На адмысловым пасяджэньні Асамблея Паўночнай Ірляндыі спачатку прагаласавала за аднаўленьне дэлегаванага кіраваньня, а затым вылучыла палітыка праірляндскага адзінства з партыі «Шын Фэйн» Мішэль О’Ніл на пасаду першага міністра, піша АР.
Знакавы крок адбыўся пасьля таго, як Дэмакратычная юніянісцкая партыя (DUP) завяршыла выхад з інстытутаў Stormont пасьля заключэньня на гэтым тыдні пагадненьня з урадам Вялікай Брытаніі аб правілах гандлю пасьля Brexit. Асамблея таксама прызначыла Эму Літл-Пэнгелі з DUP на пасаду намесьніцы О’Ніл і запоўніла іншыя міністэрскія пасады.
У адпаведнасьці з Пагадненьнем Страснай пятніцы 1998 году, таксама вядомым як Бэлфасцкае пагадненьне, якое паклала канец тром дзесяцігодзьдзям канфэсійнага гвалту ў дачыненьні брытанскага панаваньня ў Паўночнай Ірляндыі, пасады першага міністра і намесьніка першага міністра роўныя.
Але прызначэньне на пасаду першай міністаркі каталічкі, якая адкрыта выступае за адзінства Ірляндыі, — гістарычная падзея. Паўночная Ірляндыя, створаная раней у шасьці зь дзевяці графстваў Ольстэру як дзяржава зь пераважна пратэстанцкім насельніцтвам пад кіраваньнем Вялікай Брытаніі, ніколі раней ня бачыла падобнага.
Гэта ня толькі адлюстроўвае пазыцыю «Шын Фэйн» як найбуйнейшай партыі Паўночнай Ірляндыі, але і дэмаграфічныя зьмены, паколькі востраў Ірляндыя быў падзелены на дзьве самакіравальныя адзінкі ў 1921 годзе.
«Гэта гістарычны дзень, і ён сапраўды азначае новы сьвітанак», — сказала О’Ніл калегам-заканадаўцам, адзначыўшы, што гэта «неверагодна для пакаленьня маіх бацькоў і дзядоў».
«Мы ніколі не павінны забываць усіх тых, хто загінуў або быў паранены, а таксама іх сем’і», — сказала яна.
О’Ніл уступае на пасаду, сутыкнуўшыся з актуальнай праблемай выпраўленьня бюджэтных абмежаваньняў і развалу сэктару дзяржаўных паслуг, якія выклікалі шырокія спрэчкі вакол прамысловасьці Паўночнай Ірляндыі. Яна назвала аднаўленьне Асамблеі «днём аптымізму» і заклікала сумеснымі намаганьнямі вырашаць праблемы.
47-гадовая палітык — першая прызначаная міністарка з траўня 2022 году, калі «Шын Фэйн» заваявала першае месца на выбарах у Асамблею, у якой агулам 90 мандатаў. Але да гэтага часу байкот Асамблеі з боку юніяністаў не дазваляў ёй заняць гэтую ролю.
Гандлёвыя пагадненьні
Паўночная Ірляндыя мае адзіную сухапутную мяжу Вялікай Брытаніі з Эўрапейскім зьвязам, з Рэспублікай Ірляндыяй на поўдні. Згодна зь мірным пагадненьнем 1998 году, мяжа застаецца адкрытай, без інфраструктуры.
Лёндан заключыў з Брусэлем асобнае гандлёвае пагадненьне аб Brexit па Паўночнай Ірляндыі, якое абавязвае праверку ў портах тавараў, якія прыбываюць туды з мацерыковай часткі Вялікай Брытаніі — Ангельшчыны, Шатляндыі і Валіі. Юніяністы, аднак, заявілі, што фактычнае ўтрыманьне толькі Паўночнай Ірляндыі ў адзіным рынку і мытным зьвязе ЭЗ пагражае адрывам ад астатняй часткі Вялікай Брытаніі і робіць аб’яднаную Ірляндыю больш імавернай.
Але пасьля двух гадоў працяглых перамоваў DUP вярнуўся да падзелу ўлады. Пагадненьне, якое партыя заключыла зь Лёнданам на гэтым тыдні, палегчыць звычайныя праверкі тавараў, якія перасякаюць Ірляндзкае мора і павінны застацца ў Паўночнай Ірляндыі.
Урад Вялікай Брытаніі выдзеліць пакет у памеры 3,3 мільярда фунтаў стэрлінгаў (4,2 мільярда даляраў) для падтрымкі дзяржаўных службаў, якія пакутуюць на праблемы пасьля сэрыі страйкаў, якія адбыліся ў апошнія тыдні з-за заробкаў.
Аднак меншыя, больш жорсткія прафсаюзныя дзеячы па-ранейшаму рэзка выступаюць супраць вяртаньня пагадненьня.
