Кажуць, што кабінэт пісьменьніка — ягоная "сьвятыня сьвятыняў". Чуў, што некаторыя з нашых творцаў ставяць у дзьверы кабінэтаў замкі ды ідуць туды, быццам на працу, зьяўляючыся толькі на абед і вячэру. А ці можна хоць адным вокам зазірнуць у тыя сьцены, якія пісьменьнік Арлоў, памятаецца, неяк назваў "сваёй вальерай"?
Адам Францішак
Наконт таго, як і куды пісьменьнікі ходзяць на працу, згадваецца адна забаўная гісторыя — ці то праўдзівая, ці то ўжо крыху адрэдагаваная кімсьці з старэйшых калегаў.
Гадоў трыццаць таму ў Менск прыехала дэлегацыя паўночна-карэйскіх служак прыгожага пісьменства. Падчас знаёмства з Домам літаратара адзін з гасьцей зацікавіўся, дзе нашыя творцы пішуць сваю нятленку. Хто дзе, адказалі карэйцам. Тыя былі да пярэпалаху ўражаныя гэткім разгулам дэмакратыі і расказалі, што яны прыходзяць у свой пхеньянскі Дом ураньні, сядаюць за выдзелены кожнаму пэрсанальна стол і мусяць пісаць цэлы працоўны дзень з гадзінным перапынкам на абед і пяціхвіліннымі — на паходы ў прыбіральню.
Хто ведае, можа — каб не завялася якая страшная крамола — калі-небудзь да такога дойдуць і ў чаргінцоўскім саюзе. У тым жа, да якога маю гонар належаць я, з гледзішча апанэнтаў, пануе поўны разброд. Нехта падступнымі пісаньнямі падточвае "ўстоі", а нехта наагул зьбіраецца стаць прэзыдэнтам, а таму яго з хатніх кабінэтных умоваў забіраюць у турэмныя, а вярнуўшы дадому, прыстаўляюць двух літаратуразнаўцаў у цывільным.
Але вярнуся да роднае вальеры.
Першы кабінэт зьявіўся ў мяне ў сорак пяць гадоў. Датуль "кабінэтамі" былі сьпярша 11-мэтровая (на нас з жонкаю і двух сыноў) маласямейка, потым — пакой у рэдакцыі гарадзкой газэты, дзе, на шчасьце, можна было заставацца да раніцы, пазьней — кухня ў аднапакаёўцы, а пасьля Дзядоў 1988 году, калі давялося хавацца ад міліцыі, — майстэрні сяброў-мастакоў.
І вось нарэшце — уласная вальера, па якой паспрабую правесьці кароткую экскурсію.
Замка ў дзьвярах няма, але ведаю пару калегаў (сярод іх адзін наш выбітны паэт), якія замкі сапраўды паставілі і, каб ня ўпудзіць музу, забараняюць пераступаць парог нават сямейнікам.
А мы заходзім.
Зьлева ад дзьвярэй уладкаваліся кампутар з друкаркаю. Зь сьцяны над імі на мяне — то як быццам даволі прыхільна, то надзвычай сувора — глядзіць сьвятая Эўфрасіньня, падарунак нашага выдатнага графіка Арлена Кашкурэвіча.
Справа — вэлятрэнажор, на якім пасьля апэрацыі на сэрцы я пры першай жа магчымасьці натхнёна накручваю за 25 хвілінаў дзесяць км.
Далей цягнуцца паабапал кніжныя паліцы. Чатыры — з слоўнікамі, столькі ж з энцыкляпэдыямі, паліца з тамамі Мэтрыкі Вялікага Княства Літоўскага, "залатая паліца" з кнігамі, якія праз усё жыцьцё маеш неадольную патрэбу раз-пораз перачытваць ці, прынамсі, перагортваць...
Кніжак робіцца ўсё больш і больш, але цясьнейшым з гэтае прычыны кабінэт ня робіцца. Можа, якраз наадварот.
Далёка ўверсе, над шыхтамі рознакалібэрных выданьняў, можна ўбачыць невялікі жаночы торс, высечаны скульптарам Алесем Шатэрнікам зь белага мармуру. Перад намі важкі водгук на маё эсэ "Задніца Эўропы". Тым самым спакусьлівым месцам кабінэтная Эўропа і сустракае наведнікаў. Гліняны Вялес, напамін пра аднайменную прэмію Таварыства вольных літаратараў, як выглядае, цалкам задаволены такім суседзтвам.
На даляглядзе ўжо зьявіўся пісьмовы стол, працягам якога служыць шырокае падвоканьне. Уся гэтая прастора на першы (дый на другі) погляд бязладна закладзеная, закіданая й зацярушаная тэчкамі, кніжкамі, скрамзоленымі паперамі й паперкамі, сярод якіх трапляюцца дыскі, флэшкі, візытоўкі etc. Зрэдку гаспадару здаецца, што калі-небудзь ён зможа прывесьці гэты вэрхал да ладу.
