Пра гэта і пра іншае разважае палкоўнік расейскага ФСБ у адстаўцы, былы дэпутат Дзярждумы і кіраўнік цэнтральнай рады партыі «Справядлівая Расея» Генадзь Гудкоў.
Сьцісла
- Гэта стома народу ад больш як 30-гадовага сядзеньня Назарбаева на чале дзяржавы, таптаньня на месцы вялізарнай, багатай на рэсурсы краіны.
- Постсавецкія народы не выходзяць на вуліцы з рацыянальных прычын, яны выходзяць на эмоцыях.
- Падзеі ў Казахстане для Пуціна і Лукашэнкі — вялізарная праблема, гэта ўдар па самой сыстэме і сур’ёзныя трэшчыны ў іх таталітарным лягеры.
- Казахстан — і для Ўкраіны гэта нядрэнны сцэнар, бо ў Крамлі зразумеюць, што ўзбройваць народ ва ўмовах, калі ён ненавідзіць сваю ўладу, вельмі небясьпечна.
- У Пуціна ёсьць велізарная асабістая крыўда на Ўкраіну, якая пазбавіла яго гістарычнай місіі зьбіральніка дзяржавы. Таму прагматычныя разьлікі адыходзяць на другі плян.
- У доктара Гебэльса ва ўсім былі вінаватыя амэрыканскі імпэрыялізм і брытанскі каляніялізм. Пасьля гэта падхапіў Савецкі Саюз, а цяпер і рэжым Пуціна.
- Расея ўзначальвае прафсаюз дыктатараў. Расея сёньня — гэта галаўны боль для ўсяго сьвету, гэта самая небясьпечная дыктатура.
- Пуцін разумее: чым больш ён цягне з уварваньнем ва Ўкраіну, тым больш яна становіцца моцнай і больш інтэграванай у заходнія дачыненьні.
- Ён хоча толькі аднаго — дамагчыся, каб Украіна не ўступіла ў NATO. У яго адна мэта, ён зацыклены на Ўкраіне — што заўгодна, толькі ня членства Ўкраіны ў NATO, можа пасьля што-небудзь зробім... Бо калі яна стане членам NATO, тады ўжо нічога зрабіць будзе нельга.
- Абсалютна відавочна, што клопат Пуціна — зусім не бясьпека краіны. Яго гістэрыка набывае характар ваенна-палітычнага шантажу заходняга сьвету.
- Захад вядзе прагматычную палітыку адносна неразумнага расейскага кіраўніцтва, якое знаходзіцца ў прыпадку ваеннай гістэрыі.
- Пры ўсёй маёй павазе да беларускага народу Беларусь сёньня не зьяўляецца сувэрэннай і незалежнай краінай. Яна цяпер цалкам залежная ад Расеі, ад Пуціна, ад яго фінансаў, ад яго падтрымкі.
- Можа, Лукашэнка стане разьменнай манэтай у нейкай вялікай гульні, але я ня думаю, што Пуцін яго здасьць у абмен на нейкія зрухі ў дачыненьнях з краінамі NATO ці ЗША.
- Беларускі народ цяпер ня ў стане справіцца з Лукашэнкам, бо за ім стаіць Пуцін. Я спрабую патлумачыць беларускай апазыцыі, што справа ў нас адна і вораг агульны — рэжым у Расеі.
- Ніякага саюзу няма — ідзе не інтэграцыя, а паглынаньне Беларусі Расейскай імпэрыяй, давайце называць рэчы сваімі імёнамі. Ідзе працэс паглынаньня Беларусі Расеяй, ён яшчэ не да канца завершаны дэ-юрэ, але дэ-факта ён ужо адбыўся.
- Беларускі народ нашмат больш гатовы да Эўропы, да эўрапейскай супольнасьці, да дэмакратыі і свабоды, чым народ расейскі. Але ня дасьць Расея беларусам рухацца да прагрэсу і свабоды, пакуль у Крамлі будзе Пуцін.
- Я ня ведаю, калі ў беларусаў зноў зьявіцца магчымасьць стаць свабоднай дзяржавай. Магчыма, гэта адбудзецца тады, калі пачне бурыцца пуцінскі рэжым.
«У казахаў для свабоды і дэмакратыі ёсьць усё, апрача нармальнай улады»
— Дэпутат Дзярждумы Канстанцін Затулін ужо заявіў, што патрабаваньне пратэстоўцаў у Казахстане аб вяртаньні да Канстытуцыі 1993 году азначае, што пратэсты некім інсьпіраваныя, магчыма з-за мяжы. Празь дзень тое самае сказаў і прэзыдэнт Казахстану Такаеў. Як вы ацэньваеце тое, што адбываецца ў Казахстане?
— Гэта стома народу ад нязьменнай улады, ад карупцыі, ад рабаваньня, прыніжэньня, бяспраўя. Можа, там гэта ня так жорстка праяўляецца, як у Расеі, але гэта стома ад больш як 30-гадовага сядзеньня Назарбаева на чале дзяржавы, таптаньня на месцы вялізарнай, багатай на рэсурсы краіны.
Постсавецкія народы не выходзяць на вуліцы з рацыянальных прычын, яны выходзяць на эмоцыях. І тут так сталася, выйшлі пасьля павышэньня цэнаў на звадкаваны газ, прычым не такога вялікага. І выйшлі ня проста так, а мяняць гэтую абрыдлую ўладу. Я на іх баку і думкамі, і душой, і целам. Жадаю ім перамогі, каб яны яе не ўпусьцілі, як некалі мы ў Расеі і як беларусы паўтара года назад.
Спадзяюся, што ў казахаў атрымаецца, і яны пачнуць свой шлях да дэмакратыі і прагрэсу. У іх для гэтага ёсьць усё, апрача нармальнай улады.
«Расея цяпер узначальвае прафсаюз дыктатараў, гэта галаўны боль усяго сьвету»
— Што для лідэраў Расеі і Беларусі азначаюць падзеі ў Казахстане?
— Варыянты могуць быць розныя, але абсалютна відавочна, што гэта ўдар па таталітарызьме, па дыктатурах і дыктатарах. І як бы яны ні лемантавалі, што гэта ўсё замежжа справакавала, зразумела, што ў іх ад страху за свае капіталы і сем’і едзе дах.
Вядома, тут жа знаходзяцца людзі, якія, як компасы, ловяць гэтыя настроі правадыроў і пачынаюць верашчаць пра заходнія інтрыгі. Але гэта яшчэ ў доктара Гебэльса было, ён выдатна засвоіў гэтую мэтодыку прапаганды. У яго ж ва ўсім былі вінаватыя амэрыканскі імпэрыялізм і брытанскі каляніялізм. Пасьля гэта ўсё падхапіў Савецкі Саюз, а цяпер і рэжым Пуціна. Яны ўсё ніяк ня могуць прызнаць, што абрыдлі народу — гэта абрыдлая ўлада, што народ яе ненавідзіць.
Таму я б сказаў, што падзеі ў Казахстане для Пуціна і Лукашэнкі — аграмадная праблема, гэта ўдар па самой сыстэме, гэта сур’ёзныя трэшчыны ў іх таталітарным лягеры.
Расея цяпер узначальвае прафсаюз дыктатараў. Расея — гэта галаўны боль для ўсяго сьвету сёньня, гэта самая небясьпечная дыктатура. А Кітай ім стане гадоў праз 20, калі яны пойдуць шляхам поўнага згортваньня рэформаў Дэн Сяопіна, што яны часткова ўжо зрабілі, і будуць узмацняць цэнтралізацыю ўлады. Але пакуль Кітай не такі агрэсіўны і ваяўнічы, як Расея.
Таму магчымы сыход Казахстану ў бок дэмакратыі і свабоды — гэта для іх наймацнейшы ўдар пад дых. Я б нават сказаў, што ўдар у іншае месца, бо яны чакалі сьпераду, а атрымалі ззаду.
Цяпер яны паспрабуюць закруціць гайкі ў сваіх краінах, але мы бачым, што разьбу ўжо зрывае — на прыкладзе Казахстану, Беларусі.
І для Ўкраіны гэта нядрэнны сцэнар, бо ў Крамлі зразумеюць, што ўзбройваць народ ва ўмовах, калі ён ненавідзіць сваю ўладу, вельмі небясьпечна.
«У Пуціна асабістая злосьць на Ўкраіну, якая пазбавіла яго шанцу ўвайсьці ў гісторыю зьбіральнікам дзяржавы»
— Навошта Пуціну Ўкраіна? Чаму не пакінуць украінцаў у спакоі? Чаму Расея не задавальняецца анэксіяй Крыму?
— Справа ў тым, што Пуцін, апрача барацьбы за ўладу і за грошы, меў яшчэ, як ні дзіўна, ідэю — ён хацеў увайсьці ў гісторыю як асоба, роўнавялікая самым вялікім.
У прыватнасьці, ён разьлічваў, што ўвойдзе ў гісторыю як зьбіральнік расейскай дзяржавы, постсавецкай. І Ўкраіна адыгрывала ў гэтым праекце ключавую ролю, безь яе будаваць такую дзяржаву няма сэнсу. Ён лічыў, што для гэтага робіць усё магчымае, укладаў вялікія рэсурсы ў Януковіча і яго ўладу, якая павінна была прывесьці Ўкраіну ў саюз. І цяпер тое, што Ўкраіна збочыла з гэтага шляху і пайшла ў Эўропу будаваць свабоду і дэмакратыю, ён разглядае як асабістую крыўду, як здраду ўкраінскай эліты, якая яго «кінула».
У Пуціна ёсьць велізарная асабістая крыўда, асабістыя эмоцыі, асабістая злосьць з прычыны ўсяго таго, што адбываецца ва Ўкраіне. Таму тут прагматычныя разьлікі адыходзяць на другі плян. Гэта жудасная крыўда на Ўкраіну, якая пазбавіла яго гістарычнай місіі і разбурыла ўсе ягоныя пляны, праявіла, як ён лічыць, вераломства, таму яе трэба пакараць.
Вось з такімі думкамі жыве Ўладзімір Пуцін. І гэты яго настрой лёгка ловіць ягонае атачэньне і прапагандысцкая раць. Таму з 2014 году ў Расеі працягваецца і не сьціхае антыўкраінская гістэрыя. І гэта паходзіць ад пэўнай шызафрэніі самога Крамля.
Трэба гэта разумець. Апрача пэўнай прагматычнай ролі — Пуціну патрэбны вораг, варожае кола вакол, гістэрыка, псыхоз, народ павінен аб’яднацца вакол хоць і ня надта добрай, але сваёй улады на фоне зьнешняй пагрозы і г. д. — ёсьць гэтая глыбокая асабістая крыўда і асабістая эмоцыя.
Гэта вельмі небясьпечны кактэйль. Таму Пуцін ніяк ня можа супакоіцца, што Ўкраіна ўсё больш сыходзіць у Эўропу, у NATO, мае нармальныя дачыненьні з амэрыканцамі. Гэта яго разьюшвае.
«У савецкім КДБ расейцаў, беларусаў і ўкраінцаў не лічылі адзіным народам»
— Расейскія навукоўцы, лінгвісты і этнографы, дакладна ведаюць, што ўкраінская і беларуская мовы існуюць шмат стагодзьдзяў і іх не прыдумалі бальшавікі ў ХХ стагодзьдзі. Але цяпер зьявіліся нейкія загадкавыя экспэрты з Інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў, якія сьцьвярджаюць менавіта гэта. Вы служылі яшчэ ў савецкім КДБ у званьні старшага афіцэра. Хацелася б пачуць ад прафэсійнага палітыка, выведніка і контравыведніка ацэнку ня толькі палітычных, але і нацыянальна-культурных стэрэатыпаў крамлёўскага кіраўніцтва, якое выйшла з КДБ. Ці сапраўды ў КДБ яшчэ за савецкім часам афіцэры былі перакананыя, што ніякіх украінцаў і беларусаў няма, што існуе адзіны рускі народ?
— Наконт неіснаваньня ўкраінцаў і беларусаў — я ня думаю, што так нехта лічыў у КДБ. Пра блізкасьць гэтых народаў, пра іх агульныя карані — гэта так, так думалі і казалі, і, уласна кажучы, так яно і ёсьць аб’ектыўна.
Але нацыяналізму тады ў КДБ не было. Можа, ён троху прысутнічаў у прыбалтаў, яны так, зусім трошку трымаліся асобна. Гэта я кажу пра школу КДБ, калі мы там вучыліся. З пункту гледжаньня гісторыі ніхто там нікога не падзяляў, але і не адмаўляў існаваньня народаў.
Можна казаць, што ўсе мы з аднаго кораня. Але які час браць? Усе індаэўрапейцы таксама паходзяць ад аднаго кораня. Мне нядаўна гісторык сказаў, што ўсе мы паходзім ад 50 перасяленцаў з Афрыкі.
Вядома, ні Ўкраіну, ні Беларусь бальшавікі не стваралі — яны існавалі аб’ектыўна шмат вякоў да таго. Ну, а тое, што ў нас ёсьць агульныя карані, таксама адмаўляць нельга. І мовы ў нас блізкія.
Так што ў КДБ не было нацыяналізму. Але напружаньне было ў закаўкаскіх рэспубліках, паміж Армэніяй і Азэрбайджанам — паміж імі былі самыя напружаныя дачыненьні. Я быў сьведкам бытавых канфліктаў на нацыянальнай глебе паміж супрацоўнікамі.
«Гістэрыка Пуціна набывае характар ваенна-палітычнага шантажу заходняга сьвету»
— Чаму Расея настойвае менавіта на неадкладных перамовах з Захадам аб гарантыях яе бясьпекі? Бо, скажам, у параўнаньні зь верасьнем 2021 году ў сьнежні ў сэнсе бясьпекі нічога не зьмянілася. Адкуль раптам такія страхі наконт магчымага запуску ракет з Украіны, якім ляцець да Масквы ўсяго 4–5 хвілін?
— Гэта поўная лухта. Ніколі NATO так не «харашэла», як пры Пуціну. Насамрэч, самае вялікае пашырэньне NATO на ўсход пачалося і працягвалася пры Ўладзіміру Пуціну. Шэсьць краін уступілі ў NATO ў 2004 годзе, калі ён ужо цалкам «увайшоў» у сваю пасаду — гэта Румынія, Славаччына, Баўгарыя, Літва, Латвія, Эстонія. Пасьля яшчэ чатыры краіны. Апошняю ўвайшла Паўночная Македонія ў 2020 годзе. І гэта ня выклікала ні ў кога ніякіх пытаньняў.
Справа тут ня ў NATO. Справа ў тым, што Пуцін разумее: чым больш ён цягне з уварваньнем ва Ўкраіну, тым больш яна становіцца моцнай і больш інтэграванай у заходнія дачыненьні. Таму ён і запатрабаваў неадкладных гарантыяў.
Чаго хоча Пуцін? Ён хоча толькі аднаго — дамагчыся, каб Украіна не ўступіла ў NATO. У яго адна мэта, ён зацыклены на Ўкраіне. Таварыш ужо ў неадэкваце — што заўгодна, толькі ня членства Ўкраіны ў NATO, можа пасьля што-небудзь зробім... Бо калі яна стане членам NATO, тады ўжо нічога зрабіць будзе нельга, ён гэта разумее.
У выніку: або я пачынаю ўварваньне, або давайце мне гарантыі неўступленьня Ўкраіны і непашырэньня NATO на ўсход.
Які там падлётны час? Лухта поўная, трызьненьне сабачае. З ваеннага пункту гледжаньня падлётны час ракеты за 6 хвілін 15 сэкунд ці за 5.45 нічога не мяняе, па вялікім рахунку.
І галоўнае, што ніхто на Пуціна нападаць не зьбіраецца. Вар’ятаў няма, вар’яты толькі ў Крамлі сядзяць. Гэта ж яны пагражаюць усіх ператварыць у радыяактыўны попел. Гэта ж Пуцін казаў: «Калі пачнём ядзерную вайну, мы ўсе ў рай трапім, а яны ўсе здохнуць», гэта ж яго словы, гэта ўжо на ўзроўні сур’ёзнага разладу псыхікі. Нармальны чалавек такога казаць ня можа, тым больш адказны палітык.
Таму цалкам зразумела, што гэта гістэрыка: дайце нам гарантыі, бо інакш мы пачнём вайну. Кажуць, давайце адкоцімся да 1997 году. Але што гэта значыць? Тады аддайце Крым, Данецк і Луганск, Абхазію, Паўднёвую Асэтыю і г.д. Па-мойму, Пуцін сам не разумее, пра што ён кажа.
Усё гэта паходзіць не ад палітыкі і нейкага прагматычнага разьліку, а ад нэрвовай сыстэмы і псыхікі Пуціна.
Чаму яго не хвалявала ўступленьне дзесяці краін у NATO да таго? Гэта ж усё краіны былога ўсходняга блёку. Абсалютна відавочна, што клопат Пуціна — зусім не бясьпека краіны. Яго гістэрыка набывае характар ваенна-палітычнага шантажу заходняга сьвету.
«У размове з Байдэнам Пуцін фактычна паведаміў пра будучы напад на Ўкраіну»
— Як вы ацэньваеце рэакцыю Захаду на ўльтыматум Пуціна аб гарантыях бясьпекі? Некаторыя кажуць, што Захад ужо прайграў, пагадзіўшыся на перамовы без папярэдніх умоў.
— Я думаю, што Захад нічога не прайграў. Нешта там неадэкватны таварыш у Крамлі нэрвуецца, нам ня трэба, каб яго рука на чырвонай кнопцы ляжала, таму давайце пачнём зь ім перамовы, што мы губляем, ну пагаворым зь ім, супакоім яго, каб троху апрытомнеў, а таксама папалохаем. Пуціну ж таксама выставілі папярэджаньне пра санкцыі.
Зьвярніце ўвагу, ён ня здольны весьці дыялёг. Вось апошняя размова з Байдэнам, я так спрашчаю. «Уладзімір, калі ты пачнеш вайну з Украінай, тады ў нас для цябе такі пакет санкцый, што мала не падасца. Давай гэтага не рабі. Мы пачнём з табой перамовы пра бясьпеку, а там паглядзім».
А што адказвае Пуцін — прэзыдэнт краіны, якая нібыта нікому не пагражае? Ён павінен быў адказаць: «Спадар Байдэн, зь якога перапуду вам падалося, што мы зьбіраемся атакаваць Украіну? У нас гэтага і ў думках няма. Так, у нас войскі праводзяць вучэньні за 200 км ад мяжы з Украінай, але гэта наша права. Але я вас запэўніваю як лідэр краіны, якая займае месца ў Радзе Бясьпекі ААН, мае ядзерную зброю і нясе адказнасьць за лёсы сьвету, і заяўляю, што ніякага нападу ня будзе. Спыніце пагрозы, яны толькі разбураюць нашы дачыненьні».
Вось што павінен быў адказаць Пуцін. А што ён сказаў насамрэч? Ён сказаў: «Калі вы гэта зробіце, мы разарвём з вамі дачыненьні». Гэта значыць, ён патлумачыў Байдэну, што ён гатовы ўварвацца ва Ўкраіну і што яго нічога асабліва ня стрымлівае, нават пагроза вялікіх санкцый.
Калі разарвём дачыненьні? Калі пачнецца вайна з Украінай.
А што Захад? Як кажуць, хворага трэба выслухаць, па магчымасьці зьнізіць вастрыню прыступу, можа, знайсьці нейкія лекі, якія зьмякчаюць псыхапатычныя рэакцыі. Гэта не азначае, што Захад пачынае гандляваць прынцыпамі або здраджваць Украіне.
Так што я ня думаю, што Захад прайграў. Заявы Столтэнбэрга або новага міністра замежных спраў Нямеччыны пра неабходнасьць адзінага заходняга фронту супраць Расеі паказваюць, што ня надта яны спалохаліся.
Калі праблемаў можна пазьбегчы, іх трэба пазьбегчы. Захад вядзе прагматычную палітыку адносна неразумнага расейскага кіраўніцтва, якое знаходзіцца ў прыпадку ваеннай гістэрыі.
«Я ня ведаю, калі ў беларусаў зноў зьявіцца магчымасьць стаць свабоднай дзяржавай»
— Я ведаю, што вы ўважліва сочыце за сытуацыяй у Беларусі і вы, уласна кажучы, былі першы, хто сказаў у 2020 годзе, што дэманстранты ў Менску ў першыя дні пасьля выбараў упусьцілі магчымасьць узяць уладу сілай. Як вы ацэньваеце сёньняшняе становішча рэжыму Аляксандра Лукашэнкі ў Беларусі? Наколькі ён устойлівы і пры якіх умовах у краіне могуць адбыцца перамены?
— Трэба разумець, што сёньня Лукашэнка — гэта ўжо перадатачнае зьвяно, ён не зьяўляецца самастойнай палітычнай фігурай. Пры ўсёй маёй павазе да беларускага народу Беларусь сёньня не зьяўляецца сувэрэннай і незалежнай краінай. Яна цяпер цалкам залежная ад Расеі, ад Пуціна, ад яго фінансаў, ад яго падтрымкі. Я маю на ўвазе тую ўладу, якая цяпер у Беларусі захопленая, узурпаваная Аляксандрам Лукашэнкам.
Мне здаецца, што беларускі народ цяпер ня ў стане справіцца з Лукашэнкам, бо за ім стаіць Пуцін. Я шмат пра гэта кажу і спрабую патлумачыць беларускай апазыцыі, што справа ў нас адна і вораг агульны — наўрад ці вы зможаце вырашыць пытаньне з Лукашэнкам асобна ад пытаньня пераменаў у Расеі. На жаль.
Можа, Лукашэнка стане разьменнай манэтай у нейкай вялікай гульні, але я ня думаю, што Пуцін яго здасьць у абмен на нейкія зрухі ў дачыненьнях з краінамі NATO ці ЗША.
Таму калі Лукашэнка і сыдзе, то сыдзе ў якія-небудзь «саюзныя» органы. Я бяру гэтае слова ў двукосьсе, бо ніякага саюзу няма — ідзе не інтэграцыя, а паглынаньне Беларусі Расейскай імпэрыяй, давайце называць рэчы сваімі імёнамі, шчыра, як нам гэта ні горка і ні сумна. Ідзе працэс паглынаньня Беларусі Расеяй, ён яшчэ не да канца завершаны дэ-юрэ, але дэ-факта ён ужо адбыўся.
Так што Лукашэнка можа сысьці, але толькі на іншую пасаду, магчыма, недзе ўнутры Расеі, можа проста адысьці ўбок. Але гэта не азначае, што беларускі народ атрымае доўгачаканую свабоду і незалежнасьць. На жаль. Гэта азначае, што беларускі народ атрымае нейкага намесьніка, які, можа, з пункту гледжаньня розных густаў акажацца троху лепшы за Лукашэнку.
Але мы ж бачым, што і ў Беларусі, і ў Расеі, практычна на адзінай прасторы — што ў нас адзінае? Рэпрэсіі, перасьлед, рабаваньне дзяржаўнай маёмасьці, абрабаваньне народу, рост цэнаў, незьмяняльнасьць улады, яе ўзурпацыя. Вось гэта ў нас агульнае, гэта ўжо дэ-факта рысы адзінай дзяржавы. У адмоўным, у нэгатыве — мы ўсе адзіныя.
Лукашэнка зрабіў сябе постацьцю, якую абсалютна ўсё беларускае грамадзтва ненавідзіць. Ну дык прышлюць некага іншага, які будзе адрозьнівацца толькі рыторыкай, але па факце будзе праводзіць палітыку Лукашэнкі, зьяўляючыся намесьнікам Пуціна, я б ужо сказаў, на прырошчанай тэрыторыі пад назвай Беларусь. На жаль, я мушу так казаць.
Я заўсёды казаў і цяпер скажу, што, на мой погляд, беларускі народ нашмат больш гатовы да Эўропы, да эўрапейскай супольнасьці, да дэмакратыі і свабоды, чым народ расейскі. Гэта маё перакананьне. Беларусы гатовыя з пункту гледжаньня і мэнталітэту, і парадку, і поглядаў, і традыцый. Але ня дасьць Пуцін, ня дасьць Расея беларусам рухацца да прагрэсу і свабоды, пакуль Пуцін будзе ў Крамлі.
Я вельмі хацеў бы ня мець рацыі, хацеў бы памыліцца, але, на жаль, баюся, што зноў буду мець рацыю. Як некалі я казаў, што вось у беларусаў ёсьць магчымасьць мірна, бяз зброі даціснуць уладу. Для гэтага людзям трэба было проста выціскаць тэхнікай дзьверы, адхіляць ахову, блякаваць урадавы квартал, адключаць ім сувязь, выдаваць распараджэньні і ўказы абранага прэзыдэнта, а сілавікам трэба было не мундзіры свае паліць і пагоны зрываць, а пераходзіць цэлымі падразьдзяленьнямі, з амуніцыяй, са зброяй і тэхнікай на бок народу. І тады трэба было браць уладу ў тых гарадах, дзе ўлады ўжо былі гатовыя яе здаць — у Горадні, напрыклад.
Ды што казаць, гісторыя ня мае ўмоўнага ладу. Мірнае, абсалютна цывілізаванае паўстаньне беларускага народу захлынулася. Яно было здушанае сілай зброі, штыкоў, АМАПу.
І цяпер я ня ведаю, калі ў беларусаў зноў зьявіцца магчымасьць стаць свабоднай дзяржавай. Я ня ведаю, калі гэта адбудзецца. Я думаю, што гэта адбудзецца тады, калі пачне бурыцца пуцінскі рэжым. Хоць я жадаў бы беларускаму народу іншага вызваленьня — як мага больш хуткага, рашучага. Але баюся, што гэта з разраду ненавуковай фантастыкі.
