Віталь Портнікаў: Нафта і газ — гэта галоўныя саюзьнікі Пуціна

У лістападзе 2017 году Ўладзімір Пуцін адкрыў помнік Аляксандру III у акупаванай Ялце: гэтыя словы былі напісаны на пастамэнце.

Уладзімір Пуцінз энтузіязмам гаворыць пра Аляксандра III як пра выбітную постаць і спрабуе быць падобным на яго, але марна. Па-першае, ягонае кіраваньне цяжка назваць мірным. А па-другое, галоўныя саюзьнікі расейскага прэзыдэнта ў зьнешняй палітыцы — гэта зусім не армія і флёт. Галоўныя саюзьнікі Пуціна — энэргетыка, нафта і газ.

Калі б не гісторыя «таннага» газу, Украіна магла б даўно адмовіцца ад палітычнай залежнасьці ад Расеі. У 1994 годзе, за шэсьць гадоў да «зацараваньня» Пуціна, абяцаньне дамовіцца з Крамлём аб танных энэрганосьбітах стала адной з галоўных прычын перамогі Леаніда Кучмы на прэзыдэнцкіх выбарах. Кучма стрымаў свае абяцаньні, і Ўкраіна на два дзесяцігодзьдзі стала закладніцай каламутных схем і клянавых пагадненьняў. Нават аранжавая рэвалюцыя ня здолела вывесьці краіну з замкнёнага кола залежнасьці ад «Газпрома» і энэргетычных авантур Крамля.

А цяпер, калі ідзе маштабная вайна, бюджэт Украіны залежыць ад транзыту расейскага газу. У той жа час кіраўніцтва Ўкраіны заклікае Захад цалкам адмовіцца ад паставак расейскага газу і... скараціць транзыт газу праз «Северный поток-1», каб больш прапампоўваць газ праз украінскую газатранспартную сыстэму. Але ўявіце сабе, што заходнія краіны сапраўды адмовяцца ад расейскага газу. Тады пытаньне аб ролі Ўкраіны як транзытнай дзяржавы — і яе даходах ад транзыту — вырашыцца само сабой.

Уладзімір Пуцін добра разумеў гэтую залежнасьць. Таму амаль адразу пасьля прыходу да ўлады і пасьля таго, як яго каманда змагла пачаць кантраляваць савет дырэктараў «Газпрома», ён даручыў Аляксею Мілеру стварыць трубаправодную сыстэму ў абыход Украіны. Ідэя была простая. Калі Расея зможа пастаўляць газ у Эўропу ў абыход Украіны, то можна будзе ня проста ціснуць на ўкраінскі ўрад і пагражаць стратай транзытных даходаў. Але таксама будзьце ўпэўненыя, што ў выпадку вайны з Украінай і паломкі ўкраінскай ГТС (а сыстэма па-ранейшаму працуе спраўна) Расея зможа перапампаваць увесь газ, які закупляюць эўрапейцы, у абыход украінскай тэрыторыі.

Да цяперашняй маштабнай вайны цьверджаньне, што адразу пасьля будаўніцтва «Северного потока-2» — і яго ўводу ў эксплуатацыю, азначала б, што Расея атрымае тэхналягічныя магчымасьці для перапампоўкі ўсяго газу ў абыход Украіны — у Эўропе магла б выбухнуць буйная вайна, было ўспрыняты заходнімі палітыкамі і журналістамі скептычна. Скептычна — мякка кажучы. На тых, хто дазваляў сабе такія здагадкі, лічылі за ідыётаў.

Добра памятаю, як нямецкія калегі зьдзекаваліся зь мяне на адным з міжнародных форумаў у Кіеве. А самымі вялікімі скептыкамі былі, вядома ж, кіраўнікі самога «Газпрома». Я шмат разоў размаўляў зь некаторымі зь іх. У прыватных размовах яны запэўнівалі, што гэта эканамічныя праекты, што Ўкраіна праяўляе дзіўную жорсткасьць у выстаўленьні цэнаў на транзыт, а Расеі проста неабходна будаваць «свае» газаправоды. Пытаньне аб праектах з надзвычай сумнеўнай акупнальнасьцю, здаецца, нікога не хвалявала.

Насамрэч Уладзімір Пуцін пралічыўся ня ў тым, што пабудаваў гэтыя абводныя трубаправоды. Ён пралічыўся таму, што ня мог прадказаць рэакцыю Захаду на вайну супраць Украіны. І ён ня мог прадбачыць гэтую рэакцыю толькі таму, што разьлічваў на бліцкрыг, а не на зацяжную вайну. Таму ён дазволіў сабе ваяваць перад тым, як прайсьці працэдуру сэртыфікацыі «Северного потока-2». Пуцін быў упэўнены, што пасьля зьмены ўлады ў Кіеве «Газпром» зможа працягваць пастаўкі газу ва ўкраінскую ГТС і адначасова абыходзіць газаправоды. І за гэты час «Северный поток-2» будзе працаваць.

Але ж чым не памыліўся Пуцін, дык гэта ў тым, што стварыў мадэль энэргетычнай залежнасьці эўрапейцаў ад расейскіх газу і нафты. Пра небясьпеку гэтай мадэлі гавораць дзесяцігодзьдзямі — і ўсё дарэмна.

Напярэдадні вайны з Украінай «Газпром» правёў «паказальныя выступленьні» у Эўропе, калі не запампоўваў дадатковыя аб’ёмы газу ў сховішчы — і цэны на газ на біржах зашкальвалі. Цяпер такія краіны, як Нямеччына ці Італія, ня могуць хутка адмовіцца ад расейскага газу і нафты. У выніку, нягледзячы на ўсе санкцыі, у Пуціна хапае грошай, каб падтрымаць хаця б адносную сацыяльную стабільнасьць. І на вайну. І на тое самае войска. І на той самы флёт. Не, зусім не яны цяпер галоўныя саюзьнікі Пуціна.

Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.