Ці здолеюць міжнародныя назіральнікі ўбачыць рэальную карціну ўсяго выбарчага працэсу? На гэтыя ды іншыя пытаньні адказвае праваабаронца Валянцін Стэфановіч.
Цыганкоў: “Якія тыпы парушэньняў на гэтых выбарах фіксаваліся найбольш часта, якія мэтады парушэньняў бачылі назіральнікі?”
Стэфановіч: “Улады, як мне падаецца, зноўку вярнуліся да такога віду фальсыфікацыяў, як ускрыцьцё скрыняў для датэрміновага галасаваньня і замена бюлетэняў. Я думаю, гэта зьвязана з тым, што, магчыма, яны хацелі потым наладзіць паказальны падлік на ўчастках, дзе балятуюцца такія вядомыя апазыцыйныя фігуры, як Лябедзька. Бо менавіта там, у акрузе Лябедзькі адбыўся скандал зь пячаткай, якую сфатаграфавалі, а яна не адпавядае таму, як выглядала раней. У Берасьці Малей зафіксаваў, што малюнак пячаткі адрозьніваецца.
Датэрміновае галасаваньне, як і ў папярэдніх кампаніях, выклікае вялікую крытыку. Тое, што мы бачым зараз, мы бачылі і раней. Гэта прымус да ўдзелу ў галасаваньні. На сайце праваабарончай арганізацыі “Вясна-96” падаецца шэраг фактаў наконт гэтага. Тут і абвесткі ў школах, дзе напісана, каб настаўнікі галасавалі датэрмінова, і ведамасьці, дзе настаўнікі расьпісваліся, што яны прагаласавалі датэрмінова (з Баранавічаў даслалі), ды іншае.
Увогуле датэрміновае галасаваньне ў нашых варунках, калі вельмі цяжка яго адсочваць, што там са скрынямі робіцца, вельмі небясьпечная рэч. І тое, што ў выніковых пратаколах адзначаецца агульная лічба вынікаў — мы ніколі не даведаемся, якія расклады былі ў датэрміновым галасаваньні”.
Цыганкоў: “Ці могуць адпаведна ацаніць усе гэтыя тэндэнцыі міжнародныя назіральнікі? Яны аддаюць увагу толькі таму, што бачаць самі, фактам, а не падазрэньням, і ім, магчыма, не заўсёды відаць тое, што бачаць беларускія назіральнікі.. Ці ёсьць такая небясьпека?”
Стэфановіч: “Думаю, што ўлады наўмысна стваралі прыгожую вонкавую карцінку, каб выклікаць ілюзію спакойнага правядзеньня кампаніі. Але, мне здаецца, датэрміновае галасаваньне сур’ёзна падарвала гэтыя намаганьні ўладаў, і гэта не застанецца незаўважаным місіяй назіральнікаў АБСЭ (бо назіральнікі ад СНД ніколі нічога нэгатыўнага ня бачаць).
Я сёньня перачытваў тыя рэкамэндацыі і заўвагі, якія зрабіла місія АБСЭ на выбарах у 2004 годзе. Па вялікім рахунку, нічога моцна не зьмянілася. Таму, я думаю, высновы будуць адназначныя. Можа, яны адзначаць, што некаторыя этапы праходзяць лепей, чым папярэднія — напрыклад, агітацыя не суправаджалася зьняцьцём кандыдатаў і затрыманьнямі распаўсюднікаў. Пабачым яшчэ, як пройдзе падлік галасоў, ці змогуць нашы назіральнікі рэальна яго бачыць, а не сядзець за 20 мэтраў ад стала і нічога ня бачыць і ня чуць. Мне здаецца, каб меркаваць, што выбары адпавядаюць міжнародным стандартам і абавязаньням АБСЭ, якія Беларусь брала на сябе як сябра АБСЭ — няма падставаў”.