Леваруч стала, за дзьверцамі кніжнае шафы, — фатаграфіі бацькоў, Марыі і Аляксея, а таксама незабыўнай бабулі Аўгіньні і дзеда Максіма, расстралянага ў 1933-м у магілеўскіх кар’ерах.
Праваруч — здымкі сыноў і бастыён кніжак іхняга бацькі. Каб той не задаваўся, побач стаіць факсымільнае выданьне "Вянка", адзінай прыжыцьцёвай кнігі Максіма Багдановіча.
Пара палічак з рознымі дарагімі драбніцамі.
Старажытная куля часоў Сьцяпана Батуры, знойдзеная паблізу Сафійскага сабору ў Палаце. Падараваная адным з чытачоў старадаўняя высокая чарчына з тоўстага й узорыстага жаўтлявага шкла. Паводле словаў былога ўладальніка, зь яе пацягваў акавіту ягоны прадзед — удзельнік паўстаньня 1863 году. Кавалак "дзікага", неапрацаванага бурштыну. Продкі нездарма верылі, што гэта — цудоўны сродак ад бяссоньня.
З апошніх набыткаў — прэзэнтаваныя рэстаўратарамі воўчынскага Траецкага касьцёла медны цьвік і гэткая самая стружка-сьпіралька. Атрымалася досыць эратычная кампазыцыя, якая разам з тым папярэджвае, што жанчынам нельга верыць безаглядна. Калісьці без народжанага ў Воўчыне Станіслава Аўгуста Панятоўскага расейская імпэратрыца Кацярына не магла пражыць і дня. Потым зрабіла яго вялікім князем і каралём. А пасьля пазбавіла і дзяржавы, і свабоды, а трон былога фаварыта загадала ператварыць у свой унітаз.
На палічках, а таксама ў шуфлядах стала — маёй пісьменьніцкай цытадэлі — сустракаюцца і таямніцы, пра якія не скажу.
Над усім гэтым багацьцем лунае бел-чырвона-белы сьцяжок, куплены ў сувэнірным шапіку нью-ёрскага будынка ААН.
Далей — вакно. Калісьці за ім расла старая разгалістая ліпа, дзякуючы якой у пакоі нават у самы летні сквар жыў прыемны зацішны халадок. Ліпы на нашай вуліцы сьпілавалі і замест іх пасадзілі маленькія кволенькія клёны. Каб убачыць "мой" клёнік, пакуль што трэба станавіцца на падвоканьне. Але я жыву зь вераю, што дачакаюся часу, калі дрэўца пасталее, дацягнецца да вакна і зробіцца маім суразмоўцам.
А цераз дарогу, на будынку Нацыянальнага гістарычнага музэю, тады будзе напісана зусім ня "вуліца К.Маркса".
Адам Францішак
Наконт таго, як і куды пісьменьнікі ходзяць на працу, згадваецца адна забаўная гісторыя — ці то праўдзівая, ці то ўжо крыху адрэдагаваная кімсьці з старэйшых калегаў.
Гадоў трыццаць таму ў Менск прыехала дэлегацыя паўночна-карэйскіх служак прыгожага пісьменства. Падчас знаёмства з Домам літаратара адзін з гасьцей зацікавіўся, дзе нашыя творцы пішуць сваю нятленку. Хто дзе, адказалі карэйцам. Тыя былі да пярэпалаху ўражаныя гэткім разгулам дэмакратыі і расказалі, што яны прыходзяць у свой пхеньянскі Дом ураньні, сядаюць за выдзелены кожнаму пэрсанальна стол і мусяць пісаць цэлы працоўны дзень з гадзінным перапынкам на абед і пяціхвіліннымі — на паходы ў прыбіральню.
Хто ведае, можа — каб не завялася якая страшная крамола — калі-небудзь да такога дойдуць і ў чаргінцоўскім саюзе. У тым жа, да якога маю гонар належаць я, з гледзішча апанэнтаў, пануе поўны разброд. Нехта падступнымі пісаньнямі падточвае "ўстоі", а нехта наагул зьбіраецца стаць прэзыдэнтам, а таму яго з хатніх кабінэтных умоваў забіраюць у турэмныя, а вярнуўшы дадому, прыстаўляюць двух літаратуразнаўцаў у цывільным.
Але вярнуся да роднае вальеры.
Першы кабінэт зьявіўся ў мяне ў сорак пяць гадоў. Датуль "кабінэтамі" былі сьпярша 11-мэтровая (на нас з жонкаю і двух сыноў) маласямейка, потым — пакой у рэдакцыі гарадзкой газэты, дзе, на шчасьце, можна было заставацца да раніцы, пазьней — кухня ў аднапакаёўцы, а пасьля Дзядоў 1988 году, калі давялося хавацца ад міліцыі, — майстэрні сяброў-мастакоў.
І вось нарэшце — уласная вальера, па якой паспрабую правесьці кароткую экскурсію.
