Ныркі ў Беларусі перасаджваюць з 1973 году. Апэрацыі для трансплянтацыі касьцявога мозгу пачаліся на 20 гадоў пазьней, у 1993 годзе. 2008-ы даў пачатак апэрацыі з донарскай пячонкай.
Найбольшая колькасьць людзей, якія маюць патрэбу ў трансплянтацыі, сярод хворых на ныркавую недастатковасьць. У Беларусі да апарата “штучная нырка” (гемадыяліз) “падключаныя” каля паўтары тысячы чалавек. Яшчэ некалькі сотняў – на так званым пэрытанэальным дыялізе, калі па трубцы трапляе раствор, які чысьціць арганізм ад шлакаў. Блізу паўтысячы хворых, сярод якіх нямала дзяцей, у так званым “лісьце чаканьня” на донарскую нырку. Прыкладам, у 2005 годзе такой магчымасьці не дачакаліся 53 чалавекі.
Два гады ў чаканьні – за шчасьце
У 2005-м мэдыкі зрабілі толькі 8 апэрацыяў па перасадцы ныркі. У 2006 такіх перасадак ужо было 20, летась – 40.
17-гадовай Надзеі Ярмаковай зь Берасьця апэрацыю на перасадку ныркі зрабілі роўна два гады таму. Дыягназ паставілі ў 2001-м.
Надзея ў дзяцінстве асабліва не хварэла, аб’ектыўных падставаў нібыта не было. Але рэзка пайшлі ацёкі, да таго ж у Берасьці прызначылі няправільнае лекаваньне, адвезьлі ў Менск. Ад таго часу была пастаўленая на дыяліз.
Два гады таму патэлефанавалі і сказалі, што ёсьць донар. Аліна Міхайлаўна, маці Надзеі, не хавае радасьці, што пасьля апэрацыі і дачка, і яна сама паступова вяртаюцца да звыклага жыцьця:
“Ну вядома ж. Як тут параўноўваць? Прыехаць да дзіцяці раз на месяц і ўвесь час думаць аб тым, як будзе праходзіць лекаваньне далей, чакаць, што ў любы момант можа нешта здарыцца? Гэта вельмі цяжка”.
Сама Надзея кажа, што так хутка атрымаць нырку – за два гады – нават не спадзявалася:
“Хадзіла сабе на дыяліз, ды ўсё. А дзяўчаты, якіх ведаю, некаторыя і па сем гадоў на дыяліз ходзяць, ня надта на што разьлічваючы. Разумееце, чакаць складана. Лекары таксама не даюць ніякай гарантыі, што пасьля апэрацыі ўсё будзе добра. Многія пасьля апэрацыі праз 2 – 3 гады зноў вяртаюцца на дыяліз. Адна дзяўчынка, ведаю, увогуле адмовілася ад перасадкі. Ёй затэлефанавалі дадому, бацькоў якраз не было, і яна папросту адмовілася. Некаторым невядомасьць папросту не падабаецца. А многія проста баяцца”.
Пытаюся, ці ведае яна, з ныркай каго цяпер жыве?
“34-гадовы мужчына, які разьбіўся. Пра гэта расказалі маёй маме, таму больш я нічога ня ведаю. Атрымалася, што мне дасталася адна нырка, а другая яшчэ аднаму мужчыну: яму зрабілі раніцай апэрацыю, а мне ўвечары”.
У заходніх краінах менавіта так званыя “мёртвыя ныркі” ратуюць жыцьцё тысяч людзей. У Беларусі да нядаўняга часу донарам мог быць толькі чалавек, які ў блізкай генэтычнай сувязі з хворым. Цяпер патрабаваньне ня ёсьць абавязковым, і гэта стала вырашальным для Надзеі Ярмаковай:
“Калі ў донара здаровыя органы, то колькіх людзей ён можа ўратаваць! Дзьве ныркі, падстраўнікавую перасаджваюць, печань, сэрца, каму лёгкае, каму яшчэ што. Калі органы здаровыя, то чаму не? Да таго ж ня кожны нават з бацькоў можа падысьці свайму дзіцяці. Калі са мной пачалі размаўляць пра апэрацыю са сваякамі, я адразу сказала маме, што не. У мяне ёсьць малодшая сястра і дзьве старэйшыя. Я адразу спыталася: мама, а калі не атрымаецца, то што будзе? З розных прычынаў ня кожны чалавек можа пайсьці на донарскую апэрацыю. І прычына нават ня столькі ў тым, каб усё ідэальна пасавала. Павінна быць як мага больш супадзеньняў, бо, натуральна, чым больш супадзеньняў, тым больш шанцаў, што нырка прыжывецца”.
Пасьля перасадкі жаданьні “ўразаюцца”
20-гадовы мянчук Андрэй Тамашоў донарскай ныркі чакаў 5 гадоў і 10 дзён. Увесь гэты час празь дзень чатыры гадзіны праводзіў пад апаратамі гемадыялізу, шляхам перапампоўваньня ачышчалі кроў.
