Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Рыкашэт: Чаму ня будзе Лукашэнкі № 2


Валер Карбалевіч.
Валер Карбалевіч.
Ужо даводзілася камэнтаваць канцэпты наконт магчымасьці зьяўленьня ў Беларусі Лукашэнкі № 2. Аднак яны зноў і зноў зьяўляюцца ў мэдыясфэры ў розных варыяцыях.

У гэтым сэнсе паказальны блог Сяргея Навумчыка на нашым сайце «Дробязі Навальнага» . Ён прысьвечаны пытаньню, хто быў бы горшы для Беларусі ў якасьці прэзыдэнта РФ: Пуцін ці Навальны? Я ня буду абмяркоўваць гэтую тэму з прычыны яе абсалютнай неактуальнасьці.

Мне больш важным падаўся сюжэт, які С. Навумчык закрануў мімаходзь, ускосна. Аўтар, скажам мякка, скептычна ставіцца да тэзіса «Галоўнае — Луку скінуць!», які вылучаюць грамадзкі актывіст Андрэй Кім і іншыя карыстальнікі фэйсбуку. Сяргей пярэчыць, узгадваючы прэзыдэнцкія выбары 1994 году: «Андрэй Кім нават і не падазрае, наколькі некаторыя ягоныя фразы супадаюць з тым, што ў 1994 годзе казалі прыхільнікі Лукашэнкі: „Паміж Кебічам і Лукашэнкам трэба выбіраць Лукашэнку, бо Лукашэнка чэсны, а вашыя падозраньні — гэта толькі здагадкі, ну а што ён недасканалы — дык горш за Кебіча ўжо быць ня можа“. Вось аказалася, што — можа... Калі ж працягнуць паралелі ў тэму зьмены ўлады ў Беларусі, дык згоду прыняць кожнага, хто „Лукашэнку скіне“, можна ўспрыняць і як згоду прывесьці ва ўладу — у выніку — новага Лукашэнку, сваімі ж рукамі».
Паколькі сам Лукашэнка ў адстаўку ня сыдзе, ён можа страціць уладу альбо ў выніку рэвалюцыі (ці народнага бунту), альбо стаць ахвярай дзяржаўнага перавароту.

Я добра разумею гэтыя перасьцярогі С. Навумчыка, бо сам быў удзельнікам тых дыскусіяў (у той кампаніі 1994 году працаваў у камандзе С. Шушкевіча). Але высноваў наконт таго, што пасьля дзейнага кіраўніка можа прыйсьці яшчэ горшы за яго, не падзяляю. На дадатак да таго, пра што я ўжо пісаў, хацеў бы заўважыць наступнае.

Паколькі сам Лукашэнка ў адстаўку ня сыдзе, ён можа страціць уладу альбо ў выніку рэвалюцыі (ці народнага бунту), альбо стаць ахвярай дзяржаўнага перавароту.

Разгледзім першы варыянт. Рэвалюцыя будзе азначаць ня толькі зьмену прозьвішча прэзыдэнта, але і перамену палітычнага рэжыму і, хутчэй за ўсё, палітычнай сыстэмы. Вельмі верагодна, што зьявіцца новая Канстытуцыя. Так заканчваецца большасьць рэвалюцыяў. Гэта значыць, што пэрсаналісцкі рэжым, рэжым асабістай улады трансфармуецца ў нейкую іншую мадэль, у якой улада прэзыдэнта будзе абмежаваная іншымі інстытутамі: парлямэнтам, канстытуцыйным судом і інш. Урэшце — народ, адчуўшы свабоду, паспрабуе дыктаваць элітам сваю волю. Досьвед Эгіпту паказвае, як цяжка загнаць у рамкі народную стыхію, калі яна аднойчы прарвала аўтарытарную плаціну.

То бок у любым выпадку асабістыя погляды лідэра ня будуць мець такога вырашальнага значэньня, як ва ўмовах пэрсаналісцкай дыктатуры. Таму той, хто скіне Лукашэнку ў ходзе рэвалюцыі, новым Лукашэнкам ня стане. Не таму, што не захоча, а абставіны не дазволяць.

