З паўмільённай арміі беларускіх інвалідаў кожны дзевятнаццаты — дзіцёнак ці маладзён да 18 гадоў. Для большай выразнасьці ўявіце: каб іх сабраць разам, спатрэбіўся б цэлы 26-тысячны горад для маладых людзей са стратай здароўя ад першай да чацьвёртай групы.
Найчасьцей яны пакутуюць на парушэньні слыху, зроку, мовы, апорна-рухальнага апарату, на цяжкасьці ў навучаньні, інтэлектуальную недастатковасьць.
Здавалася б, галоўнымі болевымі кропкамі тут для бацькоў і грамадзкасьці павінны стаць пытаньні мэдычныя, фінансавыя, асабліва цяпер, падчас крызісу. Аднак не. Вось што кажа Алена Страх, якая кіруе ў Жыткавічах мясцовай суполкай нацыянальнай Асацыяцыі дапамогі дзяцям-інвалідам і маладым інвалідам:
“Спрэс негатовыя прымаць нашых дзетак так, як прымаюць іх здаровых аднагодкаў…”
Парадокс, аднак менавіта са зьяўленьнем гадоў дзясятак таму цэнтраў карэкцыі, разьвіцьця і рэабілітацыі, калі праблема малалетніх інвалідаў перастала замоўчвацца, апынулася ў цэнтры грамадзкай увагі, — якраз тады і выявілася: грамадзтва не падрыхтаванае да інтэграцыі ў сябе гэтых хлопчыкаў і дзяўчатак.
Дзеля сваёй хворай дачкі Аксана Сулкоўская кінула працу. Вось яе думка:
“Я ўдзячная найперш настаўнікам нашым — за рэальную падтрымку.А ў грамадзтве — ну, у тутэйшым ва ўсялякім разе асяродку, наадварот, могуць мімаходзь падрэзаць крылы: маўляў, ну што вы нечага спрабуеце дабіцца, калі тут і здаровым ня выкараскацца? Як няма працы для іх, дык вам тым больш не знайсьці… А хіба ж такія думкі правільныя?”
Размаўляем зь лідэрам Беларускай асацыяцыі дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам Аленай Цітовай:
— Калі за мяжой усе такія дзеці выходзяць некуды з дому, то ў нас гэта пакуль нерэальна. Напрыклад, з-за адсутнасьці ці недастатковай наяўнасьці безбар’ернага асяродку.
— Вы згадалі досьвед замежных краінаў: там, сярод іншага, усё больш і больш адыходзяць ад школаў-інтэрнатаў. А ў нас па-ранейшаму стаўка робіцца якраз на гэткую практыку?
— Літаральна сёньня я была на паседжаньні камісіі, якая абмяркоўвала праблему далучэньня Беларусі да канвэнцыі аб правах інвалідаў. І прадстаўнікі Мінадукацыі назвалі лічбу: ужо зачыненыя 11 інтэрнатаў. Ня толькі для разумова адсталых, але й для тых, хто мае праблемы са зрокам, слыхам.
— То бок працэс інтэграцыі дзяржава падтрымлівае?
— Так, прычым вельмі актыўна. І гэта ня можа ня радаваць. Аднак у той самы час важна разумець: адна рэч — зачыніць, а іншая — падрыхтаваць умовы для далейшай арганічнай адаптацыі.
— Традыцыйна ў праблемных пытаньнях ківаюць на дзяржструктуры, а вось на ролю грамадзтва забываюцца. Дык ці гатовае яно інтэграваць у сябе дзетак-інвалідаў?
— Што ўжо казаць пра нас, калі нават у Нямеччыне зь яе 50-гадовым досьведам гэтай інтэграцыі бываюць выпадкі, калі інвалідаў зь цяжкасьцю прымаюць у “нармальных” школах…
Зразумела, як і ў любой праблеме, якая наўпрост закранае побыт, нашыя суразмоўцы выходзілі й на грашовае пытаньне. Аксана Сулкоўская:
“У маёй дачкі — інваліда другой групы — пэнсія 188 тысяч рублёў. Гэта менш за пражытковы мінімум — БПМ складае 250 тысяч. Ну што, нармальныя адносіны да інвалідаў?”
Пра фінансаваньне кажуць ня толькі бацькі. Загадчыца Зэльвенскага цэнтру карэкцыі, разьвіцьця й рэабілітацыі Вольга Мякеня нядаўна зьмясьціла ў інтэрнэце абвестку для грамадзянаў з просьбай дапамагчы іхнай арганізацыі ў вырашэньні надзённых матэрыяльных праблемаў.
“У асноўным адгукнуліся прыватныя асобы. Сабралася вельмі немалая для нас сума. І хоць ня ўсе праблемы ўдалося вырашыць, аднак рамонт — каб зьняць праблемы для тых, хто карыстаецца вазкамі, — зроблены. Паверце, гэта вельмі фінасаваёмістая справа. Такім чынам, збольшага праблемы матэрыяльнага пляну, дзякуючы добрым людзям, у нас цяпер вырашаныя”.
Зэльвенскі цэнтар — адзін са 146 у Беларусі. Іх зьяўленьне сталася для многіх непаўналетніх інвалідаў краіны літаральна выратавальным кругам. Заўважым: у суседніх Расеі й Украіне такой сыстэмы на сёньня няма. Зразумела, далёка ня ўсё ў ёй бездакорна. Алена Страх з Жыткавічаў адзначае вялізную станоўчую ролю цэнтру карэкцыі й разьвіцьця, аднак называе і праблемныя моманты:
— У нас адкрылася кляса для дзесяці дзетак зь вельмі складанымі разумовымі і фізычнымі праблемамі. Гэта зашмат для двух адмыслоўцаў — лепей, каб былі дзьве клясы, тады ўвагі малым сапраўды дастане. Няма ў нас і такога важнага спэцыяліста, як інструктар ЛФК. Але разам з уладамі, мяркую, усё наладзім. На мясцовым узроўні нам нават старшыня райвыканкаму дапамагае. Але ж ёсьць пытаньні, якія выходзяць за межы рэгіянальных магчымасьцяў. Напрыклад, арганізацыя адпачынку вазочнікаў у адмыслова падрыхтаваным рагачоўскім санаторыі “Прыдняпроўскі”. Ня маем цяпер пуцёвак, а раней былі.
— Дарэчы, санаторныя пуцёўкі — са зьніжкамі ці за поўную цану?
— Бясплатныя. Аднак рэч у тым, што зараз нас пазбавілі лячэньня для матуль, якія выхоўваюць такіх дзетак. А гэта вельмі вялікія фізычныя нагрузкі, таму шмат хто з маці цяжка хварэюць самі. Выйсьця няма: у раёне заробкі слабыя, на адпачынак не назьбіраеш…
Спадарыню Алену дапаўняе Аксана Сулкоўская:
“Рэцэпты нам выпісваюць, але ж зьніжкі мізэрныя. Да таго ж увесь час ільготы здымаюцца. Гэты сьпіс робіцца ўсё больш куртаты. Можаш толькі адны лекі выпісаць, а ня некалькі…”
Спрабуем высьветліць сытуацыю з пуцёўкамі ў санаторый “Прыдняпроўскі”. Там лічаць — для асаблівага хваляваньня падставаў няма:
“Калі ласка, прыяжджайце, толькі папярэдне забраніруйце нумар. Недзе ў красавіку будзем браніраваць лета”.
Пытаюся ў сваіх суразмоўцаў: якія пытаньні бачацца ім галоўнымі ў бліжэйшай будучыні?
Алена Страх: “Уздым мэдыцыны на вышэйшы ўзровень. Маю на ўвазе ці пэўную бясплатную дапамогу, ці стварэньне адмысловых умоваў на лекаваньне нашых дзетак. Дзяржава павінна аддаваць больш увагі сем’ям, якія маюць такія праблемы. Менавіта празь фінансавую падтрымку”.
Аксана Сулкоўская: “Дачка ўсё ў мяне пытаецца: а дзе я працаваць буду? Потым пабачым, адказваю… Але ж думаю ўжо сёньня, што гэта і як станецца? Вельмі цяжкія тыя думы…”
Хваляваньне спадарыні Сулкоўскай вельмі зразумелае Алене Цітовай:
— “Што будзе з нашымі дзецьмі, калі ня стане нас?” — вось гэта, разумееце, самая вялікая праблема. І мы ўжо цяпер падымаем яе перад дзяржавай. Вельмі хочацца, каб нашыя дзеці не патрапілі дарослымі ў вялікія закрытыя інтэрнаты. Мы імкнемся дабіцца арганізацыі для іх дамоў пражываньня з суправаджэньнем, як робіцца ў цывілізаваным сьвеце. Там большая частка хворых пасьля 18 гадоў ужо не жывуць у сем’ях. Ім нашмат лепей у тых самых дамах ці кватэрах з так званым незалежным пражываньнем.
— А ці хопіць у нашай дзяржавы сродкаў на рэалізацыю такой высакароднай ідэі?
— Зараз якраз мы й лабіруем яе. І фінансавую матывацыю тут ня лічым слушнай. Бо тыя самыя інтэрнаты ўтрымліваць нашмат даражэй. Калі займацца нашымі выхаванцамі, аб’яднаўшы іх у невялікія групы, то і якасьць жыцьця будзе непараўнальна вышэйшай, і грошы народныя зьберагуцца. Гэта — адзінае правільнае й гуманнае выйсьце.
Найчасьцей яны пакутуюць на парушэньні слыху, зроку, мовы, апорна-рухальнага апарату, на цяжкасьці ў навучаньні, інтэлектуальную недастатковасьць.
Здавалася б, галоўнымі болевымі кропкамі тут для бацькоў і грамадзкасьці павінны стаць пытаньні мэдычныя, фінансавыя, асабліва цяпер, падчас крызісу. Аднак не. Вось што кажа Алена Страх, якая кіруе ў Жыткавічах мясцовай суполкай нацыянальнай Асацыяцыі дапамогі дзяцям-інвалідам і маладым інвалідам:
“Спрэс негатовыя прымаць нашых дзетак так, як прымаюць іх здаровых аднагодкаў…”
Парадокс, аднак менавіта са зьяўленьнем гадоў дзясятак таму цэнтраў карэкцыі, разьвіцьця і рэабілітацыі, калі праблема малалетніх інвалідаў перастала замоўчвацца, апынулася ў цэнтры грамадзкай увагі, — якраз тады і выявілася: грамадзтва не падрыхтаванае да інтэграцыі ў сябе гэтых хлопчыкаў і дзяўчатак.
Дзеля сваёй хворай дачкі Аксана Сулкоўская кінула працу. Вось яе думка:
“Я ўдзячная найперш настаўнікам нашым — за рэальную падтрымку.
Ну што вы нечага спрабуеце дабіцца, калі тут і здаровым ня выкараскацца?
Размаўляем зь лідэрам Беларускай асацыяцыі дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам Аленай Цітовай:
— Калі за мяжой усе такія дзеці выходзяць некуды з дому, то ў нас гэта пакуль нерэальна. Напрыклад, з-за адсутнасьці ці недастатковай наяўнасьці безбар’ернага асяродку.
— Вы згадалі досьвед замежных краінаў: там, сярод іншага, усё больш і больш адыходзяць ад школаў-інтэрнатаў. А ў нас па-ранейшаму стаўка робіцца якраз на гэткую практыку?
— Літаральна сёньня я была на паседжаньні камісіі, якая абмяркоўвала праблему далучэньня Беларусі да канвэнцыі аб правах інвалідаў. І прадстаўнікі Мінадукацыі назвалі лічбу: ужо зачыненыя 11 інтэрнатаў. Ня толькі для разумова адсталых, але й для тых, хто мае праблемы са зрокам, слыхам.
— То бок працэс інтэграцыі дзяржава падтрымлівае?
— Так, прычым вельмі актыўна. І гэта ня можа ня радаваць. Аднак у той самы час важна разумець: адна рэч — зачыніць, а іншая — падрыхтаваць умовы для далейшай арганічнай адаптацыі.
— Традыцыйна ў праблемных пытаньнях ківаюць на дзяржструктуры, а вось на ролю грамадзтва забываюцца. Дык ці гатовае яно інтэграваць у сябе дзетак-інвалідаў?
— Што ўжо казаць пра нас, калі нават у Нямеччыне зь яе 50-гадовым досьведам гэтай інтэграцыі бываюць выпадкі, калі інвалідаў зь цяжкасьцю прымаюць у “нармальных” школах…
Зразумела, як і ў любой праблеме, якая наўпрост закранае побыт, нашыя суразмоўцы выходзілі й на грашовае пытаньне. Аксана Сулкоўская:
Пра фінансаваньне кажуць ня толькі бацькі. Загадчыца Зэльвенскага цэнтру карэкцыі, разьвіцьця й рэабілітацыі Вольга Мякеня нядаўна зьмясьціла ў інтэрнэце абвестку для грамадзянаў з просьбай дапамагчы іхнай арганізацыі ў вырашэньні надзённых матэрыяльных праблемаў.
“У асноўным адгукнуліся прыватныя асобы. Сабралася вельмі немалая для нас сума. І хоць ня ўсе праблемы ўдалося вырашыць, аднак рамонт — каб зьняць праблемы для тых, хто карыстаецца вазкамі, — зроблены. Паверце, гэта вельмі фінасаваёмістая справа. Такім чынам, збольшага праблемы матэрыяльнага пляну, дзякуючы добрым людзям, у нас цяпер вырашаныя”.
Зэльвенскі цэнтар — адзін са 146 у Беларусі. Іх зьяўленьне сталася для многіх непаўналетніх інвалідаў краіны літаральна выратавальным кругам. Заўважым: у суседніх Расеі й Украіне такой сыстэмы на сёньня няма. Зразумела, далёка ня ўсё ў ёй бездакорна. Алена Страх з Жыткавічаў адзначае вялізную станоўчую ролю цэнтру карэкцыі й разьвіцьця, аднак называе і праблемныя моманты:
— У нас адкрылася кляса для дзесяці дзетак зь вельмі складанымі разумовымі і фізычнымі праблемамі. Гэта зашмат для двух адмыслоўцаў — лепей, каб былі дзьве клясы, тады ўвагі малым сапраўды дастане. Няма ў нас і такога важнага спэцыяліста, як інструктар ЛФК. Але разам з уладамі, мяркую, усё наладзім. На мясцовым узроўні нам нават старшыня райвыканкаму дапамагае. Але ж ёсьць пытаньні, якія выходзяць за межы рэгіянальных магчымасьцяў. Напрыклад, арганізацыя адпачынку вазочнікаў у адмыслова падрыхтаваным рагачоўскім санаторыі “Прыдняпроўскі”. Ня маем цяпер пуцёвак, а раней былі.
— Дарэчы, санаторныя пуцёўкі — са зьніжкамі ці за поўную цану?
— Бясплатныя. Аднак рэч у тым, што зараз нас пазбавілі лячэньня для матуль, якія выхоўваюць такіх дзетак. А гэта вельмі вялікія фізычныя нагрузкі, таму шмат хто з маці цяжка хварэюць самі. Выйсьця няма: у раёне заробкі слабыя, на адпачынак не назьбіраеш…
Спадарыню Алену дапаўняе Аксана Сулкоўская:
“Рэцэпты нам выпісваюць, але ж зьніжкі мізэрныя. Да таго ж увесь час ільготы здымаюцца. Гэты сьпіс робіцца ўсё больш куртаты. Можаш толькі адны лекі выпісаць, а ня некалькі…”
Спрабуем высьветліць сытуацыю з пуцёўкамі ў санаторый “Прыдняпроўскі”. Там лічаць — для асаблівага хваляваньня падставаў няма:
Пытаюся ў сваіх суразмоўцаў: якія пытаньні бачацца ім галоўнымі ў бліжэйшай будучыні?
Алена Страх: “Уздым мэдыцыны на вышэйшы ўзровень. Маю на ўвазе ці пэўную бясплатную дапамогу, ці стварэньне адмысловых умоваў на лекаваньне нашых дзетак. Дзяржава павінна аддаваць больш увагі сем’ям, якія маюць такія праблемы. Менавіта празь фінансавую падтрымку”.
Аксана Сулкоўская: “Дачка ўсё ў мяне пытаецца: а дзе я працаваць буду? Потым пабачым, адказваю… Але ж думаю ўжо сёньня, што гэта і як станецца? Вельмі цяжкія тыя думы…”
Хваляваньне спадарыні Сулкоўскай вельмі зразумелае Алене Цітовай:
— “Што будзе з нашымі дзецьмі, калі ня стане нас?” — вось гэта, разумееце, самая вялікая праблема. І мы ўжо цяпер падымаем яе перад дзяржавай. Вельмі хочацца, каб нашыя дзеці не патрапілі дарослымі ў вялікія закрытыя інтэрнаты. Мы імкнемся дабіцца арганізацыі для іх дамоў пражываньня з суправаджэньнем, як робіцца ў цывілізаваным сьвеце. Там большая частка хворых пасьля 18 гадоў ужо не жывуць у сем’ях. Ім нашмат лепей у тых самых дамах ці кватэрах з так званым незалежным пражываньнем.
— А ці хопіць у нашай дзяржавы сродкаў на рэалізацыю такой высакароднай ідэі?
— Зараз якраз мы й лабіруем яе. І фінансавую матывацыю тут ня лічым слушнай. Бо тыя самыя інтэрнаты ўтрымліваць нашмат даражэй. Калі займацца нашымі выхаванцамі, аб’яднаўшы іх у невялікія групы, то і якасьць жыцьця будзе непараўнальна вышэйшай, і грошы народныя зьберагуцца. Гэта — адзінае правільнае й гуманнае выйсьце.
