«Жанчыны паміраюць, дзеці паміраюць, а вы нічога ня робіце з гэтым!» — Чаму Беларусі патрэбны Марш супраць гвалту

12 кастрычніка актывісткі руху «Маршыруй, дзетка» плянавалі правесьці марш за прыняцьце закону супраць хатняга гвалту. Улады адмовілі. Нібыта на заяўленай для маршу вуліцы Рэвалюцыйнай гэта «можа стварыць перашкоды жыхарам і гасьцям сталіцы».

Пра тое, чаму Беларусі патрэбны Марш супраць гвалту, Свабода пагаварыла са Сьвятланай Гатальскай і Аляксандрай Савініч.

«Мы хочам даць жанчынам голас, — запэўнівае Сьвятлана Гатальская, адна з каардынатарак ініцыятывы „Маршыруй, дзетка!“. — Мы хочам паказаць людзям, якія пабачаць гэты марш у цэнтры гораду, што ёсьць тыя, каму ня ўсё роўна і хто хоча ўплываць на прыняцьце рашэньняў у гэтай краіне. Для нас вельмі важна паказаць — прыкіньце, можна вось так вось сабрацца і нешта зрабіць! Прыкіньце, можна простай сьмяротнай трапіць да міністра! Прыкіньце, можна марш арганізаваць і правесьці!»

Заяўку на марш падавалі за месяц. Ад ідэі правесьці шэсьце несанкцыянавана адмовіліся адразу: на марш маюць прыйсьці пацярпелыя ад гвалту, жанчыны, у якіх ёсьць дзеці, і рызыка трапіць за краты для іх завялікая.

«Сёлета было забіта 55 жанчын — і гэта ўжо больш, чым за такі ж пэрыяд у мінулым годзе»

Перад тым як падаць заяўку, актывісткі дзевяць месяцаў зьбіралі подпісы пад пэтыцыяй аб неабходнасьці прыняцьця закону супраць хатняга гвалту: онлайн сабрана ўжо больш за 4000 подпісаў, і, па словах каардынатарак, каля 2000 — офлайн.

Афіцыйна даслаць пэтыцыю ўладам актывісткі зьбіраюцца пасьля таго, як пройдуць выбары ў парлямэнт — так ім параіў зрабіць міністар замежных спраў Уладзімер Макей падчас асабістай сустрэчы з адной з каардынатарак ініцыятывы Марынай Корж.

«Але мы ня ведаем, ці паўплывае пэтыцыя на нешта, — прызнаецца Сьвятлана. — Бо гэты працэс не празрысты: хто прымае рашэньні, якім чынам, куды гэтая пэтыцыя трапляе — увесь мэханізм закрыты».

Актывісткі кажуць, што станоўчага вопыту вельмі не хапае, бо працаваць зь дзяржаўнымі органамі — а значыць, зь бясконцымі адмовамі — вельмі цяжка псыхалягічна. І такі марш мог бы стаць ня толькі выказваньнем сваёй грамадзянскай пазыцыі, але і буйной праявай салідарнасьці.

Тым часам ад бягучай сытуацыі ў краіне ім літаральна страшна. Пасьля таго як год таму прэзыдэнт выказаўся супраць закону аб хатнім гвалце, сёлета ўжо было забіта 55 жанчын — і гэта ўжо больш, чым за такі ж пэрыяд у мінулым годзе. На думку актывістак, леташняе выказваньне прагучала як афіцыйны дазвол на гвалт у сям’і.

«Людзі пачалі крытыкаваць і казаць: „Добра, што няма гэтага закону“, — кажа другая каардынатарка ініцыятывы Аляксандра Савініч. — Але калі ты ў людзей пытаеш, ці чыталі яны Канцэпцыю і што ім не спадабалася, шмат хто яе не чытаў увогуле. Ёсьць уразьлівыя групы людзей, якія цяпер увогуле не падпадаюць пад ніводную норму заканадаўства».

«Шмат хто казаў: міліцыя будзе рабіць што хоча, яны будуць трапляць у хаты, — дадае Сьвятлана. — Ёсьць сытуацыі, у якіх без такіх дзеяньняў ты нічога ня зробіш».

Сьвятлана прыводзіць у прыклад выпадак, які стаў вядомы праваабарончай арганізацыі «Гендэрныя пэрспэктывы».

«Сацработніца прыходзіць дадому да ляжачай старой жанчыны і бачыць, як сын гвалціць яе. Супрацоўніца кажа: «Давайце я выклічу міліцыю». Натуральна, тая адказвае, што ня будзе выклікаць міліцыю на свайго сына. А ніхто цяпер ня можа падаць заяўку, акрамя гэтай жанчыны. А калі б гэта была справа прыватна-публічнага характару, то заяўку магла б падаць сацработніца. Але гэта ніяк не зьвязана з тым, што міліцыя можа ў любы момант зайсьці ў вашу кватэру, аніяк не карэлюе з пытаньнямі прыватнай уласнасьці і межаў. Людзі не чыталі Канцэпцыю і працягваюць казаць: «Уся міліцыя прыйдзе да мяне дадому».

«Вы ж ведаеце, у Беларусі не дазваляюць тое, не дазваляюць сёе, навошта вы робіце гэта?»

Актывісткі ўпэўненыя: у нашых людзях вельмі шмат страху і няведаньня сваіх правоў, а гэта грымучая сумесь, і менавіта яна дае ўсім дзяржаўным структурам працаваць так, як яны хочуць.

«Можна чуць тысячу разоў: „Вы ж ведаеце, у Беларусі не дазваляюць тое, не дазваляюць сёе, навошта вы робіце гэта?“, — кажа Аляксандра. — А я хачу гэта рабіць, таму што маю на гэта права. І адмова ад правядзеньня маршу — гэта таксама адказ, які шмат пра што кажа».

Заяўку пададуць яшчэ раз і будуць працягваць дабівацца правядзеньня маршу ў цэнтры Менску. Дазвол на плошчы Бангалор ці ў Кіеўскім сквэры — гэта, на погляд актывістак, лепей, чым нічога, але такога маршу ніхто ня ўбачыць і істотнага выніку ня будзе. А марш павінен быць пачуты.

«Нам вельмі істотна паказаць людзям, што пакуль яны ня будуць экспэртамі ў тым, што ім трэба ведаць наконт сваіх правоў, нічога ўвогуле ня зьменіцца, — кажа Сьвятлана. — Зразумела, што калі мы проста ідзем напралом туды, куды мы ня ведаем, то не ўва ўсіх людзей ёсьць такая нахабнасьць для гэтага. Шмат хто чуе: «Не, мы гэтага ня можам, а гэта мы паспрабавалі, але яно не атрымалася», — і ў іх, гэтаксама як і ў нас, апускаюцца крылы, і яны ўвогуле ня надта вераць, што нешта будзе мець вынік. Таму аграменны «рэспэкт і ўважуха» ўсім нашым гендэрным экспэрткам, якія ўжо дваццаць год — дваццаць год! — спрабуюць прабіць гэты закон. Гэта гісторыя бясконцага прыніжэньня, вымольваньня і немагчымасьці пайсьці і заявіць пра свае правы і сказаць: «Чорт пабяры, жанчыны паміраюць, дзеці паміраюць, а вы нічога ня робіце з гэтым!»