Аўтаматычны google-перакладнік з суседняй мовы нярэдка зьбядняе мову тых, хто пачынае пісаць і гаварыць па-беларуску. Прыкладам, беларуская мова дазваляе перадаць расейскае слова „угол“ не адным, як кажа гугаль, а трыма рознымі словамі для трох розных аб’ектаў. Гэта кут, вугал і рог.
Кут
Спрадвечнае, кароткае, запамінальнае слова. Кут у пакоі — зь сярэдзіны. Пярэдні кут у традыцыйнай хаце — пачэснае месца, адсюль покуць — месца для абразоў. Таксама кажам — утульны куток, родны кут.
Праўда, у кут, яшчэ і каленямі на гарох, ставілі й нядбалых вучняў, але гэта непэдагагічна! (І пярэчыць традыцыйнай цёплай сэмантыцы слова.)
Кут у жывой народнай мове — унутраны. Таму дарэчны і ў футболе. Удар — кутні, бо мячык для яго ставяць у куце поля.
Для пачынальнікаў беларускай матэматычнай тэрміналёгіі не было сумневу, што аб’ект трыганамэтрыі — менавіта кут. У „Слоўніку матэматычнае тэрмінолёгіі“ Інстытуту беларускае культуры ў Менску (1927) так і ёсьць.
Адсюль і слова трыкутнік. Праўда, пасьля вайны іх памянялі ў падручніках на вугал і трохвугольнік (відаць, каб бліжэй да расейскай), але ў пачатку 1990-х слова кут ізноў вярнула сабе сьціплы кут (як варыянт) прынамсі ў галіновых слоўніках. Гэта „Тэрміналагічны слоўнік па вышэйшай матэматыцы для ВНУ“ (Менск: Навука і тэхніка, 1993), „Руска-беларускі фізічны слоўнік“ (Менск: Навука і тэхніка, 1994).
Вугал
Ён, як правіла, звонку, там, дзе сутыкаюцца два бакі аб’ёмнага прадмету. Вугал дому.
Кут і вугал розныя. Нездарма кажуць:
сноўдацца з кута ў кут, непачаты кут працы,
але
з-за вугла напасьці або за вугламі абгаворваць некага. Адпаведна для ўсякіх цёмных справаў ёсьць завугольле.
Вацлаў Ластоўскі (чые 135-я ўгодкі акурат 8 лістапада) і Кляўдыюш Дуж-Душэўскі спрабавалі ўвесьці гэтыя адрозьненьне і ў геамэтрыю, каб кут быў толькі ўнутраны, вугал (у іх вугол) – вонкавы, а рог — аб’ёмны.
Прапанова не прыжылася ў тэрміналёгіі.
Рог
Але ў жывой мове ўсе тры словы патрэбныя. Рог хусткі, ражок насоўкі, рог лесу, рог вуліц (скрыжаваньне). У вершыку Сержука Сокалава-Воюша на літару Р для кніжкі „Азбука ня забаўка“ герой – нацыянальны татэм :-) :
Рох-рох, рох-рох,
Завярнуў парсюк за рог,
А на гэным на рагу
Прадавалася рагу.
Парсюку ж рагу ня есьці,
Бо ня стаў ён у чаргу!
(мяркую, рагу было ўсё ж з гародніны!))
