(Ракіцкі: ) "Археалёгія асацыюецца ў нас з аддаленымі эпохамі. Археолягі шукаюць тое, што доўгімі стагодзьдзямі паглынала зямля, ды іхныя знаходкі робяцца падставай ведаў чалавецтва пра сваю гісторыю.
Я ж хачу паставіць пытаньне ці не парадаксальнага кшталту. У якой ступені магчыма сёньня разважаць пра ХХ стагодзьдзе з археалягічнага пункту гледжаньня?"
(Здановіч: ) "Па-першае, шукаючы мінулае стагодзьдзе, археолягі ўжо сёньня сутыкаюцца з многімі фактамі матэрыяльнае культуры ХХ стагодзьдзя, схаванымі ў зямлі. Па-другое, нават вырашаючы сучасныя спрэчныя пытаньні ХХ стагодзьдзя, часам прыбягаюць да археалягічных мэтадаў. Прыкладам — Курапаты.
Гэта дае магчымасьць паразважаць пра тое, якім жа ўбачаць ХХ стагодзьдзе археолягі будучыні, зь якімі супярэчнасьцямі яны сутыкнуцца".
(Ракіцкі: ) "Мы пагаворым пра ХХ стагодзьдзе ў рэальных археалягічных знаходках і пра ХХ стагодзьдзе ў фантазіях — якім яго пабачаць археолягі будучыні.
Як у працы сучасных археолягаў сутыкаюцца стагодзьдзі мінулыя з стагодзьдзем ХХ?"
(Здановіч: ) "ХХ стагодзьдзе ўрываецца ў дасьледаваньні сучасных археолягаў часам нечакана. Прыкладам, у Лідзкім замку мы дасьледавалі матэрыковую яму, як здавалася, ХVІІ стагодзьдзя, а ў ёй аказаліся снарады Другой усясьветнае вайны.
У Слоніме дасьледавалі касьцёл сьвятога Андрэя, і, дасьледуючы прапласткі ХVІІ стагодзьдзя, мы натрапілі на брацкую магілу нямецкіх салдатаў часоў Другой усясьветнай вайны".
(Ракіцкі: ) "Як выглядае ХХ стагодзьдзе на тле стагодзьдзяў мінулых? Больш лягічным ці больш алягічным?"
(Здановіч: ) "На мой погляд, лягічнасьць стагодзьдзя вызначае тое, ці скіраванае яно да чалавека ці супраць чалавека.
Здавалася б, ХХ стагодзьдзе павінна быць лягічным, бо чалавек клапоціцца пра сябе, пра свой дабрабыт — разьвівае цывілізацыю й будуе цывілізаванае жыцьцё. Аб'ектыўна ж ХХ стагодзьдзе — стагодзьдзе страшэнных войнаў, скіраваных супраць чалавека".
(Ракіцкі: ) "Як археолягі разумеюць знаходкі, зьвязаныя зь мірным часам? Прыкладам, з 1920-30 гадоў? Што вашыя знаходкі дадаюць да ведаў пра час, які нам вядомы?"
(Здановіч: ) "У музэі яны пазначаныя дакладнай шыльдай — "час сацрэалізму". У зямлі да іх іншае стаўленьне. Побач з вытанчанымі знаходкамі ранейшых часоў кантрастава выглядаюць экспанаты 1920-30 гадоў. Яны паказваюць, у якую яму абрынулася чалавецтва ў 1920-30 гады.
Робіцца відавочнай парадаксальнасьць і алягічнасьць чалавечай культуры. Замест кветак і палацаў часоў клясыцызму — агітацыйная парцаляна зь сярпом і молатам, шчасьлівым рабочым і калгасьніцай. І фабрыка з комінам, зь якога валіць густы дым, і надпіс — "Пралетары ўсіх краін, яднайцеся".
(Цалкам тэкст перадачы зьмешчаны ў адпаведным разьдзеле сайту)
