Паводле афіцыйнай статыстыкі, у Беларусі цяпер больш за 2,5 мільёна людзей пэнсійнага веку. Зь іх 590 тысяч жывуць асобна ад сваякоў, а яшчэ 48 тысяч — адзінокія.
Як выжываюць гэтыя людзі ва ўмовах крызісу? Ці застаюцца да сёньня пэнсіянэры электаральнай базай Лукашэнкі? Як ставяцца да ўлады і апазыцыі?
«Ня ведаю ніводнага прыкладу, каб пэнсіянэры што-небудзь купілі сабе за так званыя прэзыдэнцкія 500 тысяч рублёў»
Атрымаўшы ў верасьні аднаразовую кампэнсацыю памерам 500 тысяч рублёў, віцебскія пэнсіянэры адразу пайшлі па крамах ды кірмашах.
З аднаго боку, яны адчуваюць сябе багацеямі, а з другога — гаротнымі жабракамі, кажа 60-гадовая спадарыня Людміла, якая прыйшла на Смаленскі кірмаш:
«Усе пабеглі, усе прыцэньваюцца — бо далі ж, здаецца, шмат грошай! Асабліва калі двое пэнсіянэраў, дык гэта ўжо цэлы мільён! І я сябе сапраўды адчуваю багацейкай! Хоць гэта не такія вялікія грошы. Во я зараз зайду ў мясны павільён. Дзяўчаты, пачым гэтая сьвінінка? Ясна, 45 тысяч кілё. Купляй — не хачу! Гэта сапраўды вялікі кошт, так што даводзіцца эканоміць, разьмяркоўваць, каб хапіла, што і куды!».
У спадарыні Галіны цяпер гасьцюе дачка, якая жыве ў іншым горадзе. Таму маці хоча наладзіць урачысты абед, на які і пойдзе большая частка «кампэнсацыйных» грошай. І запрасіць на яго дзьвюх пляменьніц, якіх дужа шкадуе:
«Таму што ў мяне значна болей грошай, чым у маладых. Мая адна пляменьніца атрымлівае 600–700 пасьля ўнівэрсытэту, другая — 800–900 тысяч. Прабачце, у такім выпадку я проста багацейка! Дый у мяне ж няма такіх патрэбаў ужо, як у маладых людзей! Але ж не пра нас гаворка: я з жудасьцю думаю пра маладых людзей. Яны ўсе хацелі б зьехаць! А мы тады што будзем рабіць? Гэта проста катастрофа!».
Пэнсіянэрка з Аршанскага раёну спадарыня Тацяна таксама вымушаная падтрымліваць малодшае пакаленьне. Атрыманыя 500 тысяч яна падзеліць між унукамі і ўжо рыхтуе валізы з харчамі, каб ехаць да дачкі ў Менск:
«Харч вязу: заплечнік — на сьпіну, сумку на колцах. Бульбу, моркву вязу, яйкі, бройлера… У мяне двое ўнукаў, дык во адной завязу 200 тысяч і другой будзе 200 тысяч. Старыя бабы цяпер усё аддаюць унукам ці дзецям, большасьць такіх. Тэлефануюць дзеці-ўнукі: „Ну, ці атрымалі вы грошы? Атрымалі? Тады мы едзем!“. Я ня ведаю, каб нехта сабе што купіў за гэтыя грошы — такое цяпер пайшло жыцьцё!
«Дзякуй Богу, затое бульбу, цыбулю, капусту даў нам»
На Гомельшчыне пэнсіянэрам збольшага ўжо выплацілі па 500 тысяч „бульбяных“ рублёў. У гараджанаў яны й пашлі пераважна на бульбу.
Спадарыня Вера, былы дыплямаваны лекар, кажа, што і ў яе дапамога пайшла на бульбу, але не на тую, што прадаюць калгасы на кірмашах, а на прыватную, з двара вясковага ўласьніка:
„Выплацілі па 500 тысяч. І пайшла заказала бульбу — прывязуць мне, заказала цыбульку сабе — усё прыватнае, зь вёскі. І грошы заплаціла, і прывязуць усё ў суботу мне“.
Былая лекарка з 40-гадовым стажам кажа, што пэнсія ў яе — 800 тысяч. Калі жылі ўдваіх з мужам, было лягчэй. Цяпер — складаней:
„Дзед памёр, засталася адна. Зараз за кватэру заплаціць — ацяпленьне стане даражэйшым, дык харчаваньне будзе скупейшым. Дзякуй Богу, затое бульбу, цыбулю, капусту даў нам“.
Гарадзкая пэнсіянэрка, якая назвалася Антанінай Іванаўнай, лічыць, што «дзяржаўнай падачкі» толькі на бульбу й хапіла. Зь яе, як і з пэнсіі, мяса ня купіш:
«Пра якое мяса можна гаварыць? Не да мяса. За што можна яго купіць, калі атрымліваеш пэнсію 520 тысяч? Мяса можна купіць? Кавалачак? Зайшла ў краму, паглядзела: мяса мяккае — 50 тысяч, пасечанае — 33 тысячы. Там косьці, сала ды адны плеўкі, а 33 тысячы…».
Пэнсіянэр Іван зь вёскі Клімаўка Гомельскага раёну кажа, што «бульбяную» дапамогу скарыстаў на пакупку курэй, бо тых курэй, якія былі ў гаспадарцы, скралі злодзеі:
«Мне былі патрэбныя курачкі, разумееш. У мяне 7 штук курэй скралі. Дык браў курэй на гэтыя грошы».
Вясковы пэнсіянэр лічыць, што новага годнага кіраўніка для Беларусі пакуль ня бачна, але й Лукашэнку ўжо асаблівага даверу няма:
«Каго б можна было паставіць на месца Лукашэнкі? За каго галасаваць? Я, напрыклад, ня бачу кандыдатуры. Але мне падаецца, што ён пайшоў на павадку ў Расеі: давайце, панімаеш, свабодныя цэны. Яго адурачылі».
Вымяраюць сваю пэнсію вагой лівэркі з субпрадуктаў
Большасьць людзей пэнсійнага веку лічаць, што ў гэты крызісны час засталіся неабароненымі і ўлады іх практычна кінулі на волю лёсу.
Сёньня ў адной з харчовых крамаў пачуў, як прадавачка распавядала сяброўцы, што прыходзяць пэнсіянэры і пытаюцца: «Ці хутка апусьцяцца цэны на харчы, ці могуць адбыцца нейкія зьмены пасьля новага году, бо, маўляў, болей ня вытрываем…».
Зрэшты, дастаткова толькі загаварыць са сталымі людзьмі пра іх жыцьцё — і можна пачуць шчырыя споведзі.
Спадару Івану ўжо за 70, жыве адзін, у краме і на рынку купляе толькі самае таннае, бо пэнсія — усяго 830 тысяч рублёў:
«А што з тае пэнсіі? Атрымаеш 800 тысяч, заплаціш за кватэру, іншае… а пра тое, каб апрануцца ці нешта сабе купіць — няма гаворкі. Толькі каб паесьці што і каб быць не ў даўгу ў дзяржавы».
А вось спадарыня кажа, што хварэе і працаваць ня можа. Маўляў, шанцуе тым, хто на пэнсіі можа яшчэ падзарабляць:
«Ды нам усё жыцьцё цяжка даводзілася, простым людзям. Вось бізнэсмэны пайшлі — яны ў дастатку, а простыя людзі, пэнсіянэры — бядота…».
Яшчэ адна пэнсіянэрка, наракаючы на сваё жыцьцё, кажа, што цяпер найчасьцей згадвае пра тыя часы, калі ў вайну мусіла рабіць на немцаў: «Амаль кожны дзень узгадваю тых немцаў, у якіх я працавала, хоць яны ўжо даўно на тым сьвеце. Я працавала ў гаспадара, мне было толькі 16 гадоў. Яны мяне ня крыўдзілі, разам ела зь імі за сталом усё тое самае, што і яны елі. Працаваць цяжка не прымушалі, бо я была непаўналетняя…».
А вось спадар распавядае, як ён распараджаецца сваёй пэнсіяй:
«Сто кіляграм лівэрнай каўбасы з субпрадуктаў — вось гэтыя 800 тысяч. Калі на месяц, падзяліць на 30 дзён — выйдзе па тры кіляграмы на дзень. Вось, калі ласка: раніцай кіляграм зьеў, у абед кіляграм і на вечар тое самае. Хутка будзеш брахаць, як сабачка: гаў-гаў…».
Праўда, спадар кажа, што ў цяперашняй сытуацыі трэба думаць пра іншае:
«Ратаваць трэба Андрэя Саньнікава — вось што я думаю. А прэзыдэнта мяняць трэба — колькі яшчэ ён будзе сядзець? У такой сытуацыі на Захадзе і прэзыдэнты, і прэм’еры ідуць у адстаўку. Павінны прыйсьці новыя людзі, магчыма, яны зробяць нешта лепшае для нас».
Даведка «Свабоды»
У Беларусі зараз дзейнічае ініцыятыўная група з 700 чалавек, якая абвясьціла пра стварэньне грамадзкай арганізацыі «Наша пакаленьне». У 2006 годзе Міністэрства юстыцыі Беларусі адмовіла ў рэгістрацыі грамадзкаму аб’яднаньню беларускіх пэнсіянэраў «Старэйшыны». На сёньня сярод 2,5 тысяч грамадзкіх аб’яднаньняў і саюзаў няма ніводнай рэспубліканскай грамадзкай арганізацыі пэнсіянэраў, якая бараніла б правы менавіта гэтай групы насельніцтва.
Як выжываюць гэтыя людзі ва ўмовах крызісу? Ці застаюцца да сёньня пэнсіянэры электаральнай базай Лукашэнкі? Як ставяцца да ўлады і апазыцыі?
ВІЦЕБШЧЫНА
«Ня ведаю ніводнага прыкладу, каб пэнсіянэры што-небудзь купілі сабе за так званыя прэзыдэнцкія 500 тысяч рублёў»
Атрымаўшы ў верасьні аднаразовую кампэнсацыю памерам 500 тысяч рублёў, віцебскія пэнсіянэры адразу пайшлі па крамах ды кірмашах.
З аднаго боку, яны адчуваюць сябе багацеямі, а з другога — гаротнымі жабракамі, кажа 60-гадовая спадарыня Людміла, якая прыйшла на Смаленскі кірмаш:
«Усе пабеглі, усе прыцэньваюцца — бо далі ж, здаецца, шмат грошай! Асабліва калі двое пэнсіянэраў, дык гэта ўжо цэлы мільён! І я сябе сапраўды адчуваю багацейкай! Хоць гэта не такія вялікія грошы. Во я зараз зайду ў мясны павільён. Дзяўчаты, пачым гэтая сьвінінка? Ясна, 45 тысяч кілё. Купляй — не хачу! Гэта сапраўды вялікі кошт, так што даводзіцца эканоміць, разьмяркоўваць, каб хапіла, што і куды!».
У спадарыні Галіны цяпер гасьцюе дачка, якая жыве ў іншым горадзе. Таму маці хоча наладзіць урачысты абед, на які і пойдзе большая частка «кампэнсацыйных» грошай. І запрасіць на яго дзьвюх пляменьніц, якіх дужа шкадуе:
У мяне значна болей грошай, чым у маладых. Мая адна пляменьніца атрымлівае 600–700 пасьля ўнівэрсытэту, другая — 800–900 тысяч.
«Таму што ў мяне значна болей грошай, чым у маладых. Мая адна пляменьніца атрымлівае 600–700 пасьля ўнівэрсытэту, другая — 800–900 тысяч. Прабачце, у такім выпадку я проста багацейка! Дый у мяне ж няма такіх патрэбаў ужо, як у маладых людзей! Але ж не пра нас гаворка: я з жудасьцю думаю пра маладых людзей. Яны ўсе хацелі б зьехаць! А мы тады што будзем рабіць? Гэта проста катастрофа!».
Пэнсіянэрка з Аршанскага раёну спадарыня Тацяна таксама вымушаная падтрымліваць малодшае пакаленьне. Атрыманыя 500 тысяч яна падзеліць між унукамі і ўжо рыхтуе валізы з харчамі, каб ехаць да дачкі ў Менск:
«Харч вязу: заплечнік — на сьпіну, сумку на колцах. Бульбу, моркву вязу, яйкі, бройлера… У мяне двое ўнукаў, дык во адной завязу 200 тысяч і другой будзе 200 тысяч. Старыя бабы цяпер усё аддаюць унукам ці дзецям, большасьць такіх. Тэлефануюць дзеці-ўнукі: „Ну, ці атрымалі вы грошы? Атрымалі? Тады мы едзем!“. Я ня ведаю, каб нехта сабе што купіў за гэтыя грошы — такое цяпер пайшло жыцьцё!
ГОМЕЛЬШЧЫНА
«Дзякуй Богу, затое бульбу, цыбулю, капусту даў нам»
На Гомельшчыне пэнсіянэрам збольшага ўжо выплацілі па 500 тысяч „бульбяных“ рублёў. У гараджанаў яны й пашлі пераважна на бульбу.
Спадарыня Вера, былы дыплямаваны лекар, кажа, што і ў яе дапамога пайшла на бульбу, але не на тую, што прадаюць калгасы на кірмашах, а на прыватную, з двара вясковага ўласьніка:
„Выплацілі па 500 тысяч. І пайшла заказала бульбу — прывязуць мне, заказала цыбульку сабе — усё прыватнае, зь вёскі. І грошы заплаціла, і прывязуць усё ў суботу мне“.
Былая лекарка з 40-гадовым стажам кажа, што пэнсія ў яе — 800 тысяч. Калі жылі ўдваіх з мужам, было лягчэй. Цяпер — складаней:
„Дзед памёр, засталася адна. Зараз за кватэру заплаціць — ацяпленьне стане даражэйшым, дык харчаваньне будзе скупейшым. Дзякуй Богу, затое бульбу, цыбулю, капусту даў нам“.
Гарадзкая пэнсіянэрка, якая назвалася Антанінай Іванаўнай, лічыць, што «дзяржаўнай падачкі» толькі на бульбу й хапіла. Зь яе, як і з пэнсіі, мяса ня купіш:
«Пра якое мяса можна гаварыць? Не да мяса. За што можна яго купіць, калі атрымліваеш пэнсію 520 тысяч? Мяса можна купіць? Кавалачак? Зайшла ў краму, паглядзела: мяса мяккае — 50 тысяч, пасечанае — 33 тысячы. Там косьці, сала ды адны плеўкі, а 33 тысячы…».
Пэнсіянэр Іван зь вёскі Клімаўка Гомельскага раёну кажа, што «бульбяную» дапамогу скарыстаў на пакупку курэй, бо тых курэй, якія былі ў гаспадарцы, скралі злодзеі:
«Мне былі патрэбныя курачкі, разумееш. У мяне 7 штук курэй скралі. Дык браў курэй на гэтыя грошы».
Вясковы пэнсіянэр лічыць, што новага годнага кіраўніка для Беларусі пакуль ня бачна, але й Лукашэнку ўжо асаблівага даверу няма:
«Каго б можна было паставіць на месца Лукашэнкі? За каго галасаваць? Я, напрыклад, ня бачу кандыдатуры. Але мне падаецца, што ён пайшоў на павадку ў Расеі: давайце, панімаеш, свабодныя цэны. Яго адурачылі».
