У памежных зь Беларусьсю расейскіх вёсках засталіся пераважна пэнсіянэры. Моладзь у пошуках лепшага жыцьця падалася ў глыб Расеі. Хто ня выехаў, жывуць з уласнай гаспадаркі. Расейскія вяскоўцы нахвальваюць беларусаў і беларускі парадак. Аляксандра Лукашэнку таксама хваляць і кажуць, што ў Расеі ён быў бы добрым міністрам.
Расейская вёска Дзегцяроўка — за дзясятак кілямэтраў ад мяжы зь Беларусьсю. У жыхароў сталага веку гаворка беларуская, аднак беларусамі яны сябе ня лічаць. Нават пытаньняў пра тоеснасьць зь Беларусьсю не разумеюць.
Бальшыня тых, з кім удалося пагутарыць, ня ўтойвалі, што жывецца ім цяжка. Моладзь зь Дзегцяроўкі амаль уся перабралася ў вялікія гарады. Каму пашанцавала, аселі ў Маскве ці Санкт-Пецярбургу.
«Пэнсіянэрам тут яшчэ можна жыць, а вось моладзі — дык хоць крычы „ратуй“», — апавядае жанчына сталага веку, якая з двара заўважыла незнаёмца і наважылася зь ім пагаманіць.
«Мой сын працуе ў прыватніка. Заробак даюць, але што толку — цэны ж у нас падхапіліся страшэнна, а ў яго трое дзяцей. Многа адсюль людзей выехала. Некаторыя і ў Беларусь. Бачыце, адзін двор пустуе, другі пустуе...» — кажа старая.
Гаворачы пра беларусаў, жанчына заўважае, што яны гасьцінныя. Згадвае, як некалі прыяжджалі зь недалёкага Хоцімску артысты. «Канцэрт давалі, дык амаль усе зь Дзегцяроўкі хадзілі на яго, і я, старая, наведалася».
«Лукашэнка ж у вас столькі гадоў ужо кіруе, і дзякуй богу, жывуць людзі. Дысцыпліна ў вас, чысьціня. Неяк езьдзілі да вас на кані, дык вы не такія, як мы. Нашы як едуць, дык мяхі са сьмецьцем кідаюць на ўзбочыну. А ў вас чысьціня, — хваліць беларусаў жанчына. — Мы ў вас былі ўлетку, дык малайцы вашы людзі. Нават у старых каля дамоў палісаднікі пад вокнамі, усё дагледжана».
Пра Пуціна суразмоўніца кажа, што «ён цягне лямку», бо, паводле яе, «усё разваліў Гарбачоў» і «Пуціну цяпер няпроста ўсё адрадзіць».
У Дзегцяроўцы нямала кінутых хат з зарослымі дворышчамі. На ўезьдзе ў вёску забытая заправачная станцыя. Драўляны будынак школы таксама без гаспадара. Звонку відаць, што школа даўно не працуе. Непадалёк клюб. І ён без жыцьця.
«Раней і ў нас усё добра было. У Дзегцяроўцы прафілякторый быў, і майстэрні, і сталоўка», — згадвае наступная суразмоўніца.
«Цяпер жа нават у клюбе асьвятленьне і ацяпленьне адключылі. Глядзіш тэлевізар, а там Сырыю паказваюць ды Ўкраіну — навошта яны нам здаліся? Лепей бы тут дарогу адрамантавалі, бо хутка і рэйсавы аўтобус скасуюць. Школу ўжо зачынілі. Працы няма. Моладзь, якая засталася, на заробках. Пэнсіянэры жывуць на свае сем тысяч пэнсіі».
У нестарой яшчэ вяскоўкі заробак — шэсьць тысяч расейскіх рублёў (гэта каля 1,8 млн беларускімі). Каб адна была, кажа, дык не пражыла б.
«Муж працуе, дык разам выжываем неяк. Тут ад калгасу застаўся толькі фэрмэр. У яго гаспадарка, але ў ёй няшмат людзей занятыя».
«У нас кажуць, што ваш Лукашэнка трымае ўсіх у кулаку. Тыя, хто быў у вас, дык дужа нахвальвалі, што прыгожыя вашы вёскі пры дарогах, дый самі дарогі дагледжаныя. Але я ведаю, што і вашы вёскі занепадаюць. Многа беларусаў прыяжджае да нас на сураскі рынак парасят прадаваць, дык нашы на іх злуюцца, бо цэны зьбіваюць».
«Ня ўсе падтрымліваюць у нас, што мы Ўкраіне дапамагаем. Каб самі жылі добра, а то ў Данбас гуманітарную дапамогу прывозім, а яе там перапрадаюць. Пра гэта ж ужо па тэлевізары ў адкрытую кажуць. Дык навошта туды яе везьці? Нам самім сюды трэба гуманітарку слаць», — абураецца жыхарка Дзегцяроўкі.
Наступныя суразмоўцы — двое мужчын, якія працуюць у згаданага ўжо фэрмэра. На заробкі не наракаюць. Працы, кажуць, хапае. Выяжджаць з родных мясьцін не зьбіраюцца, бо няма на каго пакінуць сваю гаспадарку.
«У вас лепей, чым у нас. Вашы ўсё наракаюць на жыцьцё. Кажуць: у калгасах ня плацяць нічога, а сюды прыяжджаюць на іншамарках, — выказваецца адзін з мужчын. — Мне трэба гадоў дзесяць на гэтую машыну працаваць, а вашы ўсё плачуць, што грошай у іх няма. Хто хоча, той у вас знойдзе працу. А ў нас тут яе не адшукаеш. Моладзь ужо зьехала адсюль».
За пяць кілямэтраў ад Дзегцяроўкі — Жасткава. Тут заняпад адчуваецца яшчэ больш. Крама ўдзень зачыненая. На вуліцы ні душы. На ўезьдзе ў вёску піларама. Яе ўладальнік ад гутаркі з журналістам адмовіўся.
Паводле мясцовых жыхароў, пільняў у навакольлі нямала. Апрацоўка лесу і збор лому — прыбытковыя мясцовыя заняткі. Тутэйшыя лясныя масівы за апошнія колькі гадоў значна парадзелі. Беларускія паляўнічыя сьцьвярджаюць, што нават дзічына з Расеі ратуецца ў беларускіх лясах.
«Тут раней было шмат лесу, а цяпер яго амаль не засталося. Павысякалі, — са скрухаю адзначае жыхар Жасткава.
«Цяпер лес застаўся ля дарог паласою ў сто мэтраў, каб не было відаць, што ён высечаны, — удакладняе мужчына. — Апрацаваная драўніна разыходзіцца хутка. Вязуць у Маскву, нават у Чачню. На сьпілоўку ды апрацоўку ідуць капейкі, а як прадаюць, дык цана ўзьлятае ў дзясяткі, а то і больш разоў».
Па вёсцы час ад часу праяжджаюць наладаваныя ломам грузавікі. Уздоўж расейска-беларускай мяжы пунктаў збору яго параскідана нямала. Расейцы свой тутэйшы лом зь лясоў і вёсак амаль павыбіралі. Перайшлі на беларускі. Уладальнікі пунктаў збору лому журналісту зь Беларусі апавядаць пра свой бізнэс не пажадалі.
Аповеды пра жыцьцё ў Жасткаве мала чым адрозьнівалася ад дзегцяроўскіх. Жыхары наракалі на безграшоўе і беспрацоўе. Беларусаў хвалілі, але ня ўсе былі ў захапленьні ад жыцьця ў Беларусі.
«Часта прыяжджаюць да мяне родзічы зь Беларусі, каб пазычыць у мяне, бо не хапае ім грошай. Мая пэнсія — 19 тысяч рублёў (больш за 5,5 млн Br), а ў сястры, якая жыве ў Хоцімску, — два мільёны сто вашых беларускіх рублёў. Пляменьнік у вас таксама працуе, дык я ведаю, якія вашы заробкі», — заяўляе жыхарка Жасткава, якая нядаўна перабралася на ўскраек Расеі з Масквы.
«Пра Лукашэнку кажуць, што заціскае моцна. Што ў вас квартплата невыносная па вашых заробках. А наш нас задавальняе. Хто хоча працаваць, дык працуе і зарабляе. Няма на што наракаць. Парадку няма толькі на дарогах, але ў гэтым вінаватыя мясцовыя ўлады.
Жасткава дык паволі вымірае. Некалі тут было пад 200 дамоў, а цяпер можа сорак засталося. Я пераехала з Масквы, бо тут бацькоўская хата. І захацелася пры канцы жыцьця цішыні», — на разьвітаньне кажа жыхарка Жасткава.
Пра Дзень яднаньня народаў Беларусі і Расеі ў Жасткаве чулі, аднак на дзяржаўным узроўні, як сьцьвярджалі вяскоўцы, гэты дзень не адзначаецца. Некаторыя зьдзіўляліся, што такое сьвята існуе.
«Я пра такое сьвята і ня ведаю. Свайго клопату багата, — сказала адна зь вясковак. — Жывецца нам цяжка. Працы няма. Калгасу тут ужо даўно няма. Жывём са сваёй гаспадаркі. У Беларусь езьдзім па зерне, бо ў вас таньней. За Ўкраіну перажываю. Там сваякі. З Данецку па іх сэпаратысты страляюць...».
Аляксандар Лукашэнка для бальшыні жыхароў Жасткава застаецца аўтарытэтным кіраўніком, аднак прэзыдэнтам Расеі яго ня бачаць — толькі міністрам.
«Аляксандар Рыгоравіч добры гаспадарнік. Калі б такіх, як ён, зь дзясятак нам міністрамі, дык толк бы быў, — мяркуе адзін з жыхароў Жасткава. — А Пуцін цяпер добрую палітыку вядзе. Многіх задавальняе. Але і такіх, як Пуцін, зь дзясятак трэба. Вось тады б Расея была найлепшай краінай у сьвеце...»
Разьбітай дарогай вяртаемся ў Беларусь. Наўкола між парадзелага лесу зарастаюць пустазельлем даўно ня ўробленыя расейскія палі. На самай мяжы кінутая вёска Асінка. У ёй пункт прыёму мэталалому. Побач разбураныя хаты.
Час ад часу расейскія памежнікі разгортваюць свой перасоўны кантрольна-прапускны пункт, каб выявіць машыны з кантрабандай. Начамі кантрабандны трафік у гэтых мясьцінах ажывае...
