Кузьняцоў: У Курапатах кожны мае права ставіць крыжы

Гісторык Ігар Кузьняцоў перакананы, што і тады, і цяпер гэта зрабілі сябры КХП-БНФ. Па ягоных словах, яны кіраваліся пазыцыяй Зянона Пазьняка, які лічыць, што ўсталяваньне такога крыжа ў Курапатах — гэта правакацыя, а польскіх афіцэраў там не забівалі.

«Мы плянуем усталяваць валун такой вагі, каб ані тры, ані пяць чалавек не змаглі ссунуць яго зь месца. І што б яны там ні рабілі, наяўнасьць гэтага каменя будзе сьведчыць пра тое, што памяць пра людзей, якія расстраляныя на нашай тэрыторыі, жывая», — такімі словамі скончыў прэс-канфэрэнцыю, прысьвечаную сытуацыі ў Курапатах, Ігар Кузьняцоў.

Прэс-канфэрэнцыя, у якой удзельнічалі сам Кузьняцоў, Уладзімер Раманоўскі і Ганна Шапуцька, старшыня каардынацыйнай рады руху «За волю», тычылася незвычайнага канфлікту. Памятны знак забітым у Курапатах польскім афіцэрам скрадзены ўжо другі раз. Ініцыятары ўсталяваньня знаку лічаць, што для абмеркаваньня праблемы, хто насамрэч быў забіты ў Курапатах і месцам ушанаваньня чыёй памяці лічыць урочышча, патрэбныя грамадзкія дыскусіі, круглыя сталы і канфэрэнцыя.

Уладзімер Раманоўскі 7 лістапада зрабіў відэазапіс таго, як сябры КХП-БНФ Валер Буйвал і Алесь Чахольскі ўкопваюць на месцы, дзе стаяў памятны знак, стары курапацкі крыж. Па гэтым факце нават падалі адпаведную заяву ў міліцыю. Буйвала і Чахольскага дапыталі, але яны заявілі, што проста даглядаюць урочышча і наводзяць там парадак.

Дысыдэнт Сяргей Ханжанкоў лічыць, што ў Курапатах мы маем справу з ідэйным вандалізмам: «Ёсьць вандалізм стыхійны, а ёсьць вандалізм дзейны. Стыхыйны — прыходзяць п’яныя людзі,валяць крыжы проста так. Але мы назіраем ідэйны вандалізм. Вось, напрыклад, калі разьбілі лаву Клінтана — людзі ведалі, што рабілі. Усяго два чалавекі вядомыя па Курапатах, бо знайшлі пры раскопах даведкі. І гэтыя прозьвішчы габрэйскія. Мы ўсталявалі таксама шыльдачку ў іхную памяць, але камусьці не спадабался, і яе спалілі. І вось гэта ўжо трэці выпадак, калі зьнішчаецца менавіта па прынцыпе: „а мы ня згодныя, што тут ёсьць палякі“».

Спадар Кузьняцоў праштудзіраваў усе 8 інтэрвію лідэра КХП-БНФ і палічыў патрэбным прывесьці контраргумэнтацыю да кожнай з цытатаў. Ён прывёў факты, якія даводзяць, што ў Курапатах былі забітыя ад трох да васьмі з паловай тысяч палякаў.

Ганна Шапуцька канстатуе: «Людзі, якім неабыякавыя Курапаты, падзеленыя. Сябры КХП прызнаюць Курапаты як месца генацыду беларусаў. А мы прызнаем Курапаты як месца ўшанаваньня памяці ахвяраў таталітарных рэпрэсій. Мы разумеем, што тут, у гэтай зямлі, могуць ляжаць людзі розных нацыянальнасьцяў. І такім чынам нам вельмі складана будзе паразумецца».

Памятны знак польскім афіцэрам адыграў ключавую ролю ў прыцягненьні грамадзкай увагі да Курапатаў. Менавіта плянуючы яго ўсталяваньне, Ігар Кузьняцоў і Ганна Шапуцька выявілі, што каля Курапатаў паўстаў забаўляльны цэнтар «Бульбашъ-хол». «Пазыцыя ўлады ў дачыненьні да Курапатаў супала з пазыцыяй прадстаўнікоў дэмакратычнай супольнасьці», — заяўляе Ігар Кузьняцоў.

Паводле ягоных словаў, яны ня спыняць спробаў ушанаваць у Курапатах памяць польскіх афіцэраў.

Кузьняцоў: «Першы этап у нас завершаны. Дзьве спробы — не ўдалося ўсталяваць. Я прапаную ў красавіку наступнага году, у чарговую гадавіну расстрэлу польскіх афіцэраў на тэрыторыі Беларусі, усталяваць тое, што мы плянавалі — гэта помнік у форме валуна. Будзем думаць, як зрабіць максымум антывандальнай абароны, каб ускладніць зьнішчэньне. Але нават калі застанецца толькі валун, мы будзем ведаць, што гэта ў памяць пра тую катэгорыю, пра якую мы казалі. Інакш далей гэта будзе працягвацца па нарастаючай. Гэта народны мэмарыял. Кожны мае права ставіць. Бо далей скажуць: кожны, хто паставіў крыжы ў памяць сваіх сваякоў, якія невядома дзе — у Курапатах, у Лошыцы, у Бабруйску ці невядома дзе расстраляныя, то пачнецца зьнішчэньне ўжо таго, што ўсталявана. Ніякіх прэцэдэнтаў ня трэба ствараць. Кожны ў народным мэмарыяле мае права ўсталёўваць тое, што лічыць патрэбным».

У апошнія месяцы да Курапатаў была прыцягнутая значная грамадзкая ўвага. Менавіта дзякуючы гэтаму ўдалося дасягнуць надзвычайных вынікаў — уладальнікі «Бульбашъ-хола» абвясьцілі, што плянуюць зрабіць мэмарыял ушанаваньня памяці загінулых. А Міністэрства культуры нават заявіла, што будаўніцтва «хола» адбывалася са значнымі парушэньнямі. Ганна Шапуцька прызнае, што канфлікт з «памятным знакам» адцягвае сілы і ўвагу абаронцаў Курапатаў ад змаганьня з «Бульбашъ-холам». А ці не падарве гэты канфлікт давер грамадзянскай супольнасьці?

«Думаю, што не, не падарве. Большасьць людзей, якія абураныя забудовай рэстарацыі, нэўтральна ставяцца да пытаньня з „крыжамі“. Магчыма, яно іх ня так хвалюе. Ня думаю, што гэта людзей адштурхне. Як бы там ні было, усё роўна гэта сьвятое месца для ўсіх беларусаў. І тое, што гэтая забаўляльная забудова робіцца, гэта вялікае злачынства і абраза».