(Дракахруст: ) "18 верасьня ў непрызнанай Прыднястроўскай малдаўскай рэспубліцы адбыўся рэфэрэндум аб палітычнай будучыні гэтай тэрыторыі. Паводле дадзеных прыднястроўскіх уладаў у галасаваньні ўзяла ўдзел каля 70% жыхароў Прыднястроўя, зь іх больш за 97% выказаліся за незалежнасьць Прыднястроўя з наступным далучэньнем да Расеі.
Яшчэ напярэдадні кіраўніцтва Малдовы заявіла, што вынікі плебісцыту ў Прыднястроўі ня будуць мець ніякай юрыдычнай моцы, ужо пасьля галасаваньня міністар замежных справаў Малдовы Андрэй Стратан назваў яго вынікі "палітычным фарсам". Эўразьвяз, Злучаныя Штаты і АБСЭ не прызналі легітымнасьць прыднястроўскага рэфэрэндуму.
Якія наступствы можа мець гэты плебісцыт? З гэтым пытаньнем я зьвярнуўся ў Кішынёў, да кіраўніка дасьледчыцкага цэнтру выбарчых працэсаў “Адэпт” Ігара Бацана”.
(Бацан: ) “Калі казаць пра блізкі час, то наступствы рэфэрэндуму відавочныя. У Прыднястроўі 10 сьнежня адбудуцца выбары прэзыдэнта. І рэфэрэндум – гэта своеасаблівая падрыхтоўка выбараў. Ігар Сьмірноў будзе выкарыстоўваць вынікі так званага рэфэрэндуму для свайго пераабраньня. Яго галоўны супернік Яўген Шаўчук, старшыня Вярхоўнага Савету Прыднястроўя, хутчэй за ўсё ў такой сытуацыі не захоча выстаўляць сваю кандыдатуру, каб ня стаць мішэньню для прыднястроўскай прапаганды”.
(Дракахруст: ) "А зараз тое ж пытаньне – пра наступствы прыднястроўскага рэфэрэндуму, у Прыднястроўе, у Бэндэры, рэдактару штотыднёвіка “Новая газэта” Андрэю Сафонаву. Гэтае выданьне выступае супраць далучэньня Прыднястроўя да Малдовы, але знаходзіцца ў апазыцыі да прыднястроўскага лідэра Ігара Сьмірнова. Гаворыць Андрэй Сафонаў:"
(Сафонаў: ) “Тут трэба вылучыць два аспэкты – зьнешнепалітычны і ўнутрыпалітычны. Што тычыцца зьнешнепалітычнага, то ўсё, мне здаецца, відавочна. Ідзе перацягваньне канату, барацьба за ўплыў на Паўдзённым Захадзе былога Саюзу паміж Расеяй, з аднаго боку, і Эўразьвязам, Злучанымі Штатамі і часткова Ўкраінай з другога боку. Такім чынам правёўшы рэфэрэндум і выказаўшыся за аб''яднаньне з Расеяй, афіцыйны Тыраспаль мае магчымасьць заявіць, што агульнай дзяржавы з Малдовай з гэтага часу няма, а ёсьць толькі суіснаваньне на раўнапраўнай аснове. Пасьля гэтага Расейская Фэдэрацыя, якая валодае ініцыятывай, прапаноўвае бакам сесьці за стол перамоваў і вельмі верагодна, прапануе бакам дакумэнт кшталту мэмарандума Козака – пляна ўрэгуляваньня, прапанаванага некалькі гадоў таму намесьнікам кіраўніка крамлёўскай адміністрацыі і ў апошні момант адкінуты Кішынёвам. Гэта будзе няпросты дакумэнт для Малдовы, які замацоўвае на абшары былой Малдаўскай ССР канфэдэратыўныя адносіны.
Што тычыцца ўнутрыпалітычнага аспэкту, то для Прыднястроўя гэта галоўны элемэнт. Ігар Сьмірноў ужо вельмі актыўна выкарыстоўвае яго, каб пры дапамозе рэфэрэндуму пераабрацца на 4-ы тэрмін. Літаральна адразу пасьля рэфэрэндуму 18 верасьня ён заявіў, што гатовы вылучацца на чарговы прэзыдэнцкі тэрмін. Мне здаецца, што самы рэфэрэндум меў цалкам каньюнктурны характар, ніякага практычнага значэньня ён у бліжэйшы час для Прыднястроўя мець ня будзе. Але Ігар Сьмірноў да 10 сьнежня – дня выбараў пры дапамозе падкантрольных яму СМІ будзе піярыць яго вынікі, каб паказаць – ён носьбіт тых лёзунгаў, якія былі падтрыманыя народам. Іншае пытаньне – наколькі гэтыя разьлікі спраўдзяцца”.
(Дракахруст: ) "Выкарыстоўваньне тэмы адзінства з Расеяй для дасягненьня ўласных унутрыпалітычных мэтаў, пра што казалі і Ігар Бацан, і Андрэй Сафонаў – зьява даволі знаёмая і шырока практыкуецца ў адной краіне, якая ляжыць крыху на поўнач ад Малдовы. Але пры гэтым эксплюатуюцца рэальныя імкненьні людзі ці імкненьні, сфармаваныя мэтанакіраванай інфармацыйнай апрацоўкай. Малдова і заходнія краіны, не прызнаўшы рэфэрэндум у Прыднястроўі, адзначалі, апроч іншага, і яго недэмакратычны характар. Вынік і сапраўды такі туркмэнскі, пасьля сёлетніх прэзыдэнцкіх выбараў можна сказаць і беларускі – 97% за. Але ці сапраўды гэта адпавядае меркаваньню жыхароў Прыднястроўя?
Перш чым спытаць прафэсійных экспэртаў, дадзім слова стваральніцы беларускага інтэрнэт рэсурсу litara.net Алісе Бізяевай, якая сканчала школу ў Тыраспалі, дзе і зараз жывуць яе бацькі”.
(Бізяева: ) “На маю думку гэтыя лічбы цалкам верагодныя. Большасьць сапраўды больш падтрымлівае аб''яднаньне з Расеяй, чым з Малдовай. Гледзячы па маіх сябрах і бацьках, усе разумеюць, што аб''яднаньне з Расеяй нерэальнае, але ў Малдову ніхто ня хоча. Так што я думаю, што фальсыфікацыяў ніякіх не было, яны былі проста непатрэбныя.
Стаўленьне такое таму, што ў 1992 годзе была вайна і людзі больш гэтага ня хочуць. А вайна была, як мяркуюць простыя людзі, з-за таго, што Малдова хацела далучыцца да Румыніі, а рускамоўныя людзі, якіх большасьць у Прыднястроўі, гэта ня хочуць.
Людзі ў Прыднястроўі хочуць, каб і іх быў нейкі вызначаны статус. Для іх ня так важна, ці будзе гэта аб''яднаньне з Расеяй ці асобная краіна”.
(Дракахруст: ) "А вось расповед яшчэ аднаго прыднястроўца, журналіста і палітоляга Андрэя Сафонава. Ён зьвяртае ўвагу на хітрасьць вынесеных на рэфэрэндум пытаньняў, якіх насамрэч было два і дэманструе, як плебісцыт робіцца інструмэнтам маніпуляцыі грамадзкай думкай”.
(Сафонаў: ) “Як уяўляецца, тут не было наўпроставага ціску на выбаршчыкаў, каб яны пад дулам аўтамата выходзілі на рэфэрэндум. Такога не было. Іншая справа, што афіцыйная прапаганда была пабудаваная вельмі груба і агрэсіўна і па сутнасьці ішло замбаваньне насельніцтва. Замест таго, каб даць людзям на разгляд пытаньне, ці гатовыя яны далучыцца да Расеі, Малдовы ці Ўкраіны ці быць незалежнай дзяржавай, былі супрацьпастаўленыя адна адной дзьве фармулёўкі. У першым пытаньне, дзе мова ішла пра далучэньне да Расеі, гэта падавалася, як захаваньне незалежнасьці і свабоднае далучэньне, што тычыцца Малдовы, то размова ішла пра так званую страту незалежнасьці і пра добраахвотнае далучэньне там нічога не казалася. Зразумела ў гэтых умовах вынік быў прадказальны.
У дзень рэфэрэндуму я размаўляў з многімі людзьмі, якія выходзілі з выбарчых участкаў. І многія, прагаласаваўшы за Расею, казалі, што незразумела, якімі зараз будуць адносіны з Украінай і навошта сварыцца з Малдовай. Па-трэцяе ва ўмовах пашырэньня Эўразьвязу няўжо абавязкова канфліктаваць з эўрапейскімі краінамі. І нарэшце, ніхто не патлумачыў наконт далучэньня да Расеі – павінна гэта быць фэдэрацыя, асацыяванае сяброўства ці наагул увайсьці ў Расею без ніякага статусу. Калі людзей пыталі, ці азначае гэта, што прыднястроўскія прызыўнікі павінны ваяваць на Паўночным Каўказе, часам на гэта быў шчыры адказ – а мы пра гэта не падумалі.
Да таго ж і сам прэзыдэнт Прыднястроўя ня ведае, што рабіць далей. Ён паспрабуе пераабрацца, абапіраючыся на рэфэрэндум. Але ўсе апошнія дні ён кажа, што размова ня ідзе пра аўтаматычнае ўступленьня ў Расею. што для таго каб народ вырашыў, далучацца да яе ці не, спатрэбіцца яшчэ адзін рэфэрэндум.
Калі яго спыталі пра адносіны з Украінай, ён адказаў, што магчыма мы будзем праводзіць рэфэрэндум і аб магчымасьці далучэньня да Ўкраіны. Такія рэчы ня робяць сур''ёзнага ўражаньня, самае мерапрыемства запатрабавала шмат высілкаў і сродкаў, але вынік ня такі ўжо і вялікі”.
(Дракахруст: ) "Нават палітоляг з Кішынёву Ігар Бацан канстатуе, што масавыя настроі ў Прыднястроўі – не на карысьць аб’яднаньня з Малдовай”.
(Бацан: ) “Там незалежныя апытаньні не праводзяцца. Але я думаю, што ў пэўнай ступені гэтыя вынікі адпавядаюць настрою людзей. У якім сэнсе? Тут трэба прыгадаць, як там праводзяцца выбарчыя кампаніі, як там працуюць мэдыі. Людзям кожны дзень кажуць, што Малдова – вораг, што Малдова хоча зьнішчыць Прыднястроўе, а Расея – гэта збаўца. Варта толькі паслухаць прыднястроўскае радыё і паглядзець прыднястроўскае тэлебачаньне, можна сабе ўявіць, што простыя людзі, якія не разумеюць, што такое палітыка і міжнароднае права, шчыра вераць, што Малдова – вораг, а Расея – адзіны збаўца”.
(Дракахруст: ) ”Гаворачы пра прыднястроўскую праблему і адносіны гэтай непрызнанай рэспублікі з Малдовай, немагчыма абмінуць тэму Расеі. І ня толькі таму, што рэфэрэндум ўласна і тычыўся далучэньня Прыднястроўя да Расеі, а таму што Масква – адзін з ключавых гульцоў у рэгіёне. Пра тое, як яе роля бачыцца з Кішынёву, гаворыць Ігар Бацан”.
(Бацан: ) “Улады Прыднястроўя не хаваюць, што гэты рэфэрэндум быў цалкам прафінансаваны Расейскай Фэдэрацыяй. Але самая Расея дастаткова асьцярожна камэнтуе вынікі рэфэрэндуму, і Сяргей Лаўроў, і іншыя чыноўнікі МЗС Расеі адзначылі, што рэфэрэндум нелегітымны, але як палітычны факт яго нельга ігнараваць і ў працэсе перамоваў волевыяўленьне прыднястроўцаў давядзецца ўлічваць і Кішынёву, і пасярэднікам – Украіне, Злучаным Штатам, Эўразьвязу і АБСЭ.
Але тут праблема ў тым, што Кішынёву няма сэнсу размаўляць са Сьмірновым. Бо пра што зь ім размаўляць? Пра тэрміны, калі Прыднястроўе ўвойдзе ў склад Расеі? Бо менавіта ў гэтым палягае вынік прыднястроўскага рэфэрэндуму.
Кішынёў ведаў, што рэфэрэндум скончыцца тым вынікам, якім ён скончыўся і папярэдне прыняў рашэньне разам з іншымі сябрамі аб''яднаньня ГУАМ правесьці ў парадак дня генэральнай асамблеі ААН праблему "замарожаных" канфліктаў. Гэта лічыцца вялікім прарывам і першым міжнародным посьпехам ГУАМ. Таму Кішынёў захоча зьвярнуць увагу на тое, як паводзіць сабе Расейская Фэдэрацыя ў гэтай зоне і пераканаць Украіну, што прыднястроўскі сэпаратызм пагражае ёй, бо ў Крыму ўжо чутны галасы, што варта было б прыглядзецца да досьведу Прыднястроўя.
Тое, што адбывалася летам у Крыму, рабілася таксама са спасылкай на Прыднястроўе. І Кішынёў зараз імкнецца задзейнічаць Эўразьвяз, ЗША і Ўкраіну, каб паўплываць на адміністрацыю ў Тыраспалі”.
(Дракахруст: ) "Перш чым працягваць тэму ролі Расеі варта нагадаць пра даволі цікавую асаблівасьць Прыднястроўя, якое адрозьнівае яго ад іншых непрызнаных тэрыторыяў – Абхазіі, Паўдзённай Асэтыі, Карабаха, таго ж Косава, пра якое мы пагаворым крыху пазьней. Ва ўсіх гэтых выпадках сэпаратызм сілкуецца этнічнай адрознасьцю. У Прыднястроўі ж траціна жыхароў – тыя самыя малдаване, траціна – рускія, траціна – ўкраінцы. Пра моўную палітыку непрызнанай рэспублікі распавядае Аліса Бізяева”.
(Бізяева: ) “У Прыднястроўі тры дзяржаўныя мовы – расейская, малдаўская і ўкраінская. Усе гэтыя мовы людзі могуць вучыць у школе і атрымаць адукацыю на ўсіх гэтых мовах, на тэлебачаньні таксама ёсьць праграмы на ўсіх гэтых мовах, але паміж сабой людзі пераважна размаўляюць расейскай. Дарэчы, малдаўская мова, мова з такой назвай зараз існуе толькі ў Прыднястроўі. У Малдове гэтая мова называецца румынскай і ў школе яны таксама вывучаюць гісторыю румын”.
(Дракахруст: ) "А зараз ізноў да ролі Расеі ў рэгіёне. Некалькі месяцаў таму прэзыдэнт Расеі Ўладзімер Пуцін заявіў, што калі можа ісьці размова пра поўную незалежнасьць Косава, то чаму нельга казаць пра незалежнасьць, скажам, Паўдзённай Асэтыі ці Абхазіі. Гэтая аналёгія паўтаралася ў заявах і іншых расейскіх афіцыйных асобаў Расеі, на косаўскі прэцэдэнт спасылаюцца і прадстаўнікі прыднястроўскай ўлады. Вось меркаваньне рэдактара прыднястроўскай “Новай газэты” Андрэя Сафонава:”
(Сафонаў: ) “Зразумела, цяжка меркаваць, што маюць на ўвазе стратэгі ў кіраўніцтве Расейскай Фэдэрацыі, тым больш што яны зрабілі некалькі дэклярацый, але канкрэтна сваё стаўленьне да поўнай незалежнасьці непрызнаных дзяржаваў яны ня вызначылі. Іншым момант палягае ў тым, што ў Косава пакуль таксама няма ніякага статусу. Усе гавораць пра незалежнасьці Косава, як пра факт, які адбыўся. Тым часам насамрэч ня тое, што перамовы ў Вене на гэты конт зайшлі ў тупік, яны па сутнасьці нават і не закранулі яшчэ меркаваную мадэль урэгуляваньня. Цалкам магчыма, што ў выніку складанай дыпляматычнай гульні ніякай незалежнасьці Косава і не атрымае.
