Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Сядзіба Агінскіх: рэстаўрацыя, расьцягнутая на гады


Праз два гады — 25 верасьня 2015 году — усясьветная грамадзкасьць будзе адзначаць 250-годзьдзе кампазытара, дыплямата, грамадзкага і палітычнага дзеяча Міхала Клеафаса Агінскага.

Пастаянныя дэлегацыі пры ЮНЭСКА ад Беларусі, Літвы, Польшчы і Францыі выступілі з супольнай прапановай уключыць юбілей Агінскага ў Каляндар памятных датаў гэтай арганізацыі на 2015 год і наладзіць шэраг імпрэзаў у гонар асобы, якой ганарацца некалькі краін. Паказальна, што ў гэтым сьпісе няма Расеі, хоць на пачатку ХІХ стагодзьдзя Агінскі быў прызначаны сэнатарам Расейскай імпэрыі і нават атрымаў пры Аляксандру I чын тайнага саветніка.

Пляны арганізацыі сумесных сьвяткаваньняў у мясьцінах, зьвязаных зь імем Агінскага, абмеркаваў у штаб-кватэры ЮНЭСКА ў Парыжы беларускі амбасадар Павал Латушка, ён жа пастаянны прадстаўнік Беларусі пры гэтай арганізацыі. Супольная прапанова Беларусі, Літвы, Польшчы і Францыі была ўхваленая сёлета ў красавіку на сэсіі выканаўчага камітэту ЮНЭСКА. Дэлегаты рэкамэндавалі тады ўключыць дату 25 верасьня 2015 году ў выніковую рэзалюцыю.

Два дзясяткі гадоў Міхал Клеафас Агінскі жыў і працаваў у цяперашняй Беларусі. У 1802 годзе ён пасяліўся ў адным са сваіх маёнткаў — у Залесьсі паміж Маладэчнам і Смаргоньню, дзе прабыў зь сям’ёй да 1822-га. А перад гэтым шмат часу правёў у эміграцыі. Пасьля здушэньня расейцамі паўстаньня 1794 году разам зь іншымі патрыётамі перабраўся спачатку ў Вену, а пасьля ў Вэнэцыю. У спробах наладзіць антырасейскую кааліцыю дзейнічаў у Канстантынопалі, Парыжы, Львове, Кракаве. Але пасьля заключэньня міру паміж Францыяй і Аўстрыяй зноў вярнуўся ў Італію.

Толькі са сьмерцю расейскай імпэратрыцы Кацярыны ІІ і ўзыходам на трон Паўла І паўстанцаў рэабілітавалі, Тадэвуша Касьцюшку вызвалілі з палону. Праўда, Павал двойчы адмаўляў Агінскаму на просьбу вярнуцца з эміграцыі, удалося гэта зрабіць толькі пры Аляксандру І. Наступныя 20 гадоў Агінскі пражыў у Залесьсі і, паводле дасьледчыкаў, менавіта тут стварыў свой найлепшы твор — палянэз ля-мінор («Разьвітаньне з Радзімай»).

Да юбілею Агінскага палацавы комплекс пачалі рэстаўраваць, аднак працы ідуць марудна. Прафэсійны мастак, рэстаўратар Сяргей Верамейчык, які пераехаў у Залесьсе зь Менску пры канцы 1980-х і доўгі час быў навуковым супрацоўнікам будучага музэю, наракае: такое адчуваньне, што многае ўвогуле робіцца на вока:

Сяргей Верамейчык
Сяргей Верамейчык
​«Справа паступова рухаецца, але, прыкладам, у мяне як былога рэстаўратара вельмі шмат пытаньняў. Зь іншага боку, ёсьць такі выраз — было б дзіўна, каб было наадварот. На жаль, у нас рэстаўрацыя больш падобная да эўрарамонту. Так, калі паглядзець на сталярку, то яна, мякка кажучы, крываватая, не па восі. Звычайна ваконная сталярка робіцца сымэтрычна, а тут вокны чамусьці несымэтрычныя. Магчыма, такая задума рэстаўратараў, ня ведаю. Я ўжо не кажу, што, магчыма, нейкая памылка ў вышыні навабуду цяплярні, якая ўзвышаецца над іншымі пабудовамі. Гэта такі мой асабісты погляд — паколькі я калісьці працаваў у рэстаўрацыі, то далёка ня ўсё магу прыняць. Але гэта, зноў жа, трасеньне паветра. Нават прадстаўнік райвыканкаму ўжо сказаў, што перарабляць ніхто нічога ня будзе, а ўсё застанецца як ёсьць. Зрэшты, аптымісты ў гэтым зьвязку кажуць — добра, што хоць так робіцца».

Тэрміны здачы аб’екту ня раз пераносіліся — згодна зь першапачатковымі плянамі, адрэстаўраваны маёнтак меўся прымаць наведнікаў яшчэ летась. Пры цяперашніх тэмпах узьнікае пытаньне, каб хоць пасьпець да юбілею. Галоўны інжынэр смаргонскага будаўніча-мантажнага трэсту № 41 Яўген Гурскі кажа, што ўсё, як зазвычай, упіраецца ў фінансаваньне:

«Калі б не было вядомых фінансавых праблемаў у 2011 годзе, то мы б яго
Усё, бачыце, упіраецца ў фінансы
практычна і скончылі. Усё, бачыце, упіраецца ў фінансы. Бо мы, самой сабой, таксама стараліся зрабіць па максымуме. Зразумела, што аб’ект своеасаблівы, цікавы, ён патрэбны ня толькі краіне, але канкрэтна і гораду, бо там заплянаваныя і гатэльныя нумары, і г.д. Але шмат было і праектных праблемаў, бо ўжо на хаду перапраектавалі ўсё, што было зьвязана з усталяваньнем катлоў — спачатку меркаваліся простыя расейскія катлы, а потым вырашылі ставіць беларускія, з электронным начыньнем. Зноў жа, на ўсё патрэбна фінансаваньне. Адсюль і такая сытуацыя — хацелася б больш, а маем, што маем».

Зрэшты, як кажа мастак-рэстаўратар Сяргей Верамейчык, праблемы з увекавечваньнем памяці Агінскага існуюць ня толькі ў Беларусі. Нават на радзіме кампазытара і грамадзкага дзеяча ў Гузаве пад Варшавай радавы маёнтак таксама ня ў самым паглядным стане:

«Ня ведаю, ці варта тут наагул параўноўваць, бо параўноўваць трэба нешта больш падобнае. Стан маёнткаў самы розны. Прыкладам. у Гузаве, дзе нарадзіўся Агінскі, сядзіба стаіць збольшага занядбаная, хоць у яе ёсьць уладальнік. Раней даглядаў гэты палац ксёндз Пётар Станэк, які потым выдаў кніжку пра Агінскага, апякуецца гэтай тэмай і нават зь яго дапамогай усталяваны помнік Агінскаму. Але з-за таго, што прыватнік, які валодае будынкам, ня мае сродкаў, усё стаіць за агароджай. Ня ведаю, можа, да 2015 году палякі ў Гузаве таксама парупяцца і нешта ўсё ж зробяць. Якія яшчэ маёнткі, сядзібы Агінскага? Напрыклад, у Літве палац унука Агінскага ў горадзе Плунге цалкам дагледжаны і нядаўна нават зроблена новая рэстаўрацыя — за сродкі Сэйму і Эўразьвязу. Таму, па вялікім рахунку, мы ня надта і выдзяляемся ў сэнсе заняпаду. Прынамсі, амаль як у Польшчы. Але будзем спадзявацца, што да 2015 году (усё ж такая важная дата) сядзібу ў Залесьсі да ладу давядуць».

Сучасьнікі Агінскага называлі Залесьсе Паўночнымі Атэнамі. Сюды прыяжджалі вядомыя эўрапейскія музыкі, мастакі, літаратары. Скончыўшы справы ў палацы, па таполевай, ліпавай, бярозавай алеях, якія вялі ў розныя бакі ад маёнтка, госьці маглі палюбавацца вадаспадам, гротам, альтанкамі, Лебядзінай выспай на ставе ці масткамі праз раку Бабрынку.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG