Лінкі ўнівэрсальнага доступу

«Забяры нас з сабой у Амэрыку»


Міхась Мартышэнка
Міхась Мартышэнка

Памятаеце Міхася Мартышэнку? Фэрмэра з Блоні, якому летась саўгас не даваў зямлі для пашы? Дык вось — падобна да таго, што зямля тая застанецца за саўгасам надоўга. Пакуль саўгас не разваліцца.

Едучы нядаўна па гомельскай трасе, я вырашыў зазірнуць да Міхася. Каб купіць цудоўнага адыгейскага сыру, які ён можа рабіць як ніхто ў Беларусі. І высьветлілася, што ні сыра Міхасёвага мне ўжо не пакаштаваць, ні самога Міхася хутка не пабачыць.

Бо, стаміўшыся ваяваць зь мясцовымі ўладамі за сялянскае права працаваць на зямлі, Міхась едзе ў эміграцыю. У ЗША. З дапамогай царквы пяцідзясятнікаў.

Жонка і дачка ўжо ў Мінэсоце. А днямі адлятае і наш герой.

Давайце разам зь Міхасём праедземся па навакольлі Блоні, па тых людзях, якім штодня Міхась прывозіў сырадой і сыр. Што яны думаюць пра такі крок немаладога ўжо чалавека?

Сям’я пэнсіянэраў, Генадзь і Тамара, шчыра шкадуюць што ў Блоні ўжо ня будзе такога фэрмэра.

— Шкада. Вельмі шкада, што такія людзі выяжджаюць. У нас нямнога такіх людзей. Няма ім развароту. Нейкі тормаз іх стрымлівае, іхны парыў у сельскай гаспадарцы. Выгада ж была і для яго, і для дзяржавы. Усе людзі былі давольныя, што ён малачко вазіў, сыры. Гэта чалавек, якога будуць помніць.

— А што зробіш? Тут не далі ні гадаваць, нічога не далі. І ніхто не папытаў, што табе патрэбна.

— Божачкі мае, ды навошта табе гэтыя каровы, сьвіньні ды сельсаветы? Чаго ты раней гэта не зрабіў? Толькі пакутаваў.

— Я пералячу толькі на другі кантынэнт. Гэта ж не на іншую плянэту палячу. Дзе б чалавек ні жыў, прахам будзе. Галоўнае, каб не згубіў дарогу да Бога.

Распрадаўшы каровы, Міхась заняўся жывапісам. Беручы ўрокі ў жодзінскага мастака Ўладзімера Трыгубовіча. Тамара ў захапленьні.

— Міша! Гэта ты маляваў? Сам? Як ад кароў пазбавіўся? Ды ёлкі зялёныя. Трэба было даўно хвасты накруціць гэтым каровам. Ня цэніць наша дзяржава такіх людзей.

— Ці будзеш там займацца сельскай гаспадаркай? А раптам табе старшыня мінэсоцкага сельсавету таксама ня дасьць зямлю пад пашу?

— Нават калі ня буду займацца каровамі, пайду і пагляджу, як працуюць фэрмэры. Што ім даюць улады? Якія падаткі? Нас увесь час палохалі тым капіталістам. Дык пагляджу, як той капіталіст працуе. І адтуль паспрабую беларусам распавесьці, якое там жыцьцё ў такіх, як я. Цікава паглядзець. Каб гэта паехаць толькі ў госьці і назад вярнуцца. Але гэта немагчыма. Варочацца нам няма куды.

Гэта ў сацыялягічных апытаньнях беларусы адчуваюць недавер і няпрыязь да Злучаных Штатаў. А насамрэч гатовыя выехаць туды хоць зараз. Як вось гэтая інтэлігентная дачніца, якой таксама ўжо не пабачыць тварагу і сыру ад свайго малочніка.

— Міша, слухай. Можа, нас туды забярэш?

— У Беларусі так многа ідзе нагавораў на Амэрыку і на кепскага Абаму.

— Ведаеце што? Гэта як сусед з суседам не паладзяць і пачынаюць адзін на аднаго нагаворваць. Ідэалёгія — гэта вялікая справа. І так ужо ўсе нашы разумныя людзі выехалі. А хто недацёпа, той нікуды не паехаў. Міша, ты ж у госьці прыяжджай. Нам, вядома, безь цябе будзе кепска. Лепшыя малако, тварог, сыр. Будзе нам цябе не хапаць.

— І мне вас будзе не хапаць. А што зробіш?

А вось сям’я пэнсіянэраў, як можа, спрабуе Міхасю паспачуваць. Ці сыграць тое спачуваньне.

— На яго месцы апынуцца не хацелі б ні ў якім разе. Тут роднае ўсё. Прастор! Ні за што! Ні ў Амэрыку, ні ў Германію, ні ў Індыю. Паглядзіце, якая прыгажосьць у нас. Няма людзей, няма машын. Мы як бы беларусы.

— У нас мір, цішыня ў рэспубліцы. Каб яшчэ пэнсіі дабавілі.

Але самае вялікае ўражаньне мяне чакала наперадзе. Калі насустрач Міхасю выйшла кабета вельмі старая. І хацела ўручыць нашаму падарожніку грошы.

— Пазалачу табе ручку, каб даехаў!

— Ня трэба! У мяне ё грошы.

— Глядзі, акуратненька.

Аксіньня Мацееўна Сідарэйка неўзабаве адзначыць 95-ты год народзінаў. Кажа, што даўняе памятае лепш, чым учорашняе. Калі ў ейнай вёсцы Сухарэвічы, што на Палесьсі, стваралі калгас, Аксіньні было 7 гадоў. Шмат сваякоў у яе тады вывезьлі. І той час стаў для Аксіньні своеасаблівым пунктам адліку чалавечнасьці часу. У параўнаньні зь якім наш час — проста шчасьлівая эпоха.

— Усе жывіце да маіх гадоў. Добра жыць цяпер. Бо няма голаду. Ой, людзей катавалі ды забіралі. Самых лепшых. І трэба было так гнаць у калгас? Трэба ўгаворваць было. А яны душылі. Нашыя душылі.

Аксіньня з тых рэдкіх жанчын, якія ня ганяць Гарбачова.

— Пры Гарбачову вельмі добра зрабілася. Бо без вайны аддаў зямельку. А то па пяць сотак было. Хоць небагата засталося добрых людзей, дык хоць гэтых беражыце. Я б жыла на сваёй зямлі. Мішачка, хай цяжка, але ня едзь. Вось наша зямля. Мы сьмела ступаем.

А вось пасьля такога пажаданьня можна бяз страху ехаць сьмела хоць куды.

— Не спадабаецца, едзь дадому. Пракормім цябе. Вяртайся. Беларускі народ пракорміць. А дальнія гэтыя не пракормяць. Як што нядобра, тут жа зьяўляйся. Як якая заварушка, зьяўляйся загадзя. Бо інакш не праедзеш.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG