Усё было выдатна.
Усё было выдатна, пакуль 7.12.1988 у 11:41 зямныя мускулы ня вырашылі трохі разьмяцца і не ператварылі частку Армэніі ў друз.
Трэба было ўцякаць у бясьпечнае месца, а што можа быць больш бясьпечным для журналіста, над якім дома згусьціліся хмары, як не паляцець у эпіцэнтар землятрусу з рэдакцыйным заданьнем, якое я ня выканаю, не перадам ніводнага рэпартажу, ніводнага здымка, ніводнага радка, бо буду насіць за пазухай плястыкавую літровую бутэльку з-пад кока-колы, таму што ідзе сьнег, а ў бутэльцы ў мяне будзе жыць каляровая птушка, хоць я сумленна стараўся, уначы адразу пасьля прызямленьня кінуўся ў тое, што засталося ад горада, узабраўся на гару таго, што раней было дзевяціпавярховым домам, і пачаў занатоўваць тое, што адбывалася, а не адбывалася нічога, бо францускія ратавальнікі, якія прабіваліся да заваленага жаночага голасу, наткнуліся на чыгунную ванну і не маглі даць рады, ніўзадніўперадніўверхніўнізніўбок, і тады я спытаўся па-француску, колькі яшчэ, і так скончылася мая рэпарцёрская праца і пачалася перакладчыцкая, бо ніхто больш вакол ні на якіх мовах не гаварыў і не разумеў, і я стаў тлумачальнікам нумар два, бо першымі і найлепшымі былі сабакі, якія ведалі мову жыцьця і паказвалі, дзе капаць, але рабіць гэта трэба было нон-стоп, бо штуршкі працягваліся кожныя тры хвіліны, і праз кожныя сто штуршкоў брыгады мяняліся, на зьмену французам прыходзілі швэды, затым немцы, потым зноў французы, і я зьбіўся зь ліку, бо мне замены не было, падыходзілі жыхары і на прамілы бог клікалі на суседнія руіны, прасілі ліхтары, рыдлёўкі, насілкі, пілы, дамкраты, я хадзіў зь імі, але заўсёды вяртаўся да першага дома, дзе пад раніцу голас з-пад завалу гучаў усё радзей, і калі пасьля чарговых штуршкоў збоку ўнізе паміж кавалкамі арматуры адкрылася нешта накшталт лазу, туды нырнуў салдат-грузін, але ня змог выцягнуць прыціснутую жалезабэтоннай плітой палонную, і тады за ім папоўз францускі доктар з морфіем у шпрыцы, але хутка вярнуўся і ўзяў жгуты, скальпэль і віты дрот з паліраванай сталі, які праводзяць вакол косткі і цягнуць туды-назад-туды-назад-туды-назад пакуль не перапілуюць, бо без ампутацыі выцягнуць цела было немагчыма, а штуршкі працягваліся, лаз мог закрыцца, сэрца спыніцца, і грузін запоўз за пацыентку, хірург падпоўз да яе, а я за ім, каб перакладаць, туды-сюды-en avant-en arrière-туды-en avant-сюды-en arrière, а насамрэч трэба было ўспомніць слова couverture, якое выскачыла з маёй галавы і азначала адэал, скажіштобізаадэалбрал, крычаў мне грузін, бо з-за штуршкоў пліта зноў зрушылася, цела пад анэстэзіяй стала вадкім, і нагу можна было павярнуць і цягнуць, толькі трэба было падсунуць коўдру — адэал а я забыўся і ліхаманкава выкрыкваў сынонімы — падушка, ложак, прасьціна, амур, якія перабіваліся рускім матам, грузінскай лаянкай і францускімі праклёнамі, пакуль я рыўкамі цягнуў мэсьё за ногі, ён — сьпячую прыгажуню за рукі, а генацвале падштурхоўваў ззаду, аж пакуль нехта не падхапіў за боты мяне і ня выцягнуў увесь жывы ланцуг на паветра, але калі санітарная машына паімчала нашу знаходку ў шпіталь і мы ачмурэла сядзелі на зямлі, перакладчыца нумар адзін, нямецкая аўчарка, наструнілася каля дзіркі, зь якой мы выпаўзьлі і коратка цяўкнула, нехта там яшчэ быў, і сапраўды нехта нешта казаў, але гэтага не магло быць, бо калі Ніна, як звалі нашу гераіню, нахілілася ў 11 гадзін 41 хвіліну над калыскай, дзе спала немаўлятка, яна толькі пасьпела зьдзівіцца, што сьцяна і столь валяцца на яе адначасна, а потым была бязгучная цемра, нешта цёплае крапала ёй на руку, а потым перастала, але аўчарка не адыходзіла ад лазу, аж пакуль адтуль раптам ня вылецеў ашалелы папугайчык, яркі, як лімон на сьнезе, і сказаў нешта на невядомай мове, і пакуль я грэў яго між далоняў, людзі, якія назаўсёды развучыліся ўсьміхацца, знайшлі пустую бутэльку з-пад колы і ў гэтым плястыкавым выраі пасяліўся Quake, названы так другой часткай ангельскага слова earthquake — землятрус, і гэтая імя хутка стала вядомым усім ратавальнікам, лекарам, перакладчыкам, колькасьць якіх празь дзесяць дзён перавысіла колькасьць жывых, якіх яшчэ зрэдку знаходзілі пад руінамі, і трэба было вяртацца, тым больш што Ніны там ужо не было, яе самалётам адправілі ў Маскву, дзе ёй ампутавалі адну, а потым другую нагу, а потым яшчэ руку па локаць, я пасьля адведаў яе ў шпіталі, расказаў пра папугайчыка, і яна старалася ўсьміхацца, але гэта было потым, а спачатку трэба было неяк выбірацца з салодкага смуроду, які выцякаў з развалін, уздымаўся ў паветра разам з дымам нябачных пажараў, бо хаваць не было дзе, не было каму, не было як, ратавальнікі пакрысе зьбіраліся і адляталі ў свае краіны, бо ратаваць ужо не было каго, і я выправіўся на аэрадром, дзе сядалі ваенныя транспартныя самалёты, якія перакідвалі ў зону землятрусу бульдозэры, экскаватары, краны, мяне пасадзілі ў чатырохматорны Іл-76, які вяртаўся на базу ў Літву, я быў адзін у велізарным грузавым салёне, прышпіліўся да сьценкі і імгненна заснуў і прачнуўся недзе над Украінай, дакладней, мяне раскатурхаў штурман, бо Квэйк выбраўся з бутэлькі і заляцеў да экіпажу, які гуляў у карты, пакуль аўтапілёт трымаў курс, мне далі тушонкі з грэчкай і сьпірту, і я зноў заснуў і прачнуўся ўжо, калі ішлі на пасадку ў пурзе, бачнасьць нуль, але аўтапілёт ведаў сваю справу, на козьліку нас з Квэйкам падкінулі да чыгуначнага прыпынку ў голым полі, праз тры гадзіны там на хвіліну спыніўся цягнік, яшчэ праз шэсьць гадзін мы былі ў Менску, яшчэ праз паўгода мы зь сябрамі зьнялі дакумэнтальны фільм, у якім адзін з пэрсанажаў быў лімоннага колеру, і 7.12.1991, роўна праз тры гады пасьля першага штуршка, у нас дома ў адкрытай клетцы спынілася яшчэ адно сэрца і скончыўся назаўжды яшчэ адзін палёт.
Вечная памяць.
(Фрагмэнт з кнігі А. Лукашука «Дзясяты паверх», якая выйдзе ў 2015 г.)