Бывалі часы, калі апазыцыя ўсур'ёз пагражала ўладзе Лукашэнкі ці прынамсі кідала ёй моцныя выклікі: галадоўка дэпутатаў у 1995 годзе, каскад сапраўды масавых акцыяў увесну 1996 году, пагроза імпічмэнту ўвосень 1996 году, грамадзянскі чын Плошчы тры гады таму.
Але ніколі тады з вуснаў кіраўніка дзяржавы ня ліўся такі канцэнтраваны паток бруднай лаянкі: “...у іх ці то па п'яні, ці ад нейкай дурноты ўсё гэта палезла праз вушы, празь іншыя месцы, праз усе дзіркі”, “ажно верашчаць у адкрытую, што трэба патрабаваць ад уладаў”, “вось гэта пазыцыя нашай вашывай апазыцыі. Ніякая яна не апазыцыя, гэта пятая калёна. Гэта ворагі беларускага народу”.
А зь якой нагоды ўсё гэта гаварылася? З нагоды дыпляматычнага посьпеху афіцыйнага Менску, з нагоды таго, што эўрапейскія палітыкі, ветліва выслухаўшы аргумэнты Аляксандра Казуліна і Анатоля Лябедзькі, зрабілі насуперак іх рэкамэндацыям і парадам – 16 сакавіка міністры замежных справаў краінаў ЭЗ яшчэ на 9 месяцаў прыпынілі візавыя санкцыі адносна кіраўніка Беларусі і яшчэ 35 вышэйшых беларускіх урадоўцаў. На нешта большае Лукашэнку спадзявацца проста не выпадала.
Зь іншага боку сёньняшняя Беларусь – зусім ня сёньняшні Мадагаскар, масавых забурэньняў не назіраецца, войска на бок апазыцыі не пераходзіць, прэзыдэнцкі палац не захоплівае.
Дык з чаго ж гэткая дзікая вэрбальная агрэсія?
Магчымыя розныя тлумачэньні, у тым ліку і псыхіятрычныя. “І яны хочуць у гэтай краіне прыйсьці да ўлады? Відаць, ужо ня хочуць і не разьлічваюць, а проста зарабляюць грошы на чым папала”, і праз слова - “яны гатовыя прадацца любому, каб толькі скруціць галаву Лукашэнку, ускочыць у крэсла самім і разбамбіць краіну”.
Дык калі маюць намер “ускочыць у крэсла” прэзыдэнта, то, відаць, прыйсьці да ўлады ўсё ж хочуць. Ці ня хочуць? Глыбокая дыялектыка.
Але калі размова ідзе пра палітыка, які трымаецца ва ўладзе ўжо 15-ты год, псыхіятрычныя тлумачэньні лепш адкінуць. І прыгадаць пра яшчэ аднаго, насамрэч сур'ёзнага і небясьпечнага ворага беларускай улады – пра крызіс. Зьнешняя запазычанасьць працягвае расьці, экспарт разам зь беларускім рублём і занятасьцю падае, цэны адпаведна растуць.
Ранейшая мантра “у нас крызісу няма” ужо не працуе, яе магія блякне з кожным днём. І таму з кішэні дастаецца іншая, таксама магічная практыка – мантра пра злога чараўніка, які навёў сурокі. І ў межах гэтай практыкі рэальны ўплыў апазыцыі, рэальная пагроза, якая зыходзіць ад яе для ўлады, ня мае ніякага значэньня. Паехалі ў трыдзявятае царства брусэльскае, нашапталі слова чорнае, страшнае – вось ад таго і бядуе беларус. Гэта казка, варажба. Якой лёгікі можна патрабаваць ад шаманскіх заклінаньняў? А выснова зразумелая – трэба да апошняга трымацца за добрага чараўніка, які адзін можа змагацца з чорнай магіяй злых чараўнікоў.
Не спрацуе? Хто ведае. Калі на грамадзтва насоўваецца нейкая бяда, прычыны якой ніхто, па сутнасьці, не разумее, калі людзі ў роспачы, калі іх сьвет, што здаваўся ўчора такім устойлівым, раптоўна абрынаецца, у сьвядомасьці падымаюцца на паверхню старажытныя, першабытныя пласты. Ratio зьнікае, у свае правы ўступае жахлівая казка. І Лукашэнка гатовы яе распавесьці.
Не, ёсьць і іншае, менш экзатычнае тлумачэньне: мэта – дабіць апазыцыю, якая атрымала чарговую палітычную паразу. А дзеля чаго? Каб паўтарыць трук, разыграны на мінулым тыдні зь візытам эўракамісара Фэрэры-Вальднэр, каб яшчэ раз прынізіць эўрапейцаў і паказаць ім, што ім зь іх уласных абставінаў давядзецца палюбіць Лукашэнку ня проста “чорненькім”, а “вельмі чорненькім”? Дык можна ж і дадэманстравацца, Беларусь – не Азэрбайджан і не Туркмэністан зь іх нафтай і газам. Ці тут перасьцярога, што народ калі ня зараз, то праз пэўны час, усё ж ня вытрымае і вываліць на вуліцы пад сьцягамі апазыцыі? А яна вялікая – менавіта такая пагроза? І аб’ектыўна, і з пункту гледжаньня Лукашэнкі.
Але такое тлумачэньне мае права на існаваньне. Больш таго – тут той выпадак, калі справядлівасьць гіпотэзаў можна будзе праверыць. Калі выступ на “Віцебскдрэве” стане сыгналам да новай маштабнай хвалі рэпрэсіяў, адпаведнай ужываньню тэрміналёгіі часоў сталінскага тэрору – тады справядліва тлумачэньне, паводле якога мэта – дабіць апазыцыю.
Калі ж не, калі і пасьля віцебскіх шчыраваньняў рэпрэсіі будуць ісьці ранейшым роўным фонам, то гэта пацьвердзіць, што на “Віцебскдрэве” адбыўся сэанс палітычнай магіі і што ўладу палохае пэрспэктыва выхаду народу на вуліцу не пад сьцягамі апазыцыі, а пад зусім іншымі сьцягамі ці – што асабліва небясьпечна – зусім безь сьцягоў. І каб гэта прадухіліць і была расказаная казка пра злых чараўнікоў.
Але ніколі тады з вуснаў кіраўніка дзяржавы ня ліўся такі канцэнтраваны паток бруднай лаянкі: “...у іх ці то па п'яні, ці ад нейкай дурноты ўсё гэта палезла праз вушы, празь іншыя месцы, праз усе дзіркі”, “ажно верашчаць у адкрытую, што трэба патрабаваць ад уладаў”, “вось гэта пазыцыя нашай вашывай апазыцыі. Ніякая яна не апазыцыя, гэта пятая калёна. Гэта ворагі беларускага народу”.
А зь якой нагоды ўсё гэта гаварылася? З нагоды дыпляматычнага посьпеху афіцыйнага Менску, з нагоды таго, што эўрапейскія палітыкі, ветліва выслухаўшы аргумэнты Аляксандра Казуліна і Анатоля Лябедзькі, зрабілі насуперак іх рэкамэндацыям і парадам – 16 сакавіка міністры замежных справаў краінаў ЭЗ яшчэ на 9 месяцаў прыпынілі візавыя санкцыі адносна кіраўніка Беларусі і яшчэ 35 вышэйшых беларускіх урадоўцаў. На нешта большае Лукашэнку спадзявацца проста не выпадала.
Зь іншага боку сёньняшняя Беларусь – зусім ня сёньняшні Мадагаскар, масавых забурэньняў не назіраецца, войска на бок апазыцыі не пераходзіць, прэзыдэнцкі палац не захоплівае.
Дык з чаго ж гэткая дзікая вэрбальная агрэсія?
Магчымыя розныя тлумачэньні, у тым ліку і псыхіятрычныя. “І яны хочуць у гэтай краіне прыйсьці да ўлады? Відаць, ужо ня хочуць і не разьлічваюць, а проста зарабляюць грошы на чым папала”, і праз слова - “яны гатовыя прадацца любому, каб толькі скруціць галаву Лукашэнку, ускочыць у крэсла самім і разбамбіць краіну”.
Дык калі маюць намер “ускочыць у крэсла” прэзыдэнта, то, відаць, прыйсьці да ўлады ўсё ж хочуць. Ці ня хочуць? Глыбокая дыялектыка.
Але калі размова ідзе пра палітыка, які трымаецца ва ўладзе ўжо 15-ты год, псыхіятрычныя тлумачэньні лепш адкінуць. І прыгадаць пра яшчэ аднаго, насамрэч сур'ёзнага і небясьпечнага ворага беларускай улады – пра крызіс. Зьнешняя запазычанасьць працягвае расьці, экспарт разам зь беларускім рублём і занятасьцю падае, цэны адпаведна растуць.
Ранейшая мантра “у нас крызісу няма” ужо не працуе, яе магія блякне з кожным днём. І таму з кішэні дастаецца іншая, таксама магічная практыка – мантра пра злога чараўніка, які навёў сурокі. І ў межах гэтай практыкі рэальны ўплыў апазыцыі, рэальная пагроза, якая зыходзіць ад яе для ўлады, ня мае ніякага значэньня. Паехалі ў трыдзявятае царства брусэльскае, нашапталі слова чорнае, страшнае – вось ад таго і бядуе беларус. Гэта казка, варажба. Якой лёгікі можна патрабаваць ад шаманскіх заклінаньняў? А выснова зразумелая – трэба да апошняга трымацца за добрага чараўніка, які адзін можа змагацца з чорнай магіяй злых чараўнікоў.
Не спрацуе? Хто ведае. Калі на грамадзтва насоўваецца нейкая бяда, прычыны якой ніхто, па сутнасьці, не разумее, калі людзі ў роспачы, калі іх сьвет, што здаваўся ўчора такім устойлівым, раптоўна абрынаецца, у сьвядомасьці падымаюцца на паверхню старажытныя, першабытныя пласты. Ratio зьнікае, у свае правы ўступае жахлівая казка. І Лукашэнка гатовы яе распавесьці.
Не, ёсьць і іншае, менш экзатычнае тлумачэньне: мэта – дабіць апазыцыю, якая атрымала чарговую палітычную паразу. А дзеля чаго? Каб паўтарыць трук, разыграны на мінулым тыдні зь візытам эўракамісара Фэрэры-Вальднэр, каб яшчэ раз прынізіць эўрапейцаў і паказаць ім, што ім зь іх уласных абставінаў давядзецца палюбіць Лукашэнку ня проста “чорненькім”, а “вельмі чорненькім”? Дык можна ж і дадэманстравацца, Беларусь – не Азэрбайджан і не Туркмэністан зь іх нафтай і газам. Ці тут перасьцярога, што народ калі ня зараз, то праз пэўны час, усё ж ня вытрымае і вываліць на вуліцы пад сьцягамі апазыцыі? А яна вялікая – менавіта такая пагроза? І аб’ектыўна, і з пункту гледжаньня Лукашэнкі.
Але такое тлумачэньне мае права на існаваньне. Больш таго – тут той выпадак, калі справядлівасьць гіпотэзаў можна будзе праверыць. Калі выступ на “Віцебскдрэве” стане сыгналам да новай маштабнай хвалі рэпрэсіяў, адпаведнай ужываньню тэрміналёгіі часоў сталінскага тэрору – тады справядліва тлумачэньне, паводле якога мэта – дабіць апазыцыю.
Калі ж не, калі і пасьля віцебскіх шчыраваньняў рэпрэсіі будуць ісьці ранейшым роўным фонам, то гэта пацьвердзіць, што на “Віцебскдрэве” адбыўся сэанс палітычнай магіі і што ўладу палохае пэрспэктыва выхаду народу на вуліцу не пад сьцягамі апазыцыі, а пад зусім іншымі сьцягамі ці – што асабліва небясьпечна – зусім безь сьцягоў. І каб гэта прадухіліць і была расказаная казка пра злых чараўнікоў.
