Сёньня

Гэтая гісторыя пачалася сёлета ў сакавіку, калі тыднёвік надрукаваў ліст чытачкі Тацяны Судзілоўскай пад назваю “Зайздрошчу Чачэніі”. Чытачка абуралася тым станам, у якім фактычна апынулася ў Беларусі беларуская мова – ігнараваньнем чыноўнікаў, якія ня могуць і ня хочуць размаўляць па-беларуску, стаўленьнем да роднае мовы многіх беларусаў, зьнявагаю з боку расейцаў. Усё гэта чытачка зьведала асабіста.

Ліст меў для газэты юрыдычныя наступствы. Тады ж, у сакавіку, Дзяржаўны камітэт у справах друку, якім кіруе Міхал Падгайны, вынес “Нашай Ніве” папярэджаньне. Чыноўнікі ўбачылі ў дзеяньнях газэты распальваньне нацыянальнае варожасьці.

Не пагадзіўшыся, кіраўніцтва газэты падало ў Вышэйшы гаспадарчы суд Беларусі скаргу з мэтаю аспрэчыць рашэньне Камітэту. Журналісты былі перакананыя, што чытачка мела рацыю, кажучы пра моўную дыскрымінацыю ў нашай краіне, і газэта слушна зрабіла, надрукаваўшы гэты ліст. Супрацоўнікі “Нашай Нівы” ўлічвалі й свой асабісты досьвед.

Выпускаючы рэдактар Андрэй Дынько, прыкладам, распавядае…

(Дынько: ) “Я цалкам пагаджаюся з тым болем, які ёсьць у гэтым лісьце. Я сам вельмі часта ў штодзённым пабытовым жыцьці сутыкаюся са зьнявагамі, сутыкаюся з парушэньнямі маіх канстытуцыйных і чалавечых правоў як носьбіта беларускай мовы ад аддзелу асьпірантуры ўнівэрсытэту, у якім я выкладаю, да нейкіх дзяржаўных установаў. Прычым, што вельмі цікава, вельмі часта ў нас кажуць, што гэтая дыскрымінацыя ідзе ад народу, маўляў, народ так хоча, маўляў, дзяржава займае нэўтральную пазыцыю, а вось людзі ня хочуць вучыцца па-беларуску. Я ніколі не сутыкаўся з такімі сытуацыямі ў крамах, я ніколі не сустракаўся з такімі сытуацыямі, скажам, у чыгуначных касах, але я з гэтым заўсёды сустракаюся ў дзяржаўных установах, пачынаючы ад унівэрсытэтаў, аддзелы кадраў, міліцыя, пракуратура, ваенкаматы – якраз тыя, хто абавязаны сачыць за роўнасьцю моваў. Ніколі мне ў гэтых установах не адказвалі па-беларуску”.

Сёньня скарга “Нашай Нівы” разглядалася ў Вышэйшым гаспадарчым судзе. Прадстаўнікі газэты даводзілі сваю пазыцыю, якая палягае на праве сродка масавай інфармацыі інфармаваць грамадзкасьць аб балючых праблемах. Інфармаваць, але зусім не распальваць варожасьць.

“Газэта з пачатку году надрукавала больш за 90 праблемных лістоў чытачоў, сярод іх толькі некаторыя пра моўную дыскрымінацыю беларусаў”, – даводзілі прадстаўнікі газэты. Абаронца ад Беларускай асацыяцыі журналістаў вызначыў ліст чытачкі Судзілоўскай перш за ўсё як крытычны зварот да тых беларусаў, якія адракліся сваёй мовы, а зусім не як заклік да помсты ці нейкага гвалту.

Суд, аднак, ня выявіў вялікае цікавасьці да моўнае тэматыкі, лічыць галоўны рэдактар “Нашай Нівы” Сяргей Дубавец. Ён згадвае:

(Дубавец: ) “Суд паставіўся гэтак сама, як ставяцца ўсе дзяржаўныя ворганы, гэта значыць, абсалютна не зважаючы на тое, што ў краіне існуе дыскрымінацыя. Калі мы спрабавалі гаварыць пра дыскрымінацыю, закрыцьцё беларускіх школаў, ціск на беларускую прэсу і г.д., суд спыняў гэтыя развагі, кажучы, што гэта – нейкія агульныя тэмы, якія да справы ня маюць дачыньня. На маю думку, разгледзець працэс аб’ектыўна, ня маючы на мэце тыя працэсы, аб якіх пішацца ў лісьце, немагчыма. Кіруючыся чыста фармальнымі падыходамі, жывучы, скажам так, на Марсе з марсіянскім заканадаўствам, разьбірацца ў беларускіх праблемах няма чаго”.

Паводле закону аб друку, калі газэта напрацягу году атрымае два папярэджаньні ў распальваньні нацыянальнае варожасьці, Дзяржаўны камітэт ў справах друку мае магчымасьць распачаць працэс яе закрыцьця.

Вынік сёньняшняга працэсу небясьпечны для газэты, але “нашаніўцы” кажуць, што ён аніяк не паўплывае на палітыку газэты, а толькі дадаткова пераканае ў тым, што газэта заняла слушную пазыцыю.

(Дубавец: ) “Уся палітыка дзяржавы скіраваная на падтрымку ўсяго расейскага, аж да рабалепства, і на ўціск дзе толькі можна правоў беларускамоўнага насельніцтва. Таму што канфлікт узьнік менавіта з-за таго, што жанчына, даведзеная да адчаю тым, што яе штодня зьневажаюць і абражаюць толькі за тое, што яна гаворыць у грамадзкіх месцах па-беларуску”.

Гэта быў галоўны рэдактар “Нашай Нівы” Сяргей Дубавец, які сёньня прадстаўляў газэту у Вышэйшым гаспадарчым судзе Беларусі.

Вынікі судовага разгляду будуць вядомыя пазьней.

Алег Грузьдзіловіч, Менск