Навіны 21 сьнежня 2000 г.

Андрэй Пянткоўскі, дырэктар Цэнтру Стратэгічных Дасьледаваньняў (спэцыяльна для The Russia Journal)

Выглядае, што Аляксандар Лукашэнка парваў са сьнежаньскай традыцыяй апошніх гадоў. У гэтым месяцы ён не наведаў з цырыманіяльным візытам Маскву і не падпісаў ніякіх лёсавызначальных гістарычных дакумэнтаў. Ён не разьбіваў чарак пад розгалас званоў, з бласлаўленьнямі ад айцоў царквы і патокамі красамоўных словаў аб дружбе й братэрстве, славянскай еднасьці, інтэграцыі ў постсавецкую прастору і гэтак далей.

Настаў час прыбраць пабітыя чаркі і зрабіць нейкія высновы. Здавалася б, нават аматары самападману цяпер могуць ясна ўбачыць тое, што найбольш цьвярозыя назіральнікі заўважылі ўжьо даўно — Расея й Беларусь ніколі ня злучацца ў адзіную дзяржаву.

Толькі празь некалькі гадоў зносінаў зь «Вялікім Славянінам» расейскія палітыкі пачалі разумець, што ў лістападзе 1996 году яны дапамаглі атрымаць амаль абсалютную ўладу ў Беларусі чалавеку, які ні на кроплю не зацікаўлены ў аб'яднаньні сваёй краіны з Расеяй. Ён ніколі не абмяняў сваё месца дыктатара маленькай эўрапейскай дзяржавы на пасаду сакратара Менскага абкаму партыі або генэрал-губэрнатара восьмага супэррэгіёну.

Калі Масква спрабуе ўзьняць канкрэтныя пытаньні накшталт збліжэньня эканамічных сыстэмаў, платы за газ або крактычных крокаў да інтэграцыі, Лукашэнка з гонарам адказвае, што ён — гэта шчыт, які бароніць заходнія рубяжы саюзу ад НАТАўскай агрэсіі, і што гэтая абарона каштуе яму больш за нейкія няшчасныя пастаўкі энэргіі з Масквы. І ва ўсялякім разе, як могуць братнія народы гаварыць пра нейкія даўгі і запазычанасьці? Такая лёгіка тольі павялічвае жаданьне Масквы «узмацніць кіраўніцтва ў Беларусі», тым болей што ўсё больш моцныя антылукашэнкаўскія пачуцьці ў Беларусі аўтаматычна скіроўваюцца і супраць Масквы.

Ёсьць і яшчэ адна надзвычай непрыемная акалічнасьць, зьвязаная з Лукашэнкам. Час ад часу ягоныя палітычныя апанэнты або нязручныя журналісты зьнікаюць пры загадкавых абставінах проста на менскіх вуліцах. Расейскія ўлады можна вінаваціць шмат у чым, але толькі не ў прыхільнасьці да такіх мэтадаў умацаваньня ўладнай вэртыкалі.

Заслугоўвае ўвагі той факт, што нядаўнія працёкі інфармацыі пра гэтыя дзеяньні Лукашэнкавых службаў бясьпекі паходзяць зь беларускага КГБ — арганізацыі ведамай сваёю ляяльнасьцю да Масквы. Падчас нядаўных кадравых чыстак Лукашэнка сагнаў сваю злобу на КГБ, абвінаваціўшы гэтую арганізацыю ў змове.

Масква, вядома ж, хацела б бачыць пры ўладзе ў Беларусь больш разважлівага, больш ляяльнага і менш харызматычнага лідэра. Здавалася б, што заплянаваныя на 2001 год прэзыдэнцкія выбары ўяўляюць сабою добрую нагоду для ажыцьцяўленьня гэтага сцэнару. Аднак няма гарантыі, што спроба правесьці дэлукашэнкізацыю ня выйшла б з-пад кантролю і не прывяла б да ўлады аднаго зь лідэраў цяперашняй апазыцыі, які спыніў бы нават усялякія гаворкі пра нейкі саюз.

Узьнікла парадаксальная сытуацыя. Калі б пытаньне пра саюз з Расеяй у адзінай рэалістычнай і некрывадушнай форме — інкарпарацыі Беларусі ў склад Расейскай Фэдэрацыі — было пастаўленае на ўсенародны рэфэрэндум, бальшыня беларусаў выказалася б на карысьць гэткай прапановы.

Аднак ні Лукашэнка, ні хтосьці з апазыцыйных лідэраў, выйграўшы выбары, не сфармулюе пытаньне такім чынам. Інеая праблема ў тым, што гэтая прыхільная да саюзу бальшыня растае з кожным годам і хутка дасягне таго крытычнага пункту, пасьля якога саюз стаў бы палітычна некарысным для Расеі.

Другі прэзыдэнцкі тэрмін Лукашэнкі мог бы выклікаць да жыцьця самыя розныя падзеі — узьнікненьне двухгаловай дзяржавы-мутанта, стварэньне соцень «наднацыянальных» бюракратычных карытаў, пабудову Паўлам Барадзіным новых палацаў — але толькі не сапраўдны саюз.

Масква стаіць перад цяжкім рашэньнем. Які б ні быў вынік, здаецца, найлепшай эпітафіяй на магіле беларуска-расейскага саюзу маглі б стацца бесьсьмяротныя словы аднаго зь ягоных хросных бацькоў — «Хацелі як лепей, а выйшла як заўсёды».

Пераклаў