Замка ў дзьвярах няма, але ведаю пару калегаў (сярод іх адзін наш выбітны паэт), якія замкі сапраўды паставілі і, каб ня ўпудзіць музу, забараняюць пераступаць парог нават сямейнікам.
А мы заходзім.
Зьлева ад дзьвярэй уладкаваліся кампутар з друкаркаю. Зь сьцяны над імі на мяне — то як быццам даволі прыхільна, то надзвычай сувора — глядзіць сьвятая Эўфрасіньня, падарунак нашага выдатнага графіка Арлена Кашкурэвіча.
Справа — вэлятрэнажор, на якім пасьля апэрацыі на сэрцы я пры першай жа магчымасьці натхнёна накручваю за 25 хвілінаў дзесяць км.
Далей цягнуцца паабапал кніжныя паліцы. Чатыры — з слоўнікамі, столькі ж з энцыкляпэдыямі, паліца з тамамі Мэтрыкі Вялікага Княства Літоўскага, "залатая паліца" з кнігамі, якія праз усё жыцьцё маеш неадольную патрэбу раз-пораз перачытваць ці, прынамсі, перагортваць...
Кніжак робіцца ўсё больш і больш, але цясьнейшым з гэтае прычыны кабінэт ня робіцца. Можа, якраз наадварот.
Далёка ўверсе, над шыхтамі рознакалібэрных выданьняў, можна ўбачыць невялікі жаночы торс, высечаны скульптарам Алесем Шатэрнікам зь белага мармуру. Перад намі важкі водгук на маё эсэ "Задніца Эўропы". Тым самым спакусьлівым месцам кабінэтная Эўропа і сустракае наведнікаў. Гліняны Вялес, напамін пра аднайменную прэмію Таварыства вольных літаратараў, як выглядае, цалкам задаволены такім суседзтвам.
На даляглядзе ўжо зьявіўся пісьмовы стол, працягам якога служыць шырокае падвоканьне. Уся гэтая прастора на першы (дый на другі) погляд бязладна закладзеная, закіданая й зацярушаная тэчкамі, кніжкамі, скрамзоленымі паперамі й паперкамі, сярод якіх трапляюцца дыскі, флэшкі, візытоўкі etc. Зрэдку гаспадару здаецца, што калі-небудзь ён зможа прывесьці гэты вэрхал да ладу.
Леваруч стала, за дзьверцамі кніжнае шафы, — фатаграфіі бацькоў, Марыі і Аляксея, а таксама незабыўнай бабулі Аўгіньні і дзеда Максіма, расстралянага ў 1933-м у магілеўскіх кар’ерах.
Праваруч — здымкі сыноў і бастыён кніжак іхняга бацькі. Каб той не задаваўся, побач стаіць факсымільнае выданьне "Вянка", адзінай прыжыцьцёвай кнігі Максіма Багдановіча.
Пара палічак з рознымі дарагімі драбніцамі.
Старажытная куля часоў Сьцяпана Батуры, знойдзеная паблізу Сафійскага сабору ў Палаце. Падараваная адным з чытачоў старадаўняя высокая чарчына з тоўстага й узорыстага жаўтлявага шкла. Паводле словаў былога ўладальніка, зь яе пацягваў акавіту ягоны прадзед — удзельнік паўстаньня 1863 году. Кавалак "дзікага", неапрацаванага бурштыну. Продкі нездарма верылі, што гэта — цудоўны сродак ад бяссоньня.
З апошніх набыткаў — прэзэнтаваныя рэстаўратарамі воўчынскага Траецкага касьцёла медны цьвік і гэткая самая стружка-сьпіралька. Атрымалася досыць эратычная кампазыцыя, якая разам з тым папярэджвае, што жанчынам нельга верыць безаглядна. Калісьці без народжанага ў Воўчыне Станіслава Аўгуста Панятоўскага расейская імпэратрыца Кацярына не магла пражыць і дня. Потым зрабіла яго вялікім князем і каралём. А пасьля пазбавіла і дзяржавы, і свабоды, а трон былога фаварыта загадала ператварыць у свой унітаз.
На палічках, а таксама ў шуфлядах стала — маёй пісьменьніцкай цытадэлі — сустракаюцца і таямніцы, пра якія не скажу.
Над усім гэтым багацьцем лунае бел-чырвона-белы сьцяжок, куплены ў сувэнірным шапіку нью-ёрскага будынка ААН.
Далей — вакно. Калісьці за ім расла старая разгалістая ліпа, дзякуючы якой у пакоі нават у самы летні сквар жыў прыемны зацішны халадок. Ліпы на нашай вуліцы сьпілавалі і замест іх пасадзілі маленькія кволенькія клёны. Каб убачыць "мой" клёнік, пакуль што трэба станавіцца на падвоканьне. Але я жыву зь вераю, што дачакаюся часу, калі дрэўца пасталее, дацягнецца да вакна і зробіцца маім суразмоўцам.
А цераз дарогу, на будынку Нацыянальнага гістарычнага музэю, тады будзе напісана зусім ня "вуліца К.Маркса".
