Кніга Вінцука Вячоркі зь ілюстрацыямі Пятра Драчова для дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту. Менск, 1993 год.
Кніга разышлася накладам больш за сто тысячаў. З таго часу не перавыдавалася.
Мы беларусы, наша краіна — Беларусь. Народаў і краін у сьвеце шмат. У Швэцыі жывуць швэды, у Польшчы — палякі, у Расеі — расейцы. Кожная краіна, кожны народ адрозьніваецца ад іншых: моваю, звычаямі, вопраткай, выглядам. Кожны народ і краіна маюць свае знакі. Гэта ГЕРБ і СЬЦЯГ.
Гербы і сьцягі людзі прыдумалі даўно. Рыцары ў цяжкіх жалезных латах малявалі знакі свайго роду — гербы — на шчытах. А да вострай дзіды (кап’я) прывязвалі кавалачкі тканіны, якія і назвалі сьцягамі. Па гербах на шчытах і па каляровых сьцягах ваяры маглі ў гарачым баі пазнаць, дзе свае, а дзе чужынцы. Лічылася, што войска, якое страціла сьцяг, пацярпела паразу і пакрылася ганьбай. Таму сьцяг бераглі як вока.
Мы, беларусы, адвеку шануем герб «Пагоня» і бел-чырвона-белы сьцяг. Герб Пагоня прыйшоў да нас з даўніх часоў. Срэбны рыцар на кані скача па горадзе і кліча: «Пагоня! Пагоня!». Гэты кліч азначаў, што на мірную беларускую зямлю напалі чужынцы, і ўсе мужчыны павінны стаць на яе абарону, разьбіць ворага і гнаць аж да мяжы. У правай руцэ рыцара меч, у левай — шчыт з залатым крыжам. Шасьціканцовы крыж — гэта знак добрага і цёплага Сонца-Ярылы.
Падобны да Ярылавага і залаты, з каштоўным каменьнем крыж Эўфрасіньні Полацкай — галоўная сьвятыня беларусаў, якую ад нас у вайну вывезлі ворагі. Сургучнай пячаткай з Пагоняй некалі запячатвалі пасланьні беларускія вялікія князі. Быў час, калі самым небясьпечным ворагам Беларусі стала нямецка-крыжацкае войска. Крыжакі захапілі суседнія краіны і хацелі заваяваць Беларусь.
![](http://gdb.rferl.org/AB7231A3-30B5-461B-BCEA-32F284CF8445_w250.jpg)
![](http://gdb.rferl.org/17DF84EE-0040-4961-B98E-DF7D063FFDA0_w250.jpg)
Aле беларускія рыцары пад знакам Пагоні ўшчэнт разьбілі крыжакоў ля вёскі Грунвальд.
«Усё лятуць і лятуць тыя коні,
Срэбнай збруяй далёка грымяць...
Старадаўняй Літоўскай Пагоні
Не разьбіць, не спыніць, не стрымаць!»
Так пісаў пра Літоўскую, гэта значыць старабеларускую, «Пагоню» вялікі наш паэт Максім Багдановіч.
![](http://gdb.rferl.org/11EE9564-C06C-41E2-BE19-A97310666AE4_w250.jpg)
Наш сьцяг мае тыя ж колеры, што і герб. Так і трэба па правілах. Пад такімі сьцягамі нашыя продкі ваявалі з туркамі ды Масквой паўтысячы гадоў таму. Акрамя трохпалосных, узьнімалі і белыя сьцягі з чырвоным крыжам сьвятога Юр’я — апекуна і заступніка Беларусі на нябёсах.
Ёсць легенда пра тое, як узьнік наш сьцяг. Быццам жыў у Беларусі разумны і мужны князь, якога шанаваў народ і баяліся ворагі. Калі ж нападалі чужынцы — сьмела ішоў у бой, сам ваяваў ды іншымі камандаваў так, што непрыяцель у жаху ўцякаў. Ды неяк у сечы князя паранілі: чужы рыцар мечам расьсек яму лоб. Верныя сябры вынесьлі князя з поля бітвы і перавязалі рану белай хусьцінкай.
Але беларускія рыцары, застаўшыся безь любімага князя, пачалі адступаць. І тады паранены князь падняўся, зьняў павязку з ілба і разгарнуў яе над галавой, быццам сьцяг. Прыгожа напісаў пра гэта паэт і сьпявак Сяржук Сокалаў-Воюш:
І тады падняўся князь зь зямлі,
Белыя павязкі зьняў з чала.
Як штандар, яны ў руках былі,
Як прамені зыркага сьвятла.
Кроў лягла чырвонай паласой
Цераз палатна сьляпучы снег -
І схапіўся зноў за зброю вой,
І чужак заснуў у кургане.
Разгорнутая белая павязка з чырвонай паласой пасярэдзіне стала знакам мужнасьці, стала сьцягам, і рыцары зноў пашлі ў бой — і перамаглі. Пад гербам «Пагоня» змагаліся з расейскім войскам паўстанцы Кастуся Каліноўскага. А цяпер герб «Пагоня» ўпрыгожвае дзяржаўныя будынкі і залі ўрачыстасьцяў. Ён відаць і на дакумэнтах, на грашах, на паштовых марках Беларусі.
![](http://gdb.rferl.org/C57AE6F0-A14B-4B1F-8E5D-7BDF14AC65FB_w250.jpg)
У розных краін — розныя гербы і сьцягі. Па гербах відаць, якія знакі мужнасьці, справядлівасьці, магутнасьці шануюць у гэтай краіне. Герб Чэхіі — леў, на гербе Швэцыі — тры залатыя кароны, палякі маюць на гербе арла, а на гербе далёкай Аўстраліі бачым кенгуру і страўса. Сьцягі вывешваюць і падымаюць на сьвяты. Людзі шануюць сьцягі сваіх краінаў. Напрыклад, фіны штораніцы ўзьнімаюць над дамамі свой фінскі сьцяг — блакітны крыж на белым палотнішчы. Вельмі любяць свой зорна-паласаты сьцяг амэрыканцы і нават сьпяваюць пра яго песьні. Украінцы маюць блакітна-жоўты сьцяг, рускія — бела-сіне-чырвоны, немцы — чорна-чырвона-жоўты. Для нас, беларусаў, сярод усіх сьцягоў найдаражэйшы наш сьцяг — бел-чырвона-белы. Ён прыкметны здалёк, ён такі сьветлы і лёгкі, быццам ляціць у нябёсах.
Беларусь адвеку шанавалі белы і чырвоны колеры. Белы — колер чысьціні, свабоды і веры, колер спакойнай вады. Можа, мы таму і называемся беларусы, што любім гэты колер, любім свабоду і чысьціню. Пра беларускі сьцяг кажуць: ён — гронка каліны на белым сьнезе. А памятаеце, як вышытыя нашыя народныя кашулі, вытканы ручнікі? Чырвонымі ніткамі па белым. Чырвоны колер — гэта колер сьмеласьці ды адвагі, колер палкага агню. Вось і атрымліваецца, што беларускі сьцяг — як беларуская душа. Беларус — спакойны, мудры, верны слову чалавек, але калі краіна ў бядзе, ён бярэцца за зброю і бароніць Бацькаўшчыну.
Беларусы ніколі не забываліся пра свае герб і сьцяг. Даўно памінулі часы жорсткіх бітваў. І сёньня нашыя знакі нагадваюць нам пра тое, што мы старажытны народ, радуюць вока сваёй прыгажосьцю. Непрыяцелі хацелі заняволіць Беларусь, хацелі, каб мы забыліся на ўсё сваё, навязвалі нам выдуманыя гербы і сьцягі. Але людзі выходзілі па плошчы і вуліцы зь любімым сьцягам і роднаю Пагоняй. У верасьні 1991 года бел-чырвона-белы сьцяг і герб Пагоня зноў сталі дзяржаўнымі знакамі незалежнай Беларусі.
Шануйма ж іх!
ЖЫВЕ БЕЛАРУСЬ!
Кніга разышлася накладам больш за сто тысячаў. З таго часу не перавыдавалася.
Мы беларусы, наша краіна — Беларусь. Народаў і краін у сьвеце шмат. У Швэцыі жывуць швэды, у Польшчы — палякі, у Расеі — расейцы. Кожная краіна, кожны народ адрозьніваецца ад іншых: моваю, звычаямі, вопраткай, выглядам. Кожны народ і краіна маюць свае знакі. Гэта ГЕРБ і СЬЦЯГ.
Гербы і сьцягі людзі прыдумалі даўно. Рыцары ў цяжкіх жалезных латах малявалі знакі свайго роду — гербы — на шчытах. А да вострай дзіды (кап’я) прывязвалі кавалачкі тканіны, якія і назвалі сьцягамі. Па гербах на шчытах і па каляровых сьцягах ваяры маглі ў гарачым баі пазнаць, дзе свае, а дзе чужынцы. Лічылася, што войска, якое страціла сьцяг, пацярпела паразу і пакрылася ганьбай. Таму сьцяг бераглі як вока.
Мы, беларусы, адвеку шануем герб «Пагоня» і бел-чырвона-белы сьцяг. Герб Пагоня прыйшоў да нас з даўніх часоў. Срэбны рыцар на кані скача па горадзе і кліча: «Пагоня! Пагоня!». Гэты кліч азначаў, што на мірную беларускую зямлю напалі чужынцы, і ўсе мужчыны павінны стаць на яе абарону, разьбіць ворага і гнаць аж да мяжы. У правай руцэ рыцара меч, у левай — шчыт з залатым крыжам. Шасьціканцовы крыж — гэта знак добрага і цёплага Сонца-Ярылы.
![](http://gdb.rferl.org/0CAD7A12-78E3-461A-96C5-D626BA86400A_w250.jpg)
![](http://gdb.rferl.org/FCE3784E-D11D-4E01-8CA7-27F358E22BB9_w250.jpg)
Падобны да Ярылавага і залаты, з каштоўным каменьнем крыж Эўфрасіньні Полацкай — галоўная сьвятыня беларусаў, якую ад нас у вайну вывезлі ворагі. Сургучнай пячаткай з Пагоняй некалі запячатвалі пасланьні беларускія вялікія князі. Быў час, калі самым небясьпечным ворагам Беларусі стала нямецка-крыжацкае войска. Крыжакі захапілі суседнія краіны і хацелі заваяваць Беларусь.
![](http://gdb.rferl.org/AB7231A3-30B5-461B-BCEA-32F284CF8445_w250.jpg)
![](http://gdb.rferl.org/17DF84EE-0040-4961-B98E-DF7D063FFDA0_w250.jpg)
Aле беларускія рыцары пад знакам Пагоні ўшчэнт разьбілі крыжакоў ля вёскі Грунвальд.
«Усё лятуць і лятуць тыя коні,
Срэбнай збруяй далёка грымяць...
Старадаўняй Літоўскай Пагоні
Не разьбіць, не спыніць, не стрымаць!»
Так пісаў пра Літоўскую, гэта значыць старабеларускую, «Пагоню» вялікі наш паэт Максім Багдановіч.
![](http://gdb.rferl.org/C22D0C8F-A6F2-40FA-BBA2-16894E21ADE0_w250.jpg)
![](http://gdb.rferl.org/11EE9564-C06C-41E2-BE19-A97310666AE4_w250.jpg)
Наш сьцяг мае тыя ж колеры, што і герб. Так і трэба па правілах. Пад такімі сьцягамі нашыя продкі ваявалі з туркамі ды Масквой паўтысячы гадоў таму. Акрамя трохпалосных, узьнімалі і белыя сьцягі з чырвоным крыжам сьвятога Юр’я — апекуна і заступніка Беларусі на нябёсах.
Ёсць легенда пра тое, як узьнік наш сьцяг. Быццам жыў у Беларусі разумны і мужны князь, якога шанаваў народ і баяліся ворагі. Калі ж нападалі чужынцы — сьмела ішоў у бой, сам ваяваў ды іншымі камандаваў так, што непрыяцель у жаху ўцякаў. Ды неяк у сечы князя паранілі: чужы рыцар мечам расьсек яму лоб. Верныя сябры вынесьлі князя з поля бітвы і перавязалі рану белай хусьцінкай.
Але беларускія рыцары, застаўшыся безь любімага князя, пачалі адступаць. І тады паранены князь падняўся, зьняў павязку з ілба і разгарнуў яе над галавой, быццам сьцяг. Прыгожа напісаў пра гэта паэт і сьпявак Сяржук Сокалаў-Воюш:
І тады падняўся князь зь зямлі,
Белыя павязкі зьняў з чала.
Як штандар, яны ў руках былі,
Як прамені зыркага сьвятла.
Кроў лягла чырвонай паласой
Цераз палатна сьляпучы снег -
І схапіўся зноў за зброю вой,
І чужак заснуў у кургане.
Разгорнутая белая павязка з чырвонай паласой пасярэдзіне стала знакам мужнасьці, стала сьцягам, і рыцары зноў пашлі ў бой — і перамаглі. Пад гербам «Пагоня» змагаліся з расейскім войскам паўстанцы Кастуся Каліноўскага. А цяпер герб «Пагоня» ўпрыгожвае дзяржаўныя будынкі і залі ўрачыстасьцяў. Ён відаць і на дакумэнтах, на грашах, на паштовых марках Беларусі.
![](http://gdb.rferl.org/6634AA99-6A81-4030-87C0-51F98C25BADD_w250.jpg)
![](http://gdb.rferl.org/C57AE6F0-A14B-4B1F-8E5D-7BDF14AC65FB_w250.jpg)
У розных краін — розныя гербы і сьцягі. Па гербах відаць, якія знакі мужнасьці, справядлівасьці, магутнасьці шануюць у гэтай краіне. Герб Чэхіі — леў, на гербе Швэцыі — тры залатыя кароны, палякі маюць на гербе арла, а на гербе далёкай Аўстраліі бачым кенгуру і страўса. Сьцягі вывешваюць і падымаюць на сьвяты. Людзі шануюць сьцягі сваіх краінаў. Напрыклад, фіны штораніцы ўзьнімаюць над дамамі свой фінскі сьцяг — блакітны крыж на белым палотнішчы. Вельмі любяць свой зорна-паласаты сьцяг амэрыканцы і нават сьпяваюць пра яго песьні. Украінцы маюць блакітна-жоўты сьцяг, рускія — бела-сіне-чырвоны, немцы — чорна-чырвона-жоўты. Для нас, беларусаў, сярод усіх сьцягоў найдаражэйшы наш сьцяг — бел-чырвона-белы. Ён прыкметны здалёк, ён такі сьветлы і лёгкі, быццам ляціць у нябёсах.
Беларусь адвеку шанавалі белы і чырвоны колеры. Белы — колер чысьціні, свабоды і веры, колер спакойнай вады. Можа, мы таму і называемся беларусы, што любім гэты колер, любім свабоду і чысьціню. Пра беларускі сьцяг кажуць: ён — гронка каліны на белым сьнезе. А памятаеце, як вышытыя нашыя народныя кашулі, вытканы ручнікі? Чырвонымі ніткамі па белым. Чырвоны колер — гэта колер сьмеласьці ды адвагі, колер палкага агню. Вось і атрымліваецца, што беларускі сьцяг — як беларуская душа. Беларус — спакойны, мудры, верны слову чалавек, але калі краіна ў бядзе, ён бярэцца за зброю і бароніць Бацькаўшчыну.
Беларусы ніколі не забываліся пра свае герб і сьцяг. Даўно памінулі часы жорсткіх бітваў. І сёньня нашыя знакі нагадваюць нам пра тое, што мы старажытны народ, радуюць вока сваёй прыгажосьцю. Непрыяцелі хацелі заняволіць Беларусь, хацелі, каб мы забыліся на ўсё сваё, навязвалі нам выдуманыя гербы і сьцягі. Але людзі выходзілі па плошчы і вуліцы зь любімым сьцягам і роднаю Пагоняй. У верасьні 1991 года бел-чырвона-белы сьцяг і герб Пагоня зноў сталі дзяржаўнымі знакамі незалежнай Беларусі.
Шануйма ж іх!
ЖЫВЕ БЕЛАРУСЬ!