць яе дзе заўгодна. Зь іншага боку, сэнс гэтых асаблівых энэргетычных адносін быў у тым, што Беларусь магла атрымаць свой прыбытак на перапрацоўцы нафты. І сёньня, калі цэны на сырую нафту ўпалі, упалі і цэны на бэнзін, так што і маржа ад перапрацоўкі стала меншая. Узьнікае дзірка ў беларускім бюджэце, якую трэба нечым запаўняць.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

Беларусь папросіць крэдыты на 2,5 млрд даляраў на падтрымку эканомікі, — віцэ-прэм’ер

А запаўняць яе можна пераважна за кошт тых рэсурсаў, якія можа даць Расея. Захад дасьць грошы на барацьбу з пандэміяй, але гэта не доўгатэрміновыя рашэньні. Вялікіх грошай, калі ня будзе істотных рэформаў, Захад ня дасьць. Таму ня выключана, што Беларусі было б выгадна, каб захавалася старая мадэль — але яна не захаваецца.

— Гэтыя тыдні Беларусь актыўна просіць грошы ў многіх міжнародных фінансавых структураў. Просіць ва ўсіх, але не ў Расеі. Але Беларусь не зьбіраецца кардынальна мяняць сваю сацыяльную мадэль і эканамічную сыстэму.

— Калі яна не зьбіраецца мяняць сваю мадэль — крэдытаў ад МВФ яна не атрымае. Мы бачым на досьведзе Ўкраіны апошніх 3–4 гадоў, як неахвотна і на якіх жорсткіх умовах МВФ выдае грошы. Ідэя пра тое, што некага можна назваць сваім сябрам і гэты сябар пабяжыць да цябе са сваімі мільярдамі — прынамсі, несучасная.

Пасьля таго як скончыцца пэрыяд «верталётных грошай» і ўкіданьня вялікіх грошай у эканоміку — гэтыя грошы будуць з эканомікі забірацца. Простых і танных грошай пасьля гэтага ў сьвеце ня будзе, яны будуць давацца толькі пад рэформы. Такі жорсткі выбар, ён стаў яшчэ больш складаны, чым быў тры месяцы таму.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

Пандэмія каранавірусу ў Беларусі і ў сьвеце. Як разьвіваюцца падзеі

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

«Нават не цікавяцца, ці на гэтым яшчэ сьвеце». Мастак-франтавік Леанід Шчамялёў пра парад, каранавірус і сучасьнікаў