Вяртаючыся з неўпарадкаваных Вільні, Варшавы ці Кіева я з трымценьнем сэрца ўслухоўваюся ў загады і парады на менскім чыгуначным вакзале. Дома, нарэшце. Тут усё і ўсе падрыхтаваныя да майго прыезду, усе мяне чакаюць. Абапіраюся на шкляны той плоцік на другім паверсе і з замілаваньнем назіраю за суайчыньнікамі, якія з чамаданамі бегаюць туды-сюды ўнізе, спазьняюцца на цягнік на Баранавічы — і тут жа да мяне падлятае прыбіральшчыца ў аранжавым зь невядомага колеру анучай, якой пачынае размахваць, як сьцягам, перад маім спалоханым тварам і крычаць: «Што такое? Для чаго гэта я тут мыла? Ці стаяць табе няма дзе? Чаму абавязкова тут? Для чаго апірацца — каб усё тут вымурзаць? Што — ня бачыш, тут жа шкло, памытае!» Я выбачаюся, раз і другі, але яна яшчэ больш злуецца, таму трэба бегчы, і зь пяшчотай і ўдзячнасьцю ў сэрцы паслухаць тую цётку, якая не шкадуючы жыцьця і голасу дзень і ноч распавядае такім, як я, недарэкам і пустадомкам пра тое, дзе можна стаяць, дзе ляжаць, дзе паліць, што нельга пераходзіць пуці, і знаёміцца, і давяраць незнаёмым, і расьпіваць сьпіртныя напоі, і пакідаць рэчы без нагляду, і высадку ажыцьцяўляць арганізавана, і мяняць валюту, і езьдзіць зь нелегальнымі перавозчыкамі.
Як добра, што папярэдзілі! Я якраз хацела рвануць праз рэйкі, пазнаёміцца з кім, і выпіць сьпіртных напояў на брудэршафт, папаліць ня там, дзе паложана, і кінуць рэчы без нагляду, зьмяніць даляры на эўра ў нейкіх падазроных асоб, а потым рвануць з тым без асобых прыкметаў маладым чалавекам у каптуры аж на вочы, які шаптаў мне на ўваходзе ў вакзал: «Маладзечна, Маладзечна, Маладзечна». Эх, шкада, ня трэба мне ў Маладзечна. Я лепш на эскалятары пакатаюся. Танна і сярдзіта. Эскалятар на менскім чыгуначным вакзале — мая таемная жарсьць. Ён там і едзе можа палову хвіліны, але колькі каштоўнай інфармацыі за тыя 30 сэкунд! «На эскалятары трымайцеся левага боку! (можа, правага? Я ня памятаю, у мяне зь дзяцінства тут прабел, таму я вельмі нэрвуюся і напружана ўслухоўваюся ў голас суровай цёткі, і так кожны раз, заўважце! Колькі яна не гаворыць — а да мяне не даходзіць, бачыце, таму важна паўтараць зноў і зноў, дзякуй, дарагая кабета, за клопат!) Не садзіцеся на эскалятар! Беражыце вопратку! Непаўналетніх трымайце за рукі! Малалетніх трымайце на руках!» Я губляюся ў фармулёўках. Так і хочацца схапіць каго на рукі. Ці пад рукі. Ці за ногі. Але мая праблема ў тым, што я падарожнічаю адна, таму пры камандах на эскалятары даводзіцца толькі разгублена азірацца ў пошуках малалетніх, каб схапіць за рукі ці на рукі. Важна не пераблытаць, бо я дакладна не памятаю, у якім узросьце дзеці пераходзяць з катэгорыі малалетніх у непаўналетніх.
А тут паехала я ў Кіеў. Там вельмі глыбокае мэтро, і адпаведны эскалятар, пакуль даедзеш да цягнікоў — тры разы «Шчэ нэ вмэрла Украіна» можна сьпець. Я як стала на той эскалятар, дык і здранцьвела — ня ведала, як на ім ехаць, ніхто нічога не гаворыць! Ні цётка, ні дзядзька. Ці зьлева трымацца, ці пасярэдзіне. Зноў жа — што зь дзецьмі рабіць? Дзікуны нейкія, маўчаць. І вось вам вынік: перада мной дзяўчынкі-падлеткі селі сабе на эскалятар і едуць, уявіце! Як такое можа вытрымаць мая беларуская душа? Хто ім дазволіў — вось так сесьці і ехаць? Хіба так можна? Ну і што, што не забаранялі галасы цётак, але ж і каманды не было сядаць на прыступкі? А калі ўсе так пачнуць садзіцца?
А потым яшчэ большы непарадак быў у кнігарні, у цэнтры іх сталіцы. Не, спачатку распавяду пра нашы парадкі, каб супакоіцца. Неяк я зайшла ў Гомелі ў кнігарню, і сустрэла знаёмую. Яна выбірала кнігі, і я побач пачала браць розныя выданьні, глядзець кошт і ставіць назад на паліцу. Мы загаварылі пра выбары, амаль шэптам, з ужываньнем такіх слоў, як «назіраньне, парушэньні, фальсыфікацыі». Акрамя нас там былі яшчэ два чалавекі, якія моўчкі корпаліся сабе ў кнігах у іншым кутку. І тут да нас падляцела разьятраная прадавачка, і прапанавала (правільна!) — выйсьці на вуліцу. Яна крычала, што мы ня маем права размаўляць у кнігарні пра палітыку, і што «тут ня месца», і «ідзіце на вуліцу!» Мы паспрабавалі ёй сказаць, што мы кнігі выбіраем, але яна не паверыла нам, і была проста ў шале, і паказвала на дзьверы. Яно правільна. Чаго там у кнігарні размаўляць, тым больш пра выбары. Парадак павінен быць, урэшце. У кнігарнях трэба моўчкі выбіраць кнігі. У крамах — прадукты набываць. А то бывае такое, што людзі прыйдуць у краму, а прадукты не набываюць, так, шлындаюцца. Трэба даць рашучы адпор гэтаму. Цешыць, што многія ўжо даюць. Неяк у Гомелі на прыпынку «Чонгарская дывізія» мы трапілі пад моцны дождж. Дзецца не было куды, але такія хітруны, як мы, і яшчэ невядомыя нам землякі вырашылі зайсьці ў краму, перачакаць хвілін колькі. Канечне, мы зрабілі выгляд, у які і самі паверылі, што нам трэба пячэньне і што там яшчэ, і таму з напружанымі тварамі пачалі ўзірацца ў вітрыну, так зрабілі і іншыя небаракі. Але прадавачку не падманеш! Яна выскачыла з-за прылаўку з крыкам, каб мы, канечне, убіраліся вон! Бо яна вылічыла нас — мы не пакупнікі. Яна так і крычала: «Вы не пакупнікі! І ня маеце права тут знаходзіцца! Вы проста хаваецеся ад дажджу, а вам тут ня хованка, гэта крама, тэрмінова пакіньце памяшканьне, гэта прыватная тэрыторыя, вы ня маеце права тут знаходзіцца!» Мы спрабавалі даказаць, што мы — пакупнікі, і нават цягнулі ёй грошы і прасілі пачак пячэньня, але яна рашуча адмовіла нам у пячэньні і паказала на дзьверы. О так і трэба, я лічу. Што будзе, калі ўсе пачнуць у крамах хавацца ад дажджу? Крама — гэта не парасон!
А які жах я назірала ў адной кнігарні ў Кіеве, гэта розумам не спасьцігнуць і сэрцам упарадкаваным, выхаваным у родным краі цёткамі з загаднымі галасамі на вакзалах. Таксама ліў дождж, на панурай вуліцы было непрыемна, і я зайшла ў кнігарню, каб забіць час да цягніка і пакорпацца ў кнігах. Пакупнікоў там не было. Не лічыць жа пакупнікамі купку студэнтаў, якія стаялі ля паліцы з мастацкай літаратурай і гулялі ў гульні, уявіце! Яны пыталіся адзін у аднаго нумар паліцы, кнігі і старонкі, і бралі кнігу, і там чыталі характарыстыкі адзін аднаго — варажылі так. І сьмяяліся. Так яны перамацалі можа ўсе кнігі. Як гэта? Бясплатна, бяруць з паліц кнігі, не плаціўшы, не набываўшы, чытаюць іх — і заліваюцца сабе ад сьмеху. А іншыя людзі будуць набываць гэтыя кнігі за грошы, якія тыя студэнты чыталі, ну хай ня цалкам, але ж абсалютна бясплатна? І ні ахоўнікі, ні прадавачкі — не рэагуюць, як жа ж так?
Напрыклад, я — умоўны пакупнік і, можа, яны мне перашкаджаюць? Але ніхто ня ўмешваўся, во даюць, во да чаго давялі людзей лібэральныя каштоўнасьці розныя, цьфу, агідна слухаць і бачыць, ніякага парадку, хутчэй бы дахаты. Да родных ануч у руках прыбіральшчыц, міліцыянэраў з дубінкамі і грознымі тварамі, якія бачаць наскрозь тваю падазроную асобу, да прадавачак, да цётак з загаднымі галасамі з гукаўзмацняльнікаў, якія лепш ведаюць, дзе і як табе стаяць, ляжаць, хадзіць ці сядзець. Я мару, што некалі гэтыя галасы правядуць у кожную нашу кватэру, і яны будуць раніцай распавядаць нам, як чысьціць зубы, як уключаць пліту, што трэба берагчы электраэнэргію, і выключаць сьвятло, і перакрываць ваду, і не пакідаць уключанымі электрапрыборы, і дзяцей без нагляду — малалетніх і непаўналетніх, і праводзіць вільготную прыборку памяшканьня, і праветрываньне. А так жа ж кожны ў сваёй хаце робіць, што хоча. Непарадак!
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