Але я хацеў бы зьвярнуць увагу яшчэ вось на што. У сучаснай Расейскай Фэдэрацыі, як адзначаў прэзыдэнт Пуцін, утрымліваецца каля 2000 тысяч патэнцыйных канфліктаў. Падзеі ў Кандапозе паказваюць, што міжнацыянальныя адносіны заўсёды былі для расейскай дзяржавы складаным пытаньнем. І гэта дадатковы чыньнік, які прымушае падыходзіць да сытуацыі вельмі ўзважана. Калі перацягваньне канату паміж Расеяй і Захадам зойдзе дастаткова далёка і будзе праходзіць у жорсткіх формах, Захад можа адказаць тым жа самым і адносна Расейскай Фэдэрацыі. Гэта ня могуць не разумець у Маскве. І думаю менавіта гэтым тлумачыцца тое, што расейскае кіраўніцтва пакуль ня спальвае масты ў адносінах з Эўразьвязам і ЗША. Калі ў выніку складанай барацьбы на постсавецкай прасторы такія краіны, як Грузія, Малдова, можа нават Украіна пачнуць развальвацца – гэта адзін варыянт. Але калі яны застануцца дастаткова моцнымі, то нельга казаць пра варыянты, зьвязаныя з Косавам”.
(Дракахруст: ) ”Спадар Сафонаў слушна нагадаў, што пакуль Косава ніякай незалежнасьці ня мае і магчыма і не атрымае. Але часам і размовы, перамовы ствараюць квазіпрэцэдэнт, падаюць прыклад. Вось зараз адбыўся рэфэрэндум у Прыднястроўі, у лістападзе ён пройдзе ў Паўдзённай Асэтыі. Ці можа адбыцца тое, што ў паліталёгіі завецца прынцыпам даміно – што паваляцца ўсе патэнцыйна сэпаратысцкія рэгіёны: скажам, Крым ці Чачня. Гаворыць беларускі палітоляг Аляксандар Ціхаміраў”.
(Ціхаміраў: ) “Гледзячы на Косава, усе непрызнаныя постсавецкія рэспублікі пачалі казаць пра свае правы. Для расейскага кіраўніцтва гэта элемэнт вялікай гульні, які не замыкаецца ня гэтых рэспубліках. Яшчэ невядома, ці прызнае Расея гэты рэфэрэндум, але будзе разыгрываць яго ў сваіх інтарэсах.
Ці можа косаўскі прэцэдэнт запусьціць эфэкт даміно? Пакуль відавочна, што гэта распаўсюджваецца на 3 рэспублікі: Абхазія, Паўднёвая Асэтыя і Прыднястроўе. Далей расейскае кіраўніцтва не зацікаўленае працягваць гэтую палітыку, бо гэта можа прывесьці і да распаду самой Расейскай Фэдэрацыі, дзе таксама ёсьць неспакойныя рэгіёны.
Калі ў Чачні здаецца больш менш наступіла з афіцыйнага пункту гледжаньня прымірэньне, то ёсьць яшчэ Дагестан, ёсьць Паўночная Асэтыя, ёсьць Інгушэція. Я ня думаю, што гэта будзе "парад сувэрэнітэтаў" па ўсёй постсавецкай прасторы, бо гэта найперш некарысна Расеі”.
(Дракахруст: ) "На думку Ігара Бацана, спасылкі прыднястроўцаў і іх расейскіх адвакатаў на прэцэдэнт Косава наагул недарэчны".
(Бацан: ) “Што тычыцца Косава, то ўсе заўважылі, што прыклад ня зусім удалы. Расея проста выкарыстоўвае гэты прыклад у сваіх мэтах. Па Косаву ёсьць рэзалюцыя 1244 Рады бясьпекі ААН, там была зусім іншая сытуацыя, тым быў генацыд.
Тут ніякіх рашэньняў Рады бясьпекі ААН не было. Досьвед Косава і тым больш Чарнагорыі тут не падыходзіць. Яшчэ ў 2003 годзе Чарнагорыя і Сэрбія прынялі адпаведную Канстытуцыю, дзе артыкул 60 наўпрост казаў, што праз 3 гады Чарнагорыя можа праводзіць рэфэрэндум аб сваім статусе – застацца ў супольнай дзяржаве з Сэрбіяй ці выйсьці зь яе. У гэтым выпадку праводзіць паралелі з Прыднястроўем неправамерна”.
(Дракахруст: ) ”На думку Андрэя Сафонава палітоляга і журналіста з Прыднястроўя на практыцы для прыднястроўскіх уладаў прайшоўшы рэфэрэндум аб далучэньні да Расеі – някепская карта для рэальных перамоваў з Малдовай. Але...”
(Сафонаў: ) “Безумоўна, гэта нармальны элемэнт дыпляматычнай гульні. Гэта цалкам нармальная тактыка і стратэгія на перамовах. Як правіла, бакі на перамовах так і робяць. Прыднястроўе правяло рэфэрэндум, а Кішынёў летась прыняў закон аб статусе населеных пунктаў левабярэжжа Днястра, зыходзіць са схемы ўнітарнай дзяржавы.
Калі весьці сур''ёзныя перамовы, бакі павінны сысьціся недзе пасярэдзіне, гандлюючыся і прыцягваючы на свой бок дапамогу вялікіх гульцоў. Пакуль што так і ідзе. Але захапляючыся гульнёй часам Кішынёў і Тыраспаль прадстаўляюць сытуацыю так, што ўзаемныя саступкі немагчымыя. Пры гэтым стаўка робіцца на радыкалаў, якія паводле першапачатковага пляну павінны быць проста зброяй у руках афіцыйных уладаў.
Але па меры нарастаньня напружанасьці паміж бакамі роля радыкалаў узрастае і яны ўжо самі пачынаюць дыктаваць уладам лінію паводзінаў. Гэта самая небясьпечная сытуацыя, якой хацелася б пазьбегчы. Але тое, што бакі ў рэшце рэшт будуць, паводле прымаўкі "протягивать ножки по одёжке" і да гэта іх будзе прымушаць палітычны расклад вакол Малдовы і Прыднястроўя – то гэта відаць тая сытуацыя, зь якой зыходзілі ня толькі ў Кішынёве і Тыраспалі, але і ў Маскве, Кіеве, Брусэлі і Вашынгтоне”.
(Дракахруст: ) "Ну а ўсё ж такі наколькі імаверна, што вынік прыднястроўскага рэфэрэндуму будзе рэалізаваны на практыцы?"
(Бацан: ) “Усё будзе залежыць ад таго, як павядзе сабе Расея. Калі Расея заявіць, што яна лічыць гэтак, а Злучаныя Штаты, Эўразьвяз і іншыя міжнародныя гульцы ня змогуць ёй запярэчыць, то так і будзе. Расея зараз на ўздыме, Расея зьяўляецца стратэгічным партнэрам і Эўразьвязу і Злучаных Штатаў. Калі Расея захоча паводзіць сябе такім чынам, а падаецца, што яна мае намер паводзіць сябе менавіта гэтак, то наўрад ці нешта зможа перашкодзіць гэтаму. Я мяркую. што ў Расеі ёсьць свая стратэгія. Яна прама ня будзе прызнаваць вынікі рэфэрэндуму і тым больш ня будзе заяўляць, што інкарпаруе Прыднястроўе ў свой склад.
Яна ня будзе пра гэта заяўляць, але ў доўгатэрміновай пэрспэктыве яна будзе гэта не казаць, а рабіць, выкарыстоўваючы супраць Малдовы гандлёвае эмбарга, эканамічную блякаду. З часам сытуацыя ў Малдове можа настолькі пагоршыцца, што праз 5 ці 10 гадоў грамадзяне Малдовы самі палічаць за лепшае вярнуцца ў пад пратэкцыю Расеі. Відаць на гэтым стратэгія Расеі і пабудаваная. І адносна Малдовы, яна, магчыма, і прынясе плён. Але што тычыцца Грузіі, то яна памылковае, бо грузінскі ўрад мае цьвёрды намер пачаць перамовы аб уступленьні ў НАТО.
Гэтыя адрозьненьні тлумачыцца тым, што ў Кішынёве ва ўладзе – камуністы, якія дагэтуль знаходзяцца пад ўплывам старых клішэ. Але і для Расеі ў такой палітыцы ёсьць пэўная рызыка. Расея – краіна тэхналягічна адсталая і ёй нявыгадна псаваць адносіны з Захадам. Да таго ж калі паглядзець на Расею паводле вынікаў апошніх сацыялягічных апытаньняў, то яна ўяўляецца вялікай Кандапогай, так што невядома, якія наступствы можа мець такая палітыка для самой Расеі, улічваючы працэсы на Паўночным Каўказе. Я мяркую. што Расея будзе паводзіць сябе асьцярожна”.
(Дракахруст: ) "І напрыканцы – яшчэ адзін цікавы аспэкт тэмы, адносіны Беларусі з Прыднястроўем і з Малдовай. Беларускія дзяржаўныя мэдыі даволі прыхільна распавядаюць пра Прыднястроўе, скажам, тамтэйшае тэлебачаньне некалькі гадоў таму дэманстравала шэдэўры Юрыя Азаронка пра змову ўсясьветнай закулісы супраць славянства. Амаль як стаўленьне Расеі да Прыднястроўя. Амаль, але не зусім. Настолькі не зусім, што гэта заўважаюць і ў Кішынёве. Гаворыць Ігар Бацан:”
(Бацан: ) “Наколькі мне вядома з прыднястроўскага друку, яны лічаць, што адносіны Тыраспаля з Менскам добрыя, не такія, як з Масквой, але някепскія. Некалькі гадоў таму была інфармацыя, што яны запрасілі спадара Лукашэнку ў Тыраспаль, ён нібы то абяцаў прыехаць, але гэта не адбылося. Справа ў тым, што адносіны Менску і з Кішынёвым лічацца добрымі. Сёлета Малдова ўпершыню выказала сваё стаўленьне да прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі ў адпаведнасьці з пазыцыяй Эўразьвязу. Чакалася, што адносіны Малдовы з Беларусьсю ў выніку гэтага сапсуюцца, і Тыраспаль наўпрост намякаў, што скарыстаецца гэтым. Але гэтага не адбылося, больш таго, у выніку расейскага эмбарга на гандаль з Малдовай эканамічныя адносіны Малдовы з Беларусьсю нават палепшыліся. Частка прадукцыі, якая зараз не ідзе ў Расею, ідзе ў Беларусь.
Менск паводзіць сябе дастаткова асьцярожна, з аднаго боку дае ясна зразумець Прыднястроўю, што сымпатызуе яму, як рэжыму, які ўвесь час ўзьнімае праблему славянскай салідарнасьці, аб''яднаньня славян было СССР, зь іншага боку Менск не сьпяшаецца псаваць адносіны з Кішынёвым”.
(Дракахруст: ) "Свой погляд на адносіны афіцыйнага Менску з Прыднястроўем прапануе Аляксандар Ціхаміраў".
(Ціхаміраў: ) “Беларусь заўсёды прызнавала тэрытарыяльную цэласнасьць Рэспублікі Малдова. Таму з Прыднястроўем магчымыя нейкія кантакты дэ-факта, але якія ніколі не афішаваліся. Ідэалёгія Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі вельмі блізкая да афіцыйнай беларускай дзяржаўнай ідэалёгіі – яна такая нэасавецкая. І кіраўніцтва Прыднястроўя паводле мэнталітэту блізкае да беларускага кіраўніцтва.
Але ў 1997 годзе, калі Прыднястроўе афіцыйна запрасілася ў саюз Беларусі і Расеі, з боку Беларусі ніякай афіцыйнай рэакцыі не было, а фактычна была адмова са спасылкай на тое, што Беларусь прызнае тэрытарыяльную цэласнасьць Малдовы.
Для Расеі Прыднястроўе – гэта вялікая палітыка. Для Беларусі тут асаблівай палітыкі няма, тут могуць быць толькі нейкія эканамічныя інтарэсы асобных групаў, якія ня трэба афішаваць.
Для Расеі незалежнасьць Прыднястроўя – карта ў вялікай гульні, кажуць, што ёсьць пляны па Косаву і Босьніі. Для Беларусі такой палітычнай зацікаўленасьці няма. Менск, трэба заўважыць, у пэўных выпадках можа гуляць вельмі сьціпла і не афішаваць свае кантакты, калі ў яго няма палітычнай зацікаўленасьці і калі ён ня можа адыграць адпаведную карту, у дадзеным выпадку прыднястроўскую, ва ўнутранай палітыцы”.
(Дракахруст: ) "Аляксандар, ну вось кіраўнік Беларусі сустракаецца з такімі своеасаблівымі кіраўнікамі, як Уга Чавэс, Махмуд Ахмадзінэжад і Фідэль Кастра, здавалася б адным болей адным меней. Аднак ад афіцыйных кантактаў зь лідэрамі непрызнаных рэспублік беларускае кіраўніцтва ўсё ж устрымліваецца, і гэта тычыцца ня толькі Прыднястроўя, але і, скажам, Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі – і гэта пры тым, што адносіны афіцыйных Менску і Тбілісі – здавалася б горш няма куды. А кантактаў з сэпаратыстамі, па меншай меры афіцыйных – няма, ад адрозьненьні ад Расеі. Чаму?”
(Ціхаміраў: ) “Рэспубліка Беларусь усё ж імкнецца ня вельмі абвастраць адносіны з Захадам. Абвастрэньне ідзе, калі гэта дае нейкія козыры ва ўнутранай палітыцы, ці каб у Расеі зафіксавацца, як пераемнік Савецкага Саюзу.
На мой погляд, беларускае кіраўніцтва разумее, што афіцыйныя кантакты з Прыднястроўем ня дасьць яму істотнага выйгрышу. Беларускае кіраўніцтва хоча падтрымліваць добрыя адносіны з афіцыйным кіраўніцтвам і Малдовы, і Грузіі. Давайце прыгадаем, якая была сытуацыя з грузінскімі вінамі. Калі Расея адмовілася браць грузінскія віна, Беларусь заявіла, што ўсё нармальна, праведзеная праверка, грузінскія віна вельмі добрыя і імі можна гандляваць на беларускім рынку. Палітыка беларускага кіраўніцтва часам аказваецца вельмі адрознай ад палітыкі расейскага кіраўніцтва”.
Яшчэ напярэдадні кіраўніцтва Малдовы заявіла, што вынікі плебісцыту ў Прыднястроўі ня будуць мець ніякай юрыдычнай моцы, ужо пасьля галасаваньня міністар замежных справаў Малдовы Андрэй Стратан назваў яго вынікі "палітычным фарсам". Эўразьвяз, Злучаныя Штаты і АБСЭ не прызналі легітымнасьць прыднястроўскага рэфэрэндуму.
Якія наступствы можа мець гэты плебісцыт? З гэтым пытаньнем я зьвярнуўся ў Кішынёў, да кіраўніка дасьледчыцкага цэнтру выбарчых працэсаў “Адэпт” Ігара Бацана”.
"Ігар Сьмірноў будзе выкарыстоўваць вынікі так званага рэфэрэндума для свайго пераабраньня". І.Бацан
(Бацан: ) “Калі казаць пра блізкі час, то наступствы рэфэрэндуму відавочныя. У Прыднястроўі 10 сьнежня адбудуцца выбары прэзыдэнта. І рэфэрэндум – гэта своеасаблівая падрыхтоўка выбараў. Ігар Сьмірноў будзе выкарыстоўваць вынікі так званага рэфэрэндуму для свайго пераабраньня. Яго галоўны супернік Яўген Шаўчук, старшыня Вярхоўнага Савету Прыднястроўя, хутчэй за ўсё ў такой сытуацыі не захоча выстаўляць сваю кандыдатуру, каб ня стаць мішэньню для прыднястроўскай прапаганды”.
(Дракахруст: ) "А зараз тое ж пытаньне – пра наступствы прыднястроўскага рэфэрэндуму, у Прыднястроўе, у Бэндэры, рэдактару штотыднёвіка “Новая газэта” Андрэю Сафонаву. Гэтае выданьне выступае супраць далучэньня Прыднястроўя да Малдовы, але знаходзіцца ў апазыцыі да прыднястроўскага лідэра Ігара Сьмірнова. Гаворыць Андрэй Сафонаў:"
"Афіцыйны Тыраспаль мае магчымасьць заявіць, што агульнай дзяржавы з Малдовай з гэтага часу няма". А.Сафонаў
(Сафонаў: ) “Тут трэба вылучыць два аспэкты – зьнешнепалітычны і ўнутрыпалітычны. Што тычыцца зьнешнепалітычнага, то ўсё, мне здаецца, відавочна. Ідзе перацягваньне канату, барацьба за ўплыў на Паўдзённым Захадзе былога Саюзу паміж Расеяй, з аднаго боку, і Эўразьвязам, Злучанымі Штатамі і часткова Ўкраінай з другога боку. Такім чынам правёўшы рэфэрэндум і выказаўшыся за аб''яднаньне з Расеяй, афіцыйны Тыраспаль мае магчымасьць заявіць, што агульнай дзяржавы з Малдовай з гэтага часу няма, а ёсьць толькі суіснаваньне на раўнапраўнай аснове. Пасьля гэтага Расейская Фэдэрацыя, якая валодае ініцыятывай, прапаноўвае бакам сесьці за стол перамоваў і вельмі верагодна, прапануе бакам дакумэнт кшталту мэмарандума Козака – пляна ўрэгуляваньня, прапанаванага некалькі гадоў таму намесьнікам кіраўніка крамлёўскай адміністрацыі і ў апошні момант адкінуты Кішынёвам. Гэта будзе няпросты дакумэнт для Малдовы, які замацоўвае на абшары былой Малдаўскай ССР канфэдэратыўныя адносіны.
Што тычыцца ўнутрыпалітычнага аспэкту, то для Прыднястроўя гэта галоўны элемэнт. Ігар Сьмірноў ужо вельмі актыўна выкарыстоўвае яго, каб пры дапамозе рэфэрэндуму пераабрацца на 4-ы тэрмін. Літаральна адразу пасьля рэфэрэндуму 18 верасьня ён заявіў, што гатовы вылучацца на чарговы прэзыдэнцкі тэрмін. Мне здаецца, што самы рэфэрэндум меў цалкам каньюнктурны характар, ніякага практычнага значэньня ён у бліжэйшы час для Прыднястроўя мець ня будзе. Але Ігар Сьмірноў да 10 сьнежня – дня выбараў пры дапамозе падкантрольных яму СМІ будзе піярыць яго вынікі, каб паказаць – ён носьбіт тых лёзунгаў, якія былі падтрыманыя народам. Іншае пытаньне – наколькі гэтыя разьлікі спраўдзяцца”.
(Дракахруст: ) "Выкарыстоўваньне тэмы адзінства з Расеяй для дасягненьня ўласных унутрыпалітычных мэтаў, пра што казалі і Ігар Бацан, і Андрэй Сафонаў – зьява даволі знаёмая і шырока практыкуецца ў адной краіне, якая ляжыць крыху на поўнач ад Малдовы. Але пры гэтым эксплюатуюцца рэальныя імкненьні людзі ці імкненьні, сфармаваныя мэтанакіраванай інфармацыйнай апрацоўкай. Малдова і заходнія краіны, не прызнаўшы рэфэрэндум у Прыднястроўі, адзначалі, апроч іншага, і яго недэмакратычны характар. Вынік і сапраўды такі туркмэнскі, пасьля сёлетніх прэзыдэнцкіх выбараў можна сказаць і беларускі – 97% за. Але ці сапраўды гэта адпавядае меркаваньню жыхароў Прыднястроўя?
Перш чым спытаць прафэсійных экспэртаў, дадзім слова стваральніцы беларускага інтэрнэт рэсурсу litara.net Алісе Бізяевай, якая сканчала школу ў Тыраспалі, дзе і зараз жывуць яе бацькі”.
"Гледзячы па маіх сябрах і бацьках, усе разумеюць, што аб''яднаньне з Расеяй нерэальнае, але ў Малдову ніхто ня хоча". А.Бізяева
(Бізяева: ) “На маю думку гэтыя лічбы цалкам верагодныя. Большасьць сапраўды больш падтрымлівае аб''яднаньне з Расеяй, чым з Малдовай. Гледзячы па маіх сябрах і бацьках, усе разумеюць, што аб''яднаньне з Расеяй нерэальнае, але ў Малдову ніхто ня хоча. Так што я думаю, што фальсыфікацыяў ніякіх не было, яны былі проста непатрэбныя.
Стаўленьне такое таму, што ў 1992 годзе была вайна і людзі больш гэтага ня хочуць. А вайна была, як мяркуюць простыя людзі, з-за таго, што Малдова хацела далучыцца да Румыніі, а рускамоўныя людзі, якіх большасьць у Прыднястроўі, гэта ня хочуць.
Людзі ў Прыднястроўі хочуць, каб і іх быў нейкі вызначаны статус. Для іх ня так важна, ці будзе гэта аб''яднаньне з Расеяй ці асобная краіна”.
(Дракахруст: ) "А вось расповед яшчэ аднаго прыднястроўца, журналіста і палітоляга Андрэя Сафонава. Ён зьвяртае ўвагу на хітрасьць вынесеных на рэфэрэндум пытаньняў, якіх насамрэч было два і дэманструе, як плебісцыт робіцца інструмэнтам маніпуляцыі грамадзкай думкай”.
"Калі людзей пыталі, ці азначае гэта, што прыднястроўскія прызыўнікі павінны ваяваць на Паўночным Каўказе, часам на гэта быў шчыры адказ – а мы пра гэта не падумалі". А.Сафонаў
(Сафонаў: ) “Як уяўляецца, тут не было наўпроставага ціску на выбаршчыкаў, каб яны пад дулам аўтамата выходзілі на рэфэрэндум. Такога не было. Іншая справа, што афіцыйная прапаганда была пабудаваная вельмі груба і агрэсіўна і па сутнасьці ішло замбаваньне насельніцтва. Замест таго, каб даць людзям на разгляд пытаньне, ці гатовыя яны далучыцца да Расеі, Малдовы ці Ўкраіны ці быць незалежнай дзяржавай, былі супрацьпастаўленыя адна адной дзьве фармулёўкі. У першым пытаньне, дзе мова ішла пра далучэньне да Расеі, гэта падавалася, як захаваньне незалежнасьці і свабоднае далучэньне, што тычыцца Малдовы, то размова ішла пра так званую страту незалежнасьці і пра добраахвотнае далучэньне там нічога не казалася. Зразумела ў гэтых умовах вынік быў прадказальны.
У дзень рэфэрэндуму я размаўляў з многімі людзьмі, якія выходзілі з выбарчых участкаў. І многія, прагаласаваўшы за Расею, казалі, што незразумела, якімі зараз будуць адносіны з Украінай і навошта сварыцца з Малдовай. Па-трэцяе ва ўмовах пашырэньня Эўразьвязу няўжо абавязкова канфліктаваць з эўрапейскімі краінамі. І нарэшце, ніхто не патлумачыў наконт далучэньня да Расеі – павінна гэта быць фэдэрацыя, асацыяванае сяброўства ці наагул увайсьці ў Расею без ніякага статусу. Калі людзей пыталі, ці азначае гэта, што прыднястроўскія прызыўнікі павінны ваяваць на Паўночным Каўказе, часам на гэта быў шчыры адказ – а мы пра гэта не падумалі.
Да таго ж і сам прэзыдэнт Прыднястроўя ня ведае, што рабіць далей. Ён паспрабуе пераабрацца, абапіраючыся на рэфэрэндум. Але ўсе апошнія дні ён кажа, што размова ня ідзе пра аўтаматычнае ўступленьня ў Расею. што для таго каб народ вырашыў, далучацца да яе ці не, спатрэбіцца яшчэ адзін рэфэрэндум.
Калі яго спыталі пра адносіны з Украінай, ён адказаў, што магчыма мы будзем праводзіць рэфэрэндум і аб магчымасьці далучэньня да Ўкраіны. Такія рэчы ня робяць сур''ёзнага ўражаньня, самае мерапрыемства запатрабавала шмат высілкаў і сродкаў, але вынік ня такі ўжо і вялікі”.
(Дракахруст: ) "Нават палітоляг з Кішынёву Ігар Бацан канстатуе, што масавыя настроі ў Прыднястроўі – не на карысьць аб’яднаньня з Малдовай”.
"Людзям кожны дзень кажуць, што Малдова – вораг, што Малдова хоча зьнішчыць Прыднястроўе, а Расея – гэта збаўца". І.Бацан
(Бацан: ) “Там незалежныя апытаньні не праводзяцца. Але я думаю, што ў пэўнай ступені гэтыя вынікі адпавядаюць настрою людзей. У якім сэнсе? Тут трэба прыгадаць, як там праводзяцца выбарчыя кампаніі, як там працуюць мэдыі. Людзям кожны дзень кажуць, што Малдова – вораг, што Малдова хоча зьнішчыць Прыднястроўе, а Расея – гэта збаўца. Варта толькі паслухаць прыднястроўскае радыё і паглядзець прыднястроўскае тэлебачаньне, можна сабе ўявіць, што простыя людзі, якія не разумеюць, што такое палітыка і міжнароднае права, шчыра вераць, што Малдова – вораг, а Расея – адзіны збаўца”.
(Дракахруст: ) ”Гаворачы пра прыднястроўскую праблему і адносіны гэтай непрызнанай рэспублікі з Малдовай, немагчыма абмінуць тэму Расеі. І ня толькі таму, што рэфэрэндум ўласна і тычыўся далучэньня Прыднястроўя да Расеі, а таму што Масква – адзін з ключавых гульцоў у рэгіёне. Пра тое, як яе роля бачыцца з Кішынёву, гаворыць Ігар Бацан”.
"У Крыму ўжо чутны галасы, што варта было б прыглядзецца да досьведу Прыднястроўя. Тое, што адбывалася летам у Крыму, рабілася таксама са спасылкай на Прыднястроўе". І.Бацан
(Бацан: ) “Улады Прыднястроўя не хаваюць, што гэты рэфэрэндум быў цалкам прафінансаваны Расейскай Фэдэрацыяй. Але самая Расея дастаткова асьцярожна камэнтуе вынікі рэфэрэндуму, і Сяргей Лаўроў, і іншыя чыноўнікі МЗС Расеі адзначылі, што рэфэрэндум нелегітымны, але як палітычны факт яго нельга ігнараваць і ў працэсе перамоваў волевыяўленьне прыднястроўцаў давядзецца ўлічваць і Кішынёву, і пасярэднікам – Украіне, Злучаным Штатам, Эўразьвязу і АБСЭ.
Але тут праблема ў тым, што Кішынёву няма сэнсу размаўляць са Сьмірновым. Бо пра што зь ім размаўляць? Пра тэрміны, калі Прыднястроўе ўвойдзе ў склад Расеі? Бо менавіта ў гэтым палягае вынік прыднястроўскага рэфэрэндуму.
Кішынёў ведаў, што рэфэрэндум скончыцца тым вынікам, якім ён скончыўся і папярэдне прыняў рашэньне разам з іншымі сябрамі аб''яднаньня ГУАМ правесьці ў парадак дня генэральнай асамблеі ААН праблему "замарожаных" канфліктаў. Гэта лічыцца вялікім прарывам і першым міжнародным посьпехам ГУАМ. Таму Кішынёў захоча зьвярнуць увагу на тое, як паводзіць сабе Расейская Фэдэрацыя ў гэтай зоне і пераканаць Украіну, што прыднястроўскі сэпаратызм пагражае ёй, бо ў Крыму ўжо чутны галасы, што варта было б прыглядзецца да досьведу Прыднястроўя.
Тое, што адбывалася летам у Крыму, рабілася таксама са спасылкай на Прыднястроўе. І Кішынёў зараз імкнецца задзейнічаць Эўразьвяз, ЗША і Ўкраіну, каб паўплываць на адміністрацыю ў Тыраспалі”.
(Дракахруст: ) "Перш чым працягваць тэму ролі Расеі варта нагадаць пра даволі цікавую асаблівасьць Прыднястроўя, якое адрозьнівае яго ад іншых непрызнаных тэрыторыяў – Абхазіі, Паўдзённай Асэтыі, Карабаха, таго ж Косава, пра якое мы пагаворым крыху пазьней. Ва ўсіх гэтых выпадках сэпаратызм сілкуецца этнічнай адрознасьцю. У Прыднястроўі ж траціна жыхароў – тыя самыя малдаване, траціна – рускія, траціна – ўкраінцы. Пра моўную палітыку непрызнанай рэспублікі распавядае Аліса Бізяева”.
"Малдаўская мова, мова з такой назвай зараз існуе толькі ў Прыднястроўі. У Малдове гэтая мова называецца румынскай". А.Бізяева
(Бізяева: ) “У Прыднястроўі тры дзяржаўныя мовы – расейская, малдаўская і ўкраінская. Усе гэтыя мовы людзі могуць вучыць у школе і атрымаць адукацыю на ўсіх гэтых мовах, на тэлебачаньні таксама ёсьць праграмы на ўсіх гэтых мовах, але паміж сабой людзі пераважна размаўляюць расейскай. Дарэчы, малдаўская мова, мова з такой назвай зараз існуе толькі ў Прыднястроўі. У Малдове гэтая мова называецца румынскай і ў школе яны таксама вывучаюць гісторыю румын”.
(Дракахруст: ) "А зараз ізноў да ролі Расеі ў рэгіёне. Некалькі месяцаў таму прэзыдэнт Расеі Ўладзімер Пуцін заявіў, што калі можа ісьці размова пра поўную незалежнасьць Косава, то чаму нельга казаць пра незалежнасьць, скажам, Паўдзённай Асэтыі ці Абхазіі. Гэтая аналёгія паўтаралася ў заявах і іншых расейскіх афіцыйных асобаў Расеі, на косаўскі прэцэдэнт спасылаюцца і прадстаўнікі прыднястроўскай ўлады. Вось меркаваньне рэдактара прыднястроўскай “Новай газэты” Андрэя Сафонава:”
"Цалкам магчыма, што ў выніку складанай дыпляматычнай гульні ніякай незалежнасьці Косава і не атрымае". А.Сафонаў
(Сафонаў: ) “Зразумела, цяжка меркаваць, што маюць на ўвазе стратэгі ў кіраўніцтве Расейскай Фэдэрацыі, тым больш што яны зрабілі некалькі дэклярацый, але канкрэтна сваё стаўленьне да поўнай незалежнасьці непрызнаных дзяржаваў яны ня вызначылі. Іншым момант палягае ў тым, што ў Косава пакуль таксама няма ніякага статусу. Усе гавораць пра незалежнасьці Косава, як пра факт, які адбыўся. Тым часам насамрэч ня тое, што перамовы ў Вене на гэты конт зайшлі ў тупік, яны па сутнасьці нават і не закранулі яшчэ меркаваную мадэль урэгуляваньня. Цалкам магчыма, што ў выніку складанай дыпляматычнай гульні ніякай незалежнасьці Косава і не атрымае.
Але я хацеў бы зьвярнуць увагу яшчэ вось на што. У сучаснай Расейскай Фэдэрацыі, як адзначаў прэзыдэнт Пуцін, утрымліваецца каля 2000 тысяч патэнцыйных канфліктаў. Падзеі ў Кандапозе паказваюць, што міжнацыянальныя адносіны заўсёды былі для расейскай дзяржавы складаным пытаньнем. І гэта дадатковы чыньнік, які прымушае падыходзіць да сытуацыі вельмі ўзважана. Калі перацягваньне канату паміж Расеяй і Захадам зойдзе дастаткова далёка і будзе праходзіць у жорсткіх формах, Захад можа адказаць тым жа самым і адносна Расейскай Фэдэрацыі. Гэта ня могуць не разумець у Маскве. І думаю менавіта гэтым тлумачыцца тое, што расейскае кіраўніцтва пакуль ня спальвае масты ў адносінах з Эўразьвязам і ЗША. Калі ў выніку складанай барацьбы на постсавецкай прасторы такія краіны, як Грузія, Малдова, можа нават Украіна пачнуць развальвацца – гэта адзін варыянт. Але калі яны застануцца дастаткова моцнымі, то нельга казаць пра варыянты, зьвязаныя з Косавам”.
(Дракахруст: ) ”Спадар Сафонаў слушна нагадаў, што пакуль Косава ніякай незалежнасьці ня мае і магчыма і не атрымае. Але часам і размовы, перамовы ствараюць квазіпрэцэдэнт, падаюць прыклад. Вось зараз адбыўся рэфэрэндум у Прыднястроўі, у лістападзе ён пройдзе ў Паўдзённай Асэтыі. Ці можа адбыцца тое, што ў паліталёгіі завецца прынцыпам даміно – што паваляцца ўсе патэнцыйна сэпаратысцкія рэгіёны: скажам, Крым ці Чачня. Гаворыць беларускі палітоляг Аляксандар Ціхаміраў”.
"Я ня думаю, што гэта будзе "парад сувэрэнітэтаў" па ўсёй пастсавецкай прасторы, бо гэта найперш некарысна Расеі". А.Ціхаміраў
(Ціхаміраў: ) “Гледзячы на Косава, усе непрызнаныя постсавецкія рэспублікі пачалі казаць пра свае правы. Для расейскага кіраўніцтва гэта элемэнт вялікай гульні, які не замыкаецца ня гэтых рэспубліках. Яшчэ невядома, ці прызнае Расея гэты рэфэрэндум, але будзе разыгрываць яго ў сваіх інтарэсах.
Ці можа косаўскі прэцэдэнт запусьціць эфэкт даміно? Пакуль відавочна, што гэта распаўсюджваецца на 3 рэспублікі: Абхазія, Паўднёвая Асэтыя і Прыднястроўе. Далей расейскае кіраўніцтва не зацікаўленае працягваць гэтую палітыку, бо гэта можа прывесьці і да распаду самой Расейскай Фэдэрацыі, дзе таксама ёсьць неспакойныя рэгіёны.
Калі ў Чачні здаецца больш менш наступіла з афіцыйнага пункту гледжаньня прымірэньне, то ёсьць яшчэ Дагестан, ёсьць Паўночная Асэтыя, ёсьць Інгушэція. Я ня думаю, што гэта будзе "парад сувэрэнітэтаў" па ўсёй постсавецкай прасторы, бо гэта найперш некарысна Расеі”.
(Дракахруст: ) "На думку Ігара Бацана, спасылкі прыднястроўцаў і іх расейскіх адвакатаў на прэцэдэнт Косава наагул недарэчны".
"Па Косаву ёсьць рэзалюцыя 1244 Рады бясьпекі ААН, там была зусім іншая сытуацыя, тым быў генацыд". І.Бацан
(Бацан: ) “Што тычыцца Косава, то ўсе заўважылі, што прыклад ня зусім удалы. Расея проста выкарыстоўвае гэты прыклад у сваіх мэтах. Па Косаву ёсьць рэзалюцыя 1244 Рады бясьпекі ААН, там была зусім іншая сытуацыя, тым быў генацыд.
Тут ніякіх рашэньняў Рады бясьпекі ААН не было. Досьвед Косава і тым больш Чарнагорыі тут не падыходзіць. Яшчэ ў 2003 годзе Чарнагорыя і Сэрбія прынялі адпаведную Канстытуцыю, дзе артыкул 60 наўпрост казаў, што праз 3 гады Чарнагорыя можа праводзіць рэфэрэндум аб сваім статусе – застацца ў супольнай дзяржаве з Сэрбіяй ці выйсьці зь яе. У гэтым выпадку праводзіць паралелі з Прыднястроўем неправамерна”.
(Дракахруст: ) ”На думку Андрэя Сафонава палітоляга і журналіста з Прыднястроўя на практыцы для прыднястроўскіх уладаў прайшоўшы рэфэрэндум аб далучэньні да Расеі – някепская карта для рэальных перамоваў з Малдовай. Але...”
"Па меры нарастаньня напружанасьці паміж бакамі роля радыкалаў узрастае і яны ўжо самі пачынаюць дыктаваць уладам лінію паводзінаў". А.Сафонаў
(Сафонаў: ) “Безумоўна, гэта нармальны элемэнт дыпляматычнай гульні. Гэта цалкам нармальная тактыка і стратэгія на перамовах. Як правіла, бакі на перамовах так і робяць. Прыднястроўе правяло рэфэрэндум, а Кішынёў летась прыняў закон аб статусе населеных пунктаў левабярэжжа Днястра, зыходзіць са схемы ўнітарнай дзяржавы.
Калі весьці сур''ёзныя перамовы, бакі павінны сысьціся недзе пасярэдзіне, гандлюючыся і прыцягваючы на свой бок дапамогу вялікіх гульцоў. Пакуль што так і ідзе. Але захапляючыся гульнёй часам Кішынёў і Тыраспаль прадстаўляюць сытуацыю так, што ўзаемныя саступкі немагчымыя. Пры гэтым стаўка робіцца на радыкалаў, якія паводле першапачатковага пляну павінны быць проста зброяй у руках афіцыйных уладаў.
Але па меры нарастаньня напружанасьці паміж бакамі роля радыкалаў узрастае і яны ўжо самі пачынаюць дыктаваць уладам лінію паводзінаў. Гэта самая небясьпечная сытуацыя, якой хацелася б пазьбегчы. Але тое, што бакі ў рэшце рэшт будуць, паводле прымаўкі "протягивать ножки по одёжке" і да гэта іх будзе прымушаць палітычны расклад вакол Малдовы і Прыднястроўя – то гэта відаць тая сытуацыя, зь якой зыходзілі ня толькі ў Кішынёве і Тыраспалі, але і ў Маскве, Кіеве, Брусэлі і Вашынгтоне”.
(Дракахруст: ) "Ну а ўсё ж такі наколькі імаверна, што вынік прыднястроўскага рэфэрэндуму будзе рэалізаваны на практыцы?"
"Калі паглядзець на Расею паводле вынікаў апошніх сацыялягічных апытаньняў, то яна ўяўляецца вялікай Кандапогай". І.Бацан
(Бацан: ) “Усё будзе залежыць ад таго, як павядзе сабе Расея. Калі Расея заявіць, што яна лічыць гэтак, а Злучаныя Штаты, Эўразьвяз і іншыя міжнародныя гульцы ня змогуць ёй запярэчыць, то так і будзе. Расея зараз на ўздыме, Расея зьяўляецца стратэгічным партнэрам і Эўразьвязу і Злучаных Штатаў. Калі Расея захоча паводзіць сябе такім чынам, а падаецца, што яна мае намер паводзіць сябе менавіта гэтак, то наўрад ці нешта зможа перашкодзіць гэтаму. Я мяркую. што ў Расеі ёсьць свая стратэгія. Яна прама ня будзе прызнаваць вынікі рэфэрэндуму і тым больш ня будзе заяўляць, што інкарпаруе Прыднястроўе ў свой склад.
Яна ня будзе пра гэта заяўляць, але ў доўгатэрміновай пэрспэктыве яна будзе гэта не казаць, а рабіць, выкарыстоўваючы супраць Малдовы гандлёвае эмбарга, эканамічную блякаду. З часам сытуацыя ў Малдове можа настолькі пагоршыцца, што праз 5 ці 10 гадоў грамадзяне Малдовы самі палічаць за лепшае вярнуцца ў пад пратэкцыю Расеі. Відаць на гэтым стратэгія Расеі і пабудаваная. І адносна Малдовы, яна, магчыма, і прынясе плён. Але што тычыцца Грузіі, то яна памылковае, бо грузінскі ўрад мае цьвёрды намер пачаць перамовы аб уступленьні ў НАТО.
Гэтыя адрозьненьні тлумачыцца тым, што ў Кішынёве ва ўладзе – камуністы, якія дагэтуль знаходзяцца пад ўплывам старых клішэ. Але і для Расеі ў такой палітыцы ёсьць пэўная рызыка. Расея – краіна тэхналягічна адсталая і ёй нявыгадна псаваць адносіны з Захадам. Да таго ж калі паглядзець на Расею паводле вынікаў апошніх сацыялягічных апытаньняў, то яна ўяўляецца вялікай Кандапогай, так што невядома, якія наступствы можа мець такая палітыка для самой Расеі, улічваючы працэсы на Паўночным Каўказе. Я мяркую. што Расея будзе паводзіць сябе асьцярожна”.
(Дракахруст: ) "І напрыканцы – яшчэ адзін цікавы аспэкт тэмы, адносіны Беларусі з Прыднястроўем і з Малдовай. Беларускія дзяржаўныя мэдыі даволі прыхільна распавядаюць пра Прыднястроўе, скажам, тамтэйшае тэлебачаньне некалькі гадоў таму дэманстравала шэдэўры Юрыя Азаронка пра змову ўсясьветнай закулісы супраць славянства. Амаль як стаўленьне Расеі да Прыднястроўя. Амаль, але не зусім. Настолькі не зусім, што гэта заўважаюць і ў Кішынёве. Гаворыць Ігар Бацан:”
"У выніку расейскага эмбарга на гандаль з Малдовай эканамічныя адносіны Малдовы з Беларусьсю нават палепшыліся". І.Бацан
(Бацан: ) “Наколькі мне вядома з прыднястроўскага друку, яны лічаць, што адносіны Тыраспаля з Менскам добрыя, не такія, як з Масквой, але някепскія. Некалькі гадоў таму была інфармацыя, што яны запрасілі спадара Лукашэнку ў Тыраспаль, ён нібы то абяцаў прыехаць, але гэта не адбылося. Справа ў тым, што адносіны Менску і з Кішынёвым лічацца добрымі. Сёлета Малдова ўпершыню выказала сваё стаўленьне да прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі ў адпаведнасьці з пазыцыяй Эўразьвязу. Чакалася, што адносіны Малдовы з Беларусьсю ў выніку гэтага сапсуюцца, і Тыраспаль наўпрост намякаў, што скарыстаецца гэтым. Але гэтага не адбылося, больш таго, у выніку расейскага эмбарга на гандаль з Малдовай эканамічныя адносіны Малдовы з Беларусьсю нават палепшыліся. Частка прадукцыі, якая зараз не ідзе ў Расею, ідзе ў Беларусь.
Менск паводзіць сябе дастаткова асьцярожна, з аднаго боку дае ясна зразумець Прыднястроўю, што сымпатызуе яму, як рэжыму, які ўвесь час ўзьнімае праблему славянскай салідарнасьці, аб''яднаньня славян было СССР, зь іншага боку Менск не сьпяшаецца псаваць адносіны з Кішынёвым”.
(Дракахруст: ) "Свой погляд на адносіны афіцыйнага Менску з Прыднястроўем прапануе Аляксандар Ціхаміраў".
(Ціхаміраў: ) “Беларусь заўсёды прызнавала тэрытарыяльную цэласнасьць Рэспублікі Малдова. Таму з Прыднястроўем магчымыя нейкія кантакты дэ-факта, але якія ніколі не афішаваліся. Ідэалёгія Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі вельмі блізкая да афіцыйнай беларускай дзяржаўнай ідэалёгіі – яна такая нэасавецкая. І кіраўніцтва Прыднястроўя паводле мэнталітэту блізкае да беларускага кіраўніцтва.
Але ў 1997 годзе, калі Прыднястроўе афіцыйна запрасілася ў саюз Беларусі і Расеі, з боку Беларусі ніякай афіцыйнай рэакцыі не было, а фактычна была адмова са спасылкай на тое, што Беларусь прызнае тэрытарыяльную цэласнасьць Малдовы.
Для Расеі Прыднястроўе – гэта вялікая палітыка. Для Беларусі тут асаблівай палітыкі няма, тут могуць быць толькі нейкія эканамічныя інтарэсы асобных групаў, якія ня трэба афішаваць.
Для Расеі незалежнасьць Прыднястроўя – карта ў вялікай гульні, кажуць, што ёсьць пляны па Косаву і Босьніі. Для Беларусі такой палітычнай зацікаўленасьці няма. Менск, трэба заўважыць, у пэўных выпадках можа гуляць вельмі сьціпла і не афішаваць свае кантакты, калі ў яго няма палітычнай зацікаўленасьці і калі ён ня можа адыграць адпаведную карту, у дадзеным выпадку прыднястроўскую, ва ўнутранай палітыцы”.
(Дракахруст: ) "Аляксандар, ну вось кіраўнік Беларусі сустракаецца з такімі своеасаблівымі кіраўнікамі, як Уга Чавэс, Махмуд Ахмадзінэжад і Фідэль Кастра, здавалася б адным болей адным меней. Аднак ад афіцыйных кантактаў зь лідэрамі непрызнаных рэспублік беларускае кіраўніцтва ўсё ж устрымліваецца, і гэта тычыцца ня толькі Прыднястроўя, але і, скажам, Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі – і гэта пры тым, што адносіны афіцыйных Менску і Тбілісі – здавалася б горш няма куды. А кантактаў з сэпаратыстамі, па меншай меры афіцыйных – няма, ад адрозьненьні ад Расеі. Чаму?”
"Палітыка беларускага кіраўніцтва часам аказваецца вельмі адрознай ад палітыкі расейскага кіраўніцтва". А.Ціхаміраў
(Ціхаміраў: ) “Рэспубліка Беларусь усё ж імкнецца ня вельмі абвастраць адносіны з Захадам. Абвастрэньне ідзе, калі гэта дае нейкія козыры ва ўнутранай палітыцы, ці каб у Расеі зафіксавацца, як пераемнік Савецкага Саюзу.
На мой погляд, беларускае кіраўніцтва разумее, што афіцыйныя кантакты з Прыднястроўем ня дасьць яму істотнага выйгрышу. Беларускае кіраўніцтва хоча падтрымліваць добрыя адносіны з афіцыйным кіраўніцтвам і Малдовы, і Грузіі. Давайце прыгадаем, якая была сытуацыя з грузінскімі вінамі. Калі Расея адмовілася браць грузінскія віна, Беларусь заявіла, што ўсё нармальна, праведзеная праверка, грузінскія віна вельмі добрыя і імі можна гандляваць на беларускім рынку. Палітыка беларускага кіраўніцтва часам аказваецца вельмі адрознай ад палітыкі расейскага кіраўніцтва”.
