Удзельнікі: кіраўнік Цэнтру Мізэса Яраслаў Раманчук і былы міністар працы Беларусі Аляксандар Сасноў.
Што адлюстроўвае гэты індэкс?
Валер Карбалевіч: Апошнім часам складаць розныя рэйтынгі стала модным. Што толькі не вымяраюць: і колькі ядуць у розных краінах, і дзе больш паляць, чытаюць, карыстаюцца інтэрнэтам, і шмат іншых паказчыкаў. А што адлюстроўвае індэкс разьвіцьця чалавечага патэнцыялу?
Той індэкс, які агучаны ўчора, адлюстроўвае сытуацыю на 2005 год. Але хачу адзначыць, што той паказчык, які мы атрымалі — 804 пункты, — ніжэйшы за той, які Беларусь мела ў 1994 годзе. Тады Беларусь была на 42 месцы.
Таму ўсё залежыць ад таго, з чым параўноўваць. Калі з краінамі трэцяга сьвету — гэта адно, а калі з краінамі нашага рэгіёну, то сытуацыя выглядае інакш”.
Чым вызначаецца цяперашні рэйтынг Беларусі?
Карбалевіч: Паводле вынікаў мінулага вызначэньня Беларусь займала 67 месца, цяпер — 64. Прычым Беларусь увайшла ў катэгорыю краін з высокім узроўнем разьвіцьця. Сярод краін СНД Беларусь займае найвышэйшае месца, але саступае краінам Балтыі, Польшчы. Як ацаніць месца Беларусі па гэтым паказчыку? Чым тлумачыцца рост рэйтынгу краіны ў гэтай сфэры?
Па-другое, індэкс Беларусі павысіўся нязначна. Таму няма падстаў казаць пра значны зрух у разьвіцьці чалавечага патэнцыялу.
Па-трэцяе, трэба параўноўваць не з краінамі СНД, якія разьвіваюцца дрэнна, а з суседнімі краінамі Эўразьвязу. І вось тут Беларусь саступае.
Раманчук: Мы наперадзе Расеі толькі на два пункты. У 1992 годзе Беларусь у гэтым індэксе мела 866 пунктаў, Расея — 849. (А цяпер мы маем толькі 804 пункты). Яшчэ цікавей, што ў 1992 годзе мы стаялі ў гэтым сьпісе вышэй за Польшчу, Латвію і Літву. А сёньня Беларусь адстае ад гэтых краін на 20—25 пунктаў.
Паводле працягласьці жыцьця мы адстаем ад краінаў трэцяга сьвету
Калі мы будзем разьвівацца такімі тэмпамі, то ў 2010 годзе нас апярэдзіць Кітай — паводле такога паказчыка, як валавы ўнутраны прадукт на душу насельніцтва па парытэту пакупніцкай здольнасьці. А гэта выкрывае хібы створанай у Беларусі сацыяльна-эканамічнай сыстэмы.
Колькасьць ці якасьць?
Карбалевіч: Месца любой краіны ў гэтым рэйтынгу вызначаецца паводле трох паказчыкаў: росту валавога ўнутранага прадукту на душу насельніцтва, узроўню адукацыі, працягласьці жыцьця. Асаблівасьці вызначэньня гэтых паказчыкаў у значнай ступені ўплываюць на месца краіны ў сусьветным рэйтынгу. Напрыклад, валавы ўнутраны прадукт у краінах з рынкавай эканомікай і з такой эканомікай, як у Беларусі, — гэта розныя рэчы. Бо амаль нідзе ў сьвеце праца суб’ектаў гаспадараньня не ацэньваецца паводле валавых паказчыкаў.
Тое ж можна сказаць і пра разьвіцьцё адукацыі. Сёньня больш за 40% выпускнікоў школ паступаюць у вышэйшыя навучальныя ўстановы і атрымліваюць вышэйшую адукацыю. Але ў выніку росту гэтай колькасьці ўпала якасьць адукацыі. Пра гэта кажуць усе выкладчыкі ўнівэрсытэтаў. Але ў гэтым рэйтынгу якасьць ніяк не вымяраецца, а толькі колькасьць. У выніку Беларусь займае 33 месца паводле гэтага паказчыка.
А вось працягласьць жыцьця — гэта якасны паказчык, тут прыпіскі немагчымы. У выніку паводле гэтага паказчыка Беларусь займае толькі 106 месца.
Сасноў: Менавіта так. Паводле паказчыка працягласьці жыцьця мы адстаем ня толькі ад нашых суседзяў, але і ад краінаў трэцяга сьвету. І дэмаграфічная сытуацыя ў Беларусі пагаршаецца. Таму гэты індэкс — толькі прыкладнае супастаўленьне розных краін, ён не адлюстроўвае рэальную сытуацыю ў кожнай краіне.
Раманчук: Сусьветны банк дасьледуе ўзровень дзяржаўнага кіраваньня. Паводле гэтага паказчыка сярод 212 краінаў Беларусь займае месцы паміж 195 і 202 (там улічваецца шэсьць розных фактараў).
У якой ступені гэты індэкс адлюстроўвае палітыку ўладаў?
Карбалевіч: Намесьнік міністра замежных спраў Гайсёнак адзначыў, што павышэньне месца Беларусі ў гэтым рэйтынгу азначае правільнасьць выбару эканамічнага разьвіцьця. У якой ступені гэты індэкс адлюстроўвае палітычны курс уладаў? Што тут залежыць ад палітыкі дзяржавы, а што не?
Раманчук: Паводле вынікаў 2006 году Беларусь адстае ад Расеі па памеры валавога ўнутранага прадукту на душу насельніцтва на 40%. А ў 2007 годзе, пасьля павышэньня цэнаў на энэргарэсурсы, мы атрымалі рост адмоўных паказчыкаў замежнага гандлю. Улады пачалі браць шмат замежных крэдытаў. За 2—3 гады такога разьвіцьця мы апынемся ў сытуацыі вялікай запазычанасьці зь неліквіднай і нестабільнай банкаўскай сыстэмай.
Сасноў: Ад палітыкі ўладаў залежыць вельмі шмат у гэтай сфэры. Калі б улады пачалі будаваць нармальную рынкавую эканоміку, а не арыентаваліся на танныя расейскія энэргарэсурсы, то мы ні ў чым не саступалі б краінам Балтыі, Польшчы. І атрымліваецца, што як толькі Расея падвысіла цэны, адразу ўзьняўся лямант. А далей будзе яшчэ горш. У той сацыяльна-эканамічнай сыстэмы, якая створана ў Беларусі, няма пэрспэктывы.