ГАРАДЗЕНШЧЫНА
Вымяраюць сваю пэнсію вагой лівэркі з субпрадуктаў
Большасьць людзей пэнсійнага веку лічаць, што ў гэты крызісны час засталіся неабароненымі і ўлады іх практычна кінулі на волю лёсу.
Сёньня ў адной з харчовых крамаў пачуў, як прадавачка распавядала сяброўцы, што прыходзяць пэнсіянэры і пытаюцца: «Ці хутка апусьцяцца цэны на харчы, ці могуць адбыцца нейкія зьмены пасьля новага году, бо, маўляў, болей ня вытрываем…».
Зрэшты, дастаткова толькі загаварыць са сталымі людзьмі пра іх жыцьцё — і можна пачуць шчырыя споведзі.
Спадару Івану ўжо за 70, жыве адзін, у краме і на рынку купляе толькі самае таннае, бо пэнсія — усяго 830 тысяч рублёў:
«А што з тае пэнсіі? Атрымаеш 800 тысяч, заплаціш за кватэру, іншае… а пра тое, каб апрануцца ці нешта сабе купіць — няма гаворкі. Толькі каб паесьці што і каб быць не ў даўгу ў дзяржавы».
А вось спадарыня кажа, што хварэе і працаваць ня можа. Маўляў, шанцуе тым, хто на пэнсіі можа яшчэ падзарабляць:
«Ды нам усё жыцьцё цяжка даводзілася, простым людзям. Вось бізнэсмэны пайшлі — яны ў дастатку, а простыя людзі, пэнсіянэры — бядота…».
Яшчэ адна пэнсіянэрка, наракаючы на сваё жыцьцё, кажа, што цяпер найчасьцей згадвае пра тыя часы, калі ў вайну мусіла рабіць на немцаў: «Амаль кожны дзень узгадваю тых немцаў, у якіх я працавала, хоць яны ўжо даўно на тым сьвеце. Я працавала ў гаспадара, мне было толькі 16 гадоў. Яны мяне ня крыўдзілі, разам ела зь імі за сталом усё тое самае, што і яны елі. Працаваць цяжка не прымушалі, бо я была непаўналетняя…».
А вось спадар распавядае, як ён распараджаецца сваёй пэнсіяй:
«Сто кіляграм лівэрнай каўбасы з субпрадуктаў — вось гэтыя 800 тысяч. Калі на месяц, падзяліць на 30 дзён — выйдзе па тры кіляграмы на дзень. Вось, калі ласка: раніцай кіляграм зьеў, у абед кіляграм і на вечар тое самае. Хутка будзеш брахаць, як сабачка: гаў-гаў…».
Праўда, спадар кажа, што ў цяперашняй сытуацыі трэба думаць пра іншае:
«Ратаваць трэба Андрэя Саньнікава — вось што я думаю. А прэзыдэнта мяняць трэба — колькі яшчэ ён будзе сядзець? У такой сытуацыі на Захадзе і прэзыдэнты, і прэм’еры ідуць у адстаўку. Павінны прыйсьці новыя людзі, магчыма, яны зробяць нешта лепшае для нас».
Даведка «Свабоды»
У Беларусі зараз дзейнічае ініцыятыўная група з 700 чалавек, якая абвясьціла пра стварэньне грамадзкай арганізацыі «Наша пакаленьне». У 2006 годзе Міністэрства юстыцыі Беларусі адмовіла ў рэгістрацыі грамадзкаму аб’яднаньню беларускіх пэнсіянэраў «Старэйшыны». На сёньня сярод 2,5 тысяч грамадзкіх аб’яднаньняў і саюзаў няма ніводнай рэспубліканскай грамадзкай арганізацыі пэнсіянэраў, якая бараніла б правы менавіта гэтай групы насельніцтва.