У траўні два гады, як Андрэю зрабілі перасадку. Цяпер ён у вучыцца ў адным зь менскіх тэхнікумаў: спасьцігае бізнэс і права. Маці, спадарыня Сьвятлана, прызнаецца: вучоба даецца ня так лёгка – усе папярэднія гады ў сына было хатняе навучаньне. Але самае страшнае, спадзяецца маці, засталося ў мінулым:
“Спрабавалі лекавацца за мяжой, выходзілі на Маскву, але там вельмі цэны высокія. А цяпер гэтыя цэны ўвогуле ашаламляльныя. Нашы беларускія дзеці, якія праходзілі лекаваньне ў Маскве яшчэ ў тыя гады, плацілі 50 тысяч даляраў. І то нам ужо не хапала гэтых 50 тысяч. Выходзілі дзесьці на 98 тысяч”.
Карэспандэнт: “А ў Беларусі бясплатна?”
“Увогуле так. Але дарагія лекі, бывае, закупляем самі. Часам па рэцэпце мэдролу няма. Кальцый Д-3 нам без рэцэптаў. Некаторым дзецям прызначаецца, а часам не атрымліваецца. Увогуле, пасьля такой складанай апэрацыі трэба, каб больш увагі было. І яна ёсьць, гэтая ўвага, але, вядома, хочацца болей. Каб усяго хапала – лекаў хапала – і каб розныя нюансы былі ўтрэсеныя. Нашы лекары стараюцца, безумоўна, вельмі стараюцца”.
Цяпер Андрэй, як і іншыя выратаваныя, моцна абмежаваны як у фізычных нагрузках, так і ў спажываньні кулінарных прысмакаў:
“Трэба, каб усё было ў вараным выглядзе. Каб нырка прыжылася, каб яна была надзейная і добра працавала, трэба даваць ёй піць. Піць ваду. Тое, чаго не было на гемадыялізе. У нас было абмежаванае спажываньне вады, вадкасьці. А цяпер, каб нырка працавала, трэба вельмі шмат піць. Мы купляем вялізныя балёны зь пітной вадой, і практычна да трох літраў на дзень ён выпівае. Усё запар есьці нельга. Як я кажу Андрэю, трэба есьці тое, што трэба. Не дадаваць шкодных звычак з кетчупам, ці каб больш маянэзу. Можна замяніць сьмятанай. Часам не атрымліваецца, але мы стараемся”.
На рахунку дабрачыннага фонду “Дзяцінства дзецям” не адзін выратаваны ад хваробы. Кіраўніца Натальля Будзіловіч расказвае, што і цяпер у 2-м клінічным дзіцячым шпіталі больш за 20 дзяцей, якія знаходзяцца на гемадыялізе, і яшчэ тыя, якія на пэрытанэальным дыялізе:
“За межамі Беларусі за вялікія грошы ўсё робіцца. Але робіцца перадусім дзеля таго, каб працэс паскорыць. Таму што дзеці стаяць у чарзе на перасадку ўжо шмат гадоў, і ёсьць тыя, якія, так і не дачакаўшы, сыходзяць з жыцьця. Воля Неміровіч з 2001 году стаіць у чарзе. А чаканьне не бясконцае. Для яе кожны дзень можа стаць апошнім. І яна далёка не адзіная такая. Калі ўжо будзе адкрывацца цэнтар перасадкі, дай Божа, каб справа пайшла, бо тут гэта бясплатна робіцца. Прыкладам, Лёша Майсееў толькі нядаўна прыехаў, перасадку рабілі ў Бэльгіі. Маці аддала сваю нырку. Тут яны перасадку зрабіць не змаглі. Было вельмі складана, зьбіралі вялікія грошы, дабрачынны рахунак у яго быў свой, і яны паехалі ў Бэльгію. Вось Ярмакова і Тамашоў, якім тады перасадзілі ныркі, – гэта проста было для іх вялікае шчасьце. А многія дзеці стаяць гадамі, чакаюць, але так і не дачакаліся. Ёсьць такія”.
Паводле статыстыкі, праз 10 гадоў пасьля трансплянтацыі нырка, перасаджаная ад жывога донара, застаецца працаваць у 75% хворых. Пры трансплянтацыі ад мёртвага донара яна жыве ў 55%. Калі чалавек працягвае дыялізнае лекаваньне, то праз 10 гадоў жывымі застаюцца каля 10%.
Найбольшая колькасьць людзей, якія маюць патрэбу ў трансплянтацыі, сярод хворых на ныркавую недастатковасьць. У Беларусі да апарата “штучная нырка” (гемадыяліз) “падключаныя” каля паўтары тысячы чалавек. Яшчэ некалькі сотняў – на так званым пэрытанэальным дыялізе, калі па трубцы трапляе раствор, які чысьціць арганізм ад шлакаў. Блізу паўтысячы хворых, сярод якіх нямала дзяцей, у так званым “лісьце чаканьня” на донарскую нырку. Прыкладам, у 2005 годзе такой магчымасьці не дачакаліся 53 чалавекі.
Два гады ў чаканьні – за шчасьце
У 2005-м мэдыкі зрабілі толькі 8 апэрацыяў па перасадцы ныркі. У 2006 такіх перасадак ужо было 20, летась – 40.
17-гадовай Надзеі Ярмаковай зь Берасьця апэрацыю на перасадку ныркі зрабілі роўна два гады таму. Дыягназ паставілі ў 2001-м.
Надзея ў дзяцінстве асабліва не хварэла, аб’ектыўных падставаў нібыта не было. Але рэзка пайшлі ацёкі, да таго ж у Берасьці прызначылі няправільнае лекаваньне, адвезьлі ў Менск. Ад таго часу была пастаўленая на дыяліз.
Два гады таму патэлефанавалі і сказалі, што ёсьць донар. Аліна Міхайлаўна, маці Надзеі, не хавае радасьці, што пасьля апэрацыі і дачка, і яна сама паступова вяртаюцца да звыклага жыцьця:
“Ну вядома ж. Як тут параўноўваць? Прыехаць да дзіцяці раз на месяц і ўвесь час думаць аб тым, як будзе праходзіць лекаваньне далей, чакаць, што ў любы момант можа нешта здарыцца? Гэта вельмі цяжка”.
Сама Надзея кажа, што так хутка атрымаць нырку – за два гады – нават не спадзявалася:
“Хадзіла сабе на дыяліз, ды ўсё. А дзяўчаты, якіх ведаю, некаторыя і па сем гадоў на дыяліз ходзяць, ня надта на што разьлічваючы. Разумееце, чакаць складана. Лекары таксама не даюць ніякай гарантыі, што пасьля апэрацыі ўсё будзе добра. Многія пасьля апэрацыі праз 2 – 3 гады зноў вяртаюцца на дыяліз. Адна дзяўчынка, ведаю, увогуле адмовілася ад перасадкі. Ёй затэлефанавалі дадому, бацькоў якраз не было, і яна папросту адмовілася. Некаторым невядомасьць папросту не падабаецца. А многія проста баяцца”.
Пытаюся, ці ведае яна, з ныркай каго цяпер жыве?
“34-гадовы мужчына, які разьбіўся. Пра гэта расказалі маёй маме, таму больш я нічога ня ведаю. Атрымалася, што мне дасталася адна нырка, а другая яшчэ аднаму мужчыну: яму зрабілі раніцай апэрацыю, а мне ўвечары”.
У заходніх краінах менавіта так званыя “мёртвыя ныркі” ратуюць жыцьцё тысяч людзей. У Беларусі да нядаўняга часу донарам мог быць толькі чалавек, які ў блізкай генэтычнай сувязі з хворым. Цяпер патрабаваньне ня ёсьць абавязковым, і гэта стала вырашальным для Надзеі Ярмаковай:
“Калі ў донара здаровыя органы, то колькіх людзей ён можа ўратаваць! Дзьве ныркі, падстраўнікавую перасаджваюць, печань, сэрца, каму лёгкае, каму яшчэ што. Калі органы здаровыя, то чаму не? Да таго ж ня кожны нават з бацькоў можа падысьці свайму дзіцяці. Калі са мной пачалі размаўляць пра апэрацыю са сваякамі, я адразу сказала маме, што не. У мяне ёсьць малодшая сястра і дзьве старэйшыя. Я адразу спыталася: мама, а калі не атрымаецца, то што будзе? З розных прычынаў ня кожны чалавек можа пайсьці на донарскую апэрацыю. І прычына нават ня столькі ў тым, каб усё ідэальна пасавала. Павінна быць як мага больш супадзеньняў, бо, натуральна, чым больш супадзеньняў, тым больш шанцаў, што нырка прыжывецца”.
Пасьля перасадкі жаданьні “ўразаюцца”
20-гадовы мянчук Андрэй Тамашоў донарскай ныркі чакаў 5 гадоў і 10 дзён. Увесь гэты час празь дзень чатыры гадзіны праводзіў пад апаратамі гемадыялізу, шляхам перапампоўваньня ачышчалі кроў.
У траўні два гады, як Андрэю зрабілі перасадку. Цяпер ён у вучыцца ў адным зь менскіх тэхнікумаў: спасьцігае бізнэс і права. Маці, спадарыня Сьвятлана, прызнаецца: вучоба даецца ня так лёгка – усе папярэднія гады ў сына было хатняе навучаньне. Але самае страшнае, спадзяецца маці, засталося ў мінулым:
“Спрабавалі лекавацца за мяжой, выходзілі на Маскву, але там вельмі цэны высокія. А цяпер гэтыя цэны ўвогуле ашаламляльныя. Нашы беларускія дзеці, якія праходзілі лекаваньне ў Маскве яшчэ ў тыя гады, плацілі 50 тысяч даляраў. І то нам ужо не хапала гэтых 50 тысяч. Выходзілі дзесьці на 98 тысяч”.
Карэспандэнт: “А ў Беларусі бясплатна?”
“Увогуле так. Але дарагія лекі, бывае, закупляем самі. Часам па рэцэпце мэдролу няма. Кальцый Д-