У Бэрліне падрыхтавалі два дакумэнты па бясьпецы Ўкраіны, на якіх павінна грунтавацца мірнае пагадненьне

Амерыканска-эўрапейскі мірны плян, накіраваны на стрымліваньне будучых расейскіх нападаў на Ўкраіну, прадугледжвае ўмацаваньне ўкраінскіх вайскоўцаў, разгортваньне эўрапейскіх войскаў у краіне і больш шырокае выкарыстаньне амэрыканскай выведкі.

Пра гэта паведамляе The New York Times са спасылкай на чыноўнікаў, знаёмых з плянам.

Амэрыканскія і эўрапейскія дыпляматы, якія сустракаліся з украінскай дэлегацыяй у Бэрліне за апошнія два дні, у асноўным пагадзіліся па двух дакумэнтах, якія акрэсьліваюць гарантыі бясьпекі, паведамілі чыноўнікі публічна і прыватна.

Адзін з двух дакумэнтаў выкладае агульныя прынцыпы. Паводле слоў двух амэрыканскіх чыноўнікаў і некалькіх эўрапейскіх дыпляматаў, яны ўяўляюць сабой абавязацельствы, падобнае да гарантый па артыкуле 5 NATO, у якім усе дзяржавы-чальцы абавязваюцца прыйсьці на дапамогу любой краіне, якая падвяргаецца нападу.

Другая частка пагадненьня, якую амэрыканскія чыноўнікі ахарактарызавалі як «апэратыўны дакумэнт паміж вайсковымі», зьмяшчае больш падрабязную інфармацыю. У ім тлумачыцца, як амэрыканскія і эўрапейскія войскі будуць супрацоўнічаць з украінскімі вайскоўцамі, каб гарантаваць, што Расея не паспрабуе зноў захапіць украінскую тэрыторыю ў бліжэйшыя гады. Ні адзін з дакумэнтаў ня быў апублікаваны.

Людзі, знаёмыя з імі, заявілі, што апэратыўны дакумэнт зьмяшчае шматлікія канкрэтныя інструкцыі, прызначаныя для таго, каб супакоіць Украіну ад трывогі з прычын розных сцэнароў магчымага расейскага ўварваньня.

Адзін амэрыканскі чыноўнік, які размаўляў з журналістамі на ўмовах ананімнасьці, сказаў, што дакумэнт «вельмі канкрэтны» адносна таго, як прадухіліць далейшыя ўварваньні і пакараць Расею, калі яны адбудуцца.

Першым прыярытэтам зьяўляецца плян па давядзеньні ўкраінскіх узброеных сіл да «мірнага ўзроўню» ў 800 000 вайскоўцаў, аснашчаных сучасным абсталяваньнем і навучаных, што стане магутным стрымліваючым фактарам для Расеі.

Эўрапейскі дыплямат, не ўдаючыся ў падрабязнасьці, сказаў, што дакумэнт зьмяшчае «вельмі канкрэтныя» крокі па пастаўках ваеннай тэхнікі, неабходнай Украіне.

У дакумэнце таксама падрабязна апісаны ваенныя сілы пад кіраўніцтвам Эўропы, якія дапамогуць Украіне. Яны будуць дзейнічаць унутры краіны, каб забясьпечыць яе паветраную і марскую прастору. Чакаецца, што гэтыя войскі будуць разьмешчаны на захадзе Ўкраіны, удалечыні ад лініі спыненьня агню, і будуць служыць яшчэ адной абарончай лініяй.

Паводле NYT, дакумэнт зьмяшчае падрабязную інфармацыю аб тым, як Злучаныя Штаты будуць выкарыстоўваць свае разьведвальныя рэсурсы для маніторынгу спыненьня агню і выяўленьня дзеяньняў Расеі, накіраваных на паўторнае ўварваньне. У дакумэнце таксама падрабязна апісана, як Злучаныя Штаты дапамогуць выявіць спробы Расеі стварыць апэрацыі «пад фальшывым сьцягам», якія могуць даць Маскве падставу для аднаўленьня баявых дзеяньняў. Чыноўнікі гадамі заяўлялі, што гэта тыповая расейская тактыка.

Чыноўнікі ЗША і Эўропы заявілі, што новыя гарантыі бясьпекі будуць мець юрыдычную сілу ў адпаведнасьці з працэдурамі кожнай краіны. Чыноўнікі ЗША заявілі, што Трамп пагадзіўся прадставіць гарантыі бясьпекі ў Сэнат, дзе звычайна ратыфікуюцца дамовы, хоць яны не сказалі, ці будуць яны афіцыйна прадстаўляць гарантыі ў якасьці дамовы.

NYT заявіла, што дакумэнты па бясьпецы прызначаны для таго, каб скласьці аснову для больш шырокага пагадненьня, накіраванага на дасягненьне спыненьня агню. Яны таксама прызначаны для таго, каб пераканаць Украіну саступіць тэрыторыю ў рамках мірнай дамовы і адмовіцца ад сваёй афіцыйнай заяўкі на ўступленьне ў NATO. Але шырокае спыненьне агню, здаецца, пакуль застаецца няўлоўным, часткова таму, што Расея ня ўдзельнічае ў перамовах.

Любое пагадненьне аб спыненьні баявых дзеяньняў запатрабуе значных саступак як ад прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзіміра Зяленскага, так і ад прэзыдэнта Расеі Ўладзіміра Пуціна. Масква не праявіла ніякай гнуткасьці ў сваіх патрабаваньнях. Намесьнік міністра замежных спраў Расеі Сяргей Рабкоў 16 сьнежня заявіў, што Расея застаецца нязьменнай у сваім патрабаваньні аб тым, каб Украіна перадала частку Данбаса, якую Расея яшчэ не заваявала, і што яна не пагодзіцца з прысутнасьцю войскаў NATO ва Ўкраіне.

Амэрыканскія чыноўнікі заявілі ў панядзелак, што тэрытарыяльнае пытаньне застаецца перашкодай, але выказалі ўпэўненасьць, нягледзячы на публічныя камэнтарыі Пуціна, што ён у рэшце рэшт пагодзіцца на прысутнасьць эўрапейскіх сіл ва Ўкраіне, якія не дзейнічаюць пад сьцягам NATO.

14 і 15 сьнежня ў Бэрліне працягваліся перамовы паміж украінскай дэлегацыяй на чале з прэзыдэнтам Украіны і спэцыяльным прадстаўніком прэзыдэнта ЗША Стывам Уіткафам і зяцем прэзыдэнта ЗША Джарэдам Кушнерам. 15 сьнежня, пасьля перамоваў з амэрыканскім і ўкраінскім бакамі ў Бэрліне, эўрапейскія краіны прапанавалі свой плян з шасьці пунктаў па гарантыях бясьпекі Ўкраіны. 16 сьнежня Крэмль заявіў, што пакуль не атрымаў ніякіх сігналаў адносна вынікаў перамоваў ЗША і Украіны з эўрапейскімі лідэрамі ў Бэрліне.

Паводле слоў прэс-сакратара прэзыдэнта Расеі Дзьмітрыя Пяскова, якога цытуюць расейскія СМІ, Крамлю неабходна спачатку ўдакладніць дэталі сустрэчы, перш чым чым ён зможа ўдзельнічаць у новых перамовах. Пяскоў таксама раскрытыкаваў удзел Эўропы ў мірных перамовах, заявіўшы, што гэта «не прадвесьціць нічога добрага з пункту гледжаньня прымальнасьці».

Прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі 16 сьнежня заявіў, што дакумэнты будуць дапрацаваныя ў бліжэйшыя дні і што ён чакае, што прадстаўнікі ЗША перададуць іх Расеі, а затым сустрэнуцца з украінскімі перамоўшчыкамі, магчыма, ужо ў гэтыя выхадныя.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Эўропа абнародавала плян гарантыяў бясьпекі для Ўкраіны. Што ён прадугледжвае

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Алесь Бяляцкі: «Для нас стратэгічна важна, каб Украіна перамагла ў гэтай вайне». ВІДЭА

Вайна Расеі супраць Украіны

А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе на просьбу груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах вобласьцяў. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб’екты, расейцы пачалі бамбіць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фатаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяраў масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый і ў Харкаўскай вобласьці.
Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якіх Расея не кантралявала.
21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпра, Кіева, Харкава, Адэсы і іншых месцаў. Дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя процілегламу боку тэрыторыі бесьпілётнікамі.
Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ карпарацыі «Роснефть» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародзкай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі думку, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
16–18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апублікаваў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
1 чэрвеня на Дзень расейскай авіяцыі Ўкраіна правяла маштабную апэрацыю «Павуціньне». Служба бясьпекі Ўкраіны зладзіла ўдары па авіябазах па ўсёй тэрыторыі Расеі, зьнішчыўшы дзясяткі расейскіх вайсковых самалётаў. Дакладна невядома, адкуль кіраваліся гэтыя дроны і ці выкарыстоўвалі яны штучны інтэлект для нацэльваньня на расейскія самалёты. Паводле ўкраінскага боку, дахі грузавікоў, дзе хаваліся дроны, адчынялі дыстанцыйна, каб дазволіць квадракоптэрам узьлятаць.
Улетку 2025 году прэзыдэнт Злучаных Штатаў Дональд Трамп правёў шэраг сустрэчаў, у тым ліку з Уладзімірам Зяленскім і Ўладзімірам Пуціным. Дамовіцца пра мірнае пагадненьне ці прынамсі на асабістую сустрэчу прэзыдэнтаў Украіны і Расеі не атрымалася.
У ноч на 7 верасьня расейскія войскі нанесьлі рэкордны ўдар па Ўкраіне — дзяржаву атакавалі 805 «Шахедаў» і дронаў-імітатараў. Загарэўся будынак ураду ў Кіеве.
Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.