Больш складаная сытуацыя ўзьнікне тады, калі зьмена ўлады адбудзецца ў выніку дзяржаўнага перавароту. Але і ў гэтым выпадку новая каманда ня зможа працягваць ранейшую палітыку, бо лукашызм як ідэалёгія вычарпаў сябе. І хто б ні прыйшоў да ўлады, інстынкт самазахаваньня будзе штурхаць яго ісьці па шляху дэлукашэнізацыі.
Як ні дзіўна, першым гэта зразумеў Берыя — галоўны кат і гаспадар ГУЛАГа. Менавіта ён ініцыяваў першую хвалю вызваленьня людзей зь лягераў, нават загадаў перайсьці на нацыянальную мову справаводзтва і навучаньня ў саюзных рэспубліках.
Хацеў бы зьвярнуць увагу на адну гістарычную аналёгію. Пасьля сьмерці Сталіна пачалася жорсткая барацьба за ўладу паміж ягонымі паплечнікамі (ці падзельнікамі). І яна вялася вакол палітычнай спадчыны дыктатара. Нашчадкі Сталіна інстынктыўна адчувалі, што ў змардаванай краіне заціскаць гайкі яшчэ мацней ужо нельга, і ўтрымаць уладу яны змогуць толькі праз паступовую дэсталінізацыю.

Як ні дзіўна, першым гэта зразумеў Берыя — галоўны кат і гаспадар ГУЛАГа. Менавіта ён ініцыяваў першую хвалю вызваленьня людзей зь лягераў, нават загадаў перайсьці на нацыянальную мову справаводзтва і навучаньня ў саюзных рэспубліках.

Пасьля расстрэлу Берыі ягоную лінію працягнуў Малянкоў. Сялян вызвалілі ад непамерных падаткаў з асабістых гаспадарак, нашмат больш увагі пачалі аддаваць лёгкай прамысловасьці — дзеля насычэньня спажывецкага рынку.

Малянкоў быў абвінавачаны ў рэвізіі сталінскага курсу і адхілены ад пасады кіраўніка ўраду Хрушчовым. Але праз кароткі час сам Хрушчоў стаў зацятым крытыкам Сталіна. Лёгіка палітычнага працэсу аказалася мацнейшая за ідэалягічныя догмы.

Сёньня ў Беларусі ад лукашызму стаміліся ўсе. Ня толькі грамадзтва, але і намэнклятура. Нават урад разумее, што ўратаваньне эканомікі магчымае толькі праз рэформы. І Лукашэнку раз-пораз даводзіцца ўшчуваць міністраў за рынкавыя ўхілы.
Атачэньне Лукашэнкі хацела б нейкай элемэнтарнай прававой абароненасьці і ня хоча, каб іхні лёс залежаў ад капрызаў аднаго чалавека.

І для намэнклятуры відавочна, што міжнародная ізаляцыя Беларусі — гэта дрэнна. Бо з-за ўпартасьці аднаго чалавека вышэйшаму чынавенству закрытыя вароты ў Эўропу.

Атачэньне Лукашэнкі хацела б нейкай элемэнтарнай прававой абароненасьці і ня хоча, каб іхні лёс залежаў ад капрызаў аднаго чалавека.

Таму любое новае кіраўніцтва, якое прыйдзе на зьмену Лукашэнку, будзе вымушанае лёгікай палітычнага працэсу і дамінуючай грамадзкай атмасфэры ладзіць дэлукашэнізацыю і лібэралізацыю.

А ўсе перасьцярогі і страхі наконт магчымасьці зьяўленьня Лукашэнкі № 2, разглядваньне ў люпу кожнага амбітнага лідэра (ці не праглядаюцца там рысы дзейнага кіраўніка), заклікі «ня трэба моцна ціснуць на Лукашэнку, бо можна ўціснуць у Расею» — не такія ўжо і бяскрыўдныя. Бо паралізуюць волю да супраціву, прывучаюць да думкі, што трэба за свабоду змагацца асьцярожна, ціхенька-ціхенька, з аглядкаю высоўваючыся з бульбы, каб ня стала горш. Пры такіх падыходах Лукашэнка тут будзе вечна.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG