Беларусі наканавана вярнуцца ў цывілізаваную Эўропу, але беларусы яшчэ толькі шукаюць сябе ў сучасным сьвеце.
У рубрыцы “Крок да свабоды” сваім досьведам пераадоленьня несвабоды дзеляцца розныя людзі зь Беларусі й замежных краінаў. Сёньня госьцем рубрыкі – гішпанскі журналіст Хуан Коба.
У перадачы прымае ўдзел віцэ-прэзыдэнт Беларускага ПЭН-цэнтру Карлас Шэрман.
З малюнкаў, якімі былі аздобленыя савецкія школьныя падручнікі, чамусьці асабліва запомніўся такі: пульхлая піянэрка ў чырвоных гальштуку шчасьліва ўсьміхаецца, трымаючы ў руках двух адкормленых трусоў. Мяркуючы па смуглым твары і цёмных вачах дзяўчынкі – яна з гішпанскіх дзяцей, якіх вывезьлі ў Савецкі Саюз у 1937-м.
Гэтая лічба павінна была выклікаць асацыяцыі са шчасьлівым савецкім дзяцінствам ды інтэрнацыянальнай дапамогай, а ня масавымі расстрэламі – у тым ліку, і тых самых “інтэрбрыгадаўцаў”, якія мелі неасьцярожнасьць вярнуцца зь Гішпаніі ў сталінскі “рай”.
Адным з тых, каму давялося ва ўжо сталым узросьце выбіраць паміж новай савецкай радзімай і роднай Гішпаніяй, быў Хуан Коба.
(на тле музыкі Pasadoble)
“Хуан Коба нарадзіўся ў 1933-м годзе ў гішпанскай правінцыі Туруэль ў паселішчы Ольба. Ягоны бацька належаў да партыі анархістаў. Пасьля паразы левых сілаў у грамадзянскай вайне у Гішпаніі Хуан быў вывезены ў СССР, дзе трапіў у дзіцячы дом.
Скончыў філялягічнае аддзяленьне Маскоўскага ўнівэрсытэту. Працаваў на Цэнтральным радыё, потым у тыднёвіку “Новое время”, дзе друкуецца й сёньня. Быў намесьнікам галоўнага рэдактара часопісу “Латинская Америка”. У 83-м годзе адмовіўся ад намэнклятурнай пасады. Зарабляў на жыцьцё перакладамі й публікацыямі ў прэсе. На пачатку 90-х ў якасьці каардынатара выдавецтва “Прагрэс” падрыхтаваў зборнік “Іншага ня дадзена”, сярод аўтараў якога быў акадэмік Андрэй Сахараў.
Працуе карэспандэнтам Расейскага інфармацыйнага агенцтва “Новости” ў Гішпаніі. Жыве ў Валенсіі”.
Калі ўпершыню ў жыцьці Хуан Коба адчуў несвабоду?
(Коба: ) “Гэта вельмі складанае пытаньне. Таму што мяне прывезьлі ў 1937-м годзе, калі мне было пяць гадоў, у СССР. І я жыў у Расеі да 93-га году, калі зноў пераехаў жыць у Гішпанію. Я правёў большую частку жыцьця ў СССР. І ў мяне зьмешваюцца вельмі розныя пачуцьці: і пачуцьцё горычы, і пачуцьцё радасьці. Але можна сказаць, што большую частку жыцьця я пражыў ва ўмовах несвабоды.
Але гэта вельмі тонкая рэч. Скажам, у 1953-м годзе, калі памёр Сталін, я быў студэнтам трэцяга курсу ўнівэрсытэту. І ў той час я лічыў сябе самым свабодным чалавекам у сьвеце. Я быў глыбока перкананы, што ва ўсім сьвеце людзі несвабодныя, а вось мы, савецкія людзі, сапраўды свабодныя.
Калі гэта ў мяне стала праходзіць? Недзе несьвядома, унутры пачалося непрыняцьце гэтага рэжыму. Не таму, што я ведаў, што навокал саджаюць людзей у турмы – ну, падумаеш, ідзе клясавая барацьба, ёсьць ворагі. Мы неяк над гэтым асабліва не задумваліся. А вось жахліва непамернае ўсхваленьне “бацькі народаў”, “лепшага сябра фізкультурнікаў”, “лепшага лекара”, “лепшага гінэколяга”, “лепшага практоляга” – яно было настолькі абсурдным для чалавека, які мог элемэнтарна думаць, што ў нейкі момант ты пачынаў разумець: нешта ня так”.
І яшчэ, паводле словаў Хуана Коба, ён заўсёды адчуваў дыскамфорт паміж уласным “я” і калектывізмам, які насаджаўся ў піянэрскай арганізацыі, потым у камсамоле. Асабліва ненавіснымі для яго былі дзіцячыя дамы, зь якіх ён некалькі разоў зьбягаў – пры тым, што ўмовы ў дамах для гішпанскіх дзяцей былі вельмі добрыя...
(Цалкам тэкст перадачы зьмешчаны ў адпаведным разьдзеле сайту)
