Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Кіпель: Калі маладыя захочуць, працяг будзе


Вітаўт Кіпель
Вітаўт Кіпель

Вітаўт Кіпель сьвяткуе 85-я ўгодкі і рыхтуе даведнік беларускай эміграцыі.

30 траўня ў 1927 годзе нарадзіўся Вітаўт Кіпель, беларуска-амэрыканскі грамадзкі дзяяч, публіцыст, дасьледнік. Дырэктар Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва. Пра пляны на будучыню, пра сытуацыю ў беларускай эміграцыі зь Вітаўтам Кіпелем гутарыў Франак Вячорка.

Вячорка: Зь якімі думкамі сустракаеце юбілей?

Кіпель: У плянах шмат кніжак. Для нас цяпер галоўнае – закончыць кніжку – даведнік пра эміграцыю. Ня толькі друк на эміграцыі, але і радыё на эміграцыі, і музыка на эміграцыі, розныя выданьні, манумэнты. З гэтым шмат працы, праверак, трэба ў бібліятэкі ісьці, пераглядаць газэты...

Вітаўт Кіпель

Вітаўт Кіпель


Вітаўт Кіпель — дырэктар Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, доктар геалёгіі, вучоны-бібліёграф, вядомы грамадзка-культурны дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША.

Ён толькі 8 гадоў жыў у Беларусі: першыя шэсьць год ад нараджэньня і потым два гады за нямецкай акупацыяй. У 1933 годзе Марыя Кіпель з шасьцігадовым сынам Вітаўтам выехалі ў Расею, дзе адбываў пакараньне бацька. Вярнуліся толькі ў вайну. У 1944 годзе сям’я Кіпеляў выехала на Захад. «Нас чакала альбо сьмерць, альбо Сыбір», — казаў Вітаўт Кіпель.

Спачатку Кіпелі апынуліся ў Нямеччыне, потым у Бэльгіі. У Лювэнскім унівэрсытэце Вітаўт атрымаў спэцыяльнасьць геоляга. Так склаўся лёс, што Кіпель стаў супрацоўнікам Нью-Ёрскай публічнай бібліятэкі.

Спадар Кіпель супрацоўнічаў зь беларускай службай Радыё Свабода, браў удзел у выданьні газэты «Беларус». У 1982 годзе Кіпель узначаліў Беларускі інстытут навукі й мастацтва. Колькасьць выдадзеных кніг за дырэктарствам Кіпеля вырасла ў некалькі разоў.

Старшыня Згуртаваньня беларусаў сьвету «Бацькаўшчына» Алена Макоўская кажа:

«Сапраўды, ён — Беларус зь вялікай літары. На зьездах беларусаў сьвету вельмі шмат навукоўцаў з Расеі, іншых краінаў заўважалі, што ёсьць вельмі шмат прагалаў у гісторыі беларускай эміграцыі, асабліва тое, што тычыцца ўсходу ад Беларусі. Але дзякуючы такім людзям, як Вітаўт Кіпель, гэтыя прагалы ўсе запоўненыя адносна беларускага жыцьця ў ЗША, у Эўропе. Са спадарыняй Зорай яны зрабілі проста велізарную працу па дасьледаваньні бібліяграфіі беларускага друку на Захадзе. І мы можам толькі ганарыцца, што Вітаўт Кіпель — пастаянны сябра нашага Згуртаваньня, сябра вялікай рады. І што дзякуючы Кіпелю пабачылі сьвет шмат цікавых кніг пра гісторыю беларускай эміграцыі».

Дзясяткі бібліятэк у Беларусі маюць у фондах эміграцыйныя калекцыі дзякуючы таму, што Вітаўт Кіпель сам асабіста іх туды перадаваў ці дасылаў, часьцяком за свае ўласныя грошы. Зора і Вітаўт Кіпелі шмат зрабілі для зьбіраньня эміграцыйных беларускіх пэрыёдыкаў і друкаў. Найбагацейшая калекцыя склала 171 скрыню і была перададзеная на захаваньне ў Нью-Ёрскую публічную бібліятэку. Гэты збор стаў асновай унікальнай фундамэнтальнай працы «Беларускі друк на Захадзе: Бібліяграфія».

Мовазнаўца Зьміцер Саўка доўгі час працаваў разам зь Вітаўтам Кіпелем:

«Для мяне гэты чалавек паўстаў як волат беларушчыны ў Амэрыцы, як жывое ўвасабленьне беларускай традыцыі, якая ніколі не памірала. Разам мы стваралі бібліяграфію „Беларускія слоўнікі і энцыкляпэдыі“, былі і іншыя праекты. Гэта чалавек, які ўмее пераняцца тваім клопатам, пераняцца тваёй праблемай. Гэта чалавек, у якога, калі нешта з табою здарылася няўдалае, заўсёды знойдуцца словы падбадзёрыць. Гэта чалавек, які жыве справаю і здольны свой няўёмны імпульс перадаць кожнаму, хто ёсьць побач. Для мяне гэта волат ня толькі беларушчыны. Гэта волат духу, эмацыйных сілаў. Я вельмі ўдзячны лёсу, што зьвёў мяне зь Вітаўтам».

Адным словам, у поўным працоўным напоры сустракаю свой дзень народзінаў.

Яшчэ й іншыя кнігі робім. Вось Запруднік падрыхтаваў пра фэстывалі мовы й музыкі, што эміграцыя рабіла. Работы хапае інтэлектуальнай.

Вячорка: Распавядзіце падрабязьней пра даведнік?

Кіпель: Першая кніжка выйшла ў 2003 годзе – «Друк на эміграцыі», потым у 2006-м разам з Акадэміяй навук Польшчы – «Беларускі друк на эміграцыі». Мы рашылі гэтую кніжку пашырыць. Ня толькі друк. На эміграцыі было выдадзена 50 кружэлак. У 20-х гадах Варонка пачынаў радыё. Радыё было шмат. У Амэрыцы ў некалькіх гарадах, у Аўстраліі, у Францыі. Выдаваліся мэмарыяльныя капэрты. Гэты том будзе ўключаць усё, што рабілася крэатыўнага.

Цяпер мы робім значна шырэй. Мы ўключым тое, што рабілася ў краінах не кірылічнага і не лацінкавага альфабэту. Што ў арабскіх краінах, на далёкім Усходзе выдавалася беларускага. Я падазраю, у Японіі было шмат пра Судзілоўскага. Трэба паглядзець.

Вячорка: Вы кажаце «мы», хто вам дапамагае? Ці далучаюцца да працы людзі з маладой эміграцыі?

Кіпель: У асноўным я раблю зь Лявонам Юрэвічам. Але далучаюцца. Цяпер інстытут праходзіць стадыю рэарганізацыі, трэба ўнесьці зьмены ў статуце, бо назоў зьмяніўся. Ёсьць новыя сябры, іх некалькі дзясяткаў, якія заявілі ахвоту належаць да БІНІМу. Трэба распрацаваць фармуляры, уступныя анкеты. Бо тое, што ў нас ёсьць, прыстасаванае да эміграцыі ранейшай, пасьляваеннай.

Вячорка: А ці зьбіраецеся перавыдаць тое, што рабілася ў 80-х гадах, на пачатку вашае працы ў БІНІМе?

Кіпель: Гледзячы што. Манаграфічныя працы, прыкладам сэрыя «Беларускія паэты і пісьменьнікі»: Дудзіцкага, Салаўя перавыдалі на Бацькаўшчыне, плянуем перавыдаць Віцьбіча і Цэлеша. Плянуем давесьці да сёньня Скарыніяну, над якой Тумаш працаваў. Працы, якія рабіліся ў 80-х – мы іх плянуем перавыдаць на Бацькаўшчыне. Чытач наш – у Беларусі, у асноўным.

Вячорка: А з кім у справе распаўсюду на Бацькаўшчыне супрацоўнічаеце?

Кіпель: Больш за ўсё дапамагаюць Гардзіенкі – Алег і Натальля. Уладзімер Арлоў, Зьміцер Саўка дапамагалі. Шмат хто дапамагае зьбіраць матэрыял. Ёсьць людзі, якія спрыяюць.

Вячорка: А ці не спрабуеце распаўсюджваць празь інтэрнэт?

Кіпель: Ня ведаю, ці пусьцілі пэрыёдык «Запісы» ў інтэрнэт. Поўнасьцю пайшла кніжка «Беларусы ў ЗША». Першая кніга выйшла ў 1993 годзе пад рэдакцыяй Сяргея Шупы тыражом 5000 асобнікаў, разышлася. А ў 1999-м мы зрабілі англамоўнае выданьне «Беларусы ў ЗША». Яно поўнасьцю у інтэрнэце разам з тлумачэньнем. Мы плянуем, каб «Запісы» былі ў інтэрнэце.

Вячорка: Як вы ўвогуле ацэньваеце сытуацыю ў беларускай эміграцыі?

Кіпель: Калі маладыя людзі, якія пераяжджаюць на Захад, на стала ці часова, калі яны захочуць працаваць, дзейнасьць будзе працягвацца: акадэмічная і палітычная. Ёсьць цэрквы, пры якіх ёсьць грамадзкія асяродкі, усё залежыць ад людзей, наколькі яны будуць ахвочыя да працы. Энтузіязм невялікі. Але сям-там маладыя людзі ўключыліся ў працу. Нават калі адзінкі будуць працаваць, дзейнасьць будзе працягвацца. Гэтага вымагае палітычнае жыцьцё нашае нацыі. Трэба, каб на Захадзе нейкі голас быў беларускі.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG