Кіраўнік праекту Belarus security blog, экспэрт у справе сілавых структураў Андрэй Паротнікаў тлумачыць брутальныя паводзіны беларускага АМАПу, нагадвае, як уцякалі «беркутаўцы» ў Кіеве, і заяўляе, што грамадзкі байкот можа прымусіць міліцыянтаў задумацца.
Сьцісла:
- Сіла ўжываецца, брутальна і неразборліва, дэманстратыўна толькі дзеля аднаго: улада імкнецца запалохаць насельніцтва.
- 9 і 10 жніўня на вуліцу выйшлі не інтэлігенты, на вуліцу выйшаў звычайны народ
- Амапаўцы адчуваюць сябе беспакарана, бо ў іх асаблівы статус унутры сыстэмы. Сваякі, сябры, знаёмыя павінны казаць, што тое, што яны робяць, гэта ганебна, і ніводзін прыстойны чалавек ня будзе мець зь імі ніякіх зносінаў
— Калі паспрабаваць без эмоцыяў (наколькі гэта магчыма), тэхналягічна і тактычна ацаніць дзеяньні беларускіх сілавікоў падчас пратэстаў 9 і 10 жніўня — як бы вы прааналізавалі іхную стратэгію?
— Стратэгія ўладаў у выкарыстаньні сілы ня мае ніякага дачыненьня да маштабаў і характару пратэсту. Гэта мэтанакіраваная кампанія па запалохваньні насельніцтва. Бо калі б перад уладамі стаяла задача толькі па кантролі над сытуацыяй — то ніякай неабходнасьці ва ўжываньні сілы няма. Сіла ўжываецца, брутальна і неразборліва, дэманстратыўна, нават у беларускай правінцыі, толькі дзеля аднаго: улада імкнецца запалохаць насельніцтва.
— Але пасьля даволі брутальных паводзін уладаў 9 жніўня на наступны дзень на вуліцы выйшла нашмат болей людзей, у самых розных месцах Менску. Гэта азначае, што такая стратэгія ўладаў не спрацавала?
— Не спрацавала, бо ўлады не разьлічвалі на такія маштабы пратэстаў грамадзтва. Яны прывучаныя працаваць у традыцыйнай для сябе аўдыторыі беларускай апазыцыі, а гэта збольшага інтэлігенцыя, якая ня здольная супрацьстаяць брутальным дзеяньням.
Але 9 і 10 жніўня на вуліцу выйшлі не інтэлігенты, на вуліцу выйшаў звычайны народ. Гэта былі людзі, асабліва ў правінцыі, некаторыя зь якіх яшчэ некалькі гадоў таму падтрымлівалі беларускі рэжым. Яны не баяцца біцца, не баяцца нават ісьці за краты. Яны выйшлі з пачуцьцём місіі адстаяць справядлівасьць. Безумоўна, ёсьць і фактар драйву, эмоцыяў — гэта таксама нельга выключаць.
— Пакуль відавочна, што ў пратэстоўцаў няма нейкай адзінай стратэгіі, людзі дзейнічаюць па сытуацыі і паводле хуткіх рашэньняў. Але калі паспрабаваць вызначыць нейкую стратэгію, то, магчыма, яна ў тым, каб выматаць сілавікоў. Бо кожны дзень у поўнай амуніцыі бегаць за дэманстрантамі амаль да раніцы — надоўга сілаў можа не хапіць. Пасьля колькі дзён процістаяньня нейкія сярэднія камандзіры могуць сказаць — «мы больш ня можам выходзіць, зрабіце нешта, каб спыніць гэтыя мітынгі»? Магчыма такое разьвіцьцё падзеяў?
— Тэарэтычна магчыма. Але трэба разумець, што могуць стамляцца ня толькі амапаўцы, але і дэманстранты. Так што пратэст павінен стаць дастаткова масавым і працяглым, каб ягоныя ўдзельнікі мелі магчымасьць адпачываць. Але праблема з пратэстам і ў тым, што на сёньня няма адназначнага палітычнага лёзунгу, чаго канкрэтна патрабуюць пратэстоўцы.
Лёзунг «Сыходзь» даволі зразумелы, але ня той, вакол якога можна пабудаваць палітычны працэс у дачыненьнях з уладай. Зразумела, што Лукашэнка нікуды сыходзіць не зьбіраецца. Пакуль я бачу ў пратэстах пераважна эмацыйны складнік. Але эмоцыі вельмі хутка сыдуць, і я не гатовы сьцьвярджаць, што гэты працэс можа трываць столькі, каб выматаць рэсурсы рэжыму. Бо для гэтага такі пратэст павінен трываць месяц мінімум.
— Чаму амапаўцы паводзяць сябе настолькі жорстка? Відавочна, гэта самая брутальная структура. Ёсьць такія меркаваньні, што менавіта гэтая структура традыцыйна адчувае сябе па-над усімі, фактычна па-за законам. Ім дазволена рабіць больш, чым звычайным міліцыянтам. Ці ёсьць падставы для такіх меркаваньняў?
— Так, безумоўна, ёсьць. Няма ніводнага прыкладу, каб амапаўца прыцягнулі да адказнасьці крымінальнай ці хаця б дысцыплінарнай — нават не за палітыку, а за паводзіны ў адносінах да звычайных людзей. Безумоўна, яны адчуваюць сябе беспакарана, бо ў іх асаблівы статус унутры сыстэмы.
Але наўмысная, паказная жорсткасьць — гэта элемэнт тактыкі, яна мае на мэце зламіць волю да супраціву. Яны мяркуюць, што чым больш жорсткія паводзіны, чым больш запалохвае карцінка — тым хутчэй усё спыніцца. Але тут усё не адназначна. Па-першае, нікога гвалтам не прымушаюць разганяць людзей. У мяне ёсьць інфармацыя, што 15 байцоў АМАПу адмовіліся 9 жніўня выходзіць на вуліцы.
— А што, калі жорсткасьць, якая мае на мэце запалохаць, выкліча адваротную рэакцыю? Матывуе людзей на жорсткі гвалтоўны адказ?
— Яны пра гэта ня думаюць. Яны прызвычаіліся да таго, што ніхто ім не дае адказу. Лукашэнка ж сказаў — «авечкі». І яны ганяюць гэтых авечак, ня думаючы пра тое, што могуць сустрэць адэкватны, небясьпечны для іх супраціў.
Узгадаем кіеўскія падзеі. Калі правакатары пачалі страляць па дэманстрантах і па «Беркуту» — дэманстранты пачалі выцягваць сваіх параненых, а «Беркут» пабег, «Беркут» уцёк. Тут пытаньне ўстойлівасьці калектыву: калі пабяжыць адзін, пабягуць і астатнія. Спадзяюся, што гэта выключна тэарэтычныя разважаньні, якія на практыцы ў Беларусі ніколі ня будуць правераныя, нічога такога не адбудзецца.
— Ці сапраўды амапаўцы жывуць у сваім асаблівым сьвеце, зьяднаным калектыве, у сваёй прапагандысцкай бурбалцы, у якой прэзыдэнта ўсе любяць, а яны павінны яго абараняць?
— Складана сказаць. Але, безумоўна, такія спэцыяльныя падразьдзяленьні маюць культуру абранасьці, узаемападтрымкі, «мы самыя крутыя» і гэтак далей. Нешта такое існуе ў спэцыяльных фармаваньнях ва ўсіх краінах. У той жа час яны не жывуць у нейкім адасобленым сьвеце, калі казаць пра побытавы аспэкт. Яны ходзяць у крамы, бачаць цэны, сытуацыю ў эканоміцы.
Большасьць зь іх — выхадцы зь ніжэйшых і сярэдніх клясаў. Таму нельга казаць, што яны ня ведаюць рэальнага жыцьця. Гэта іхні асэнсаваны выбар. Альбо за за грошы, альбо яны бачаць у Лукашэнку гаранта свайго сацыяльнага статусу і фінансавага дабрабыту.
— У сацыяльных сетках ідуць дыскусіі наконт таго, як можна паўплываць на паводзіны амапаўцаў. Альбо крычаць «міліцыя з народам» і гаварыць амапаўцам, што яны такія ж людзі, як і астатнія беларусы, альбо, наадварот, сарамаціць іх і пагражаць магчымым пакараньнем?
— Я ня думаю, што пагроза пакараньня будзе дзейнічаць. Хутчэй, яна прывядзе да яшчэ большай кансалідацыі гэтых спэцыяльных злучэньняў. Хачу нагадаць, што некаторыя людзі, якія заяўляюць, што яны прадстаўнікі дэмакратычнай апазыцыі, ужо 20 гадоў кажуць, што АМАП трэба разагнаць, міліцыю скараціць, КДБ распусьціць, люстраваць і гэтак далей.
Трэба выразна сказаць, што дзяржаве і грамадзтву патрэбны сілавы блёк. Трэба пабудаваць такую сыстэму, каб гэтыя людзі служылі агульнаму грамадзкаму інтарэсу, а ня нейкай групоўцы ці карпаратыўным інтарэсам.
У амапаўцаў ёсьць сваякі, сябры, знаёмыя, якія павінны казаць ім, што тое, што яны робяць, гэта ганебна, і ніводзін прыстойны чалавек пасьля гэтага з вамі ня будзе мець ніякіх зносінаў. Грамадзкі байкот гэтых людзей. Бо кожны чалавек хоча лічыць, што ён робіць паважаную справу, быць паважаным у грамадзтве. Калі ягоныя дзеяньні адрынаюцца грамадзтвам, выклікаюць абурэньне, то чалавек міжволі задумаецца, ці слушна ён робіць і што трэба зьмяніць, каб ягоная прафэсія, ягоная дзейнасьць не выклікала нянавісьці з боку большасьці людзей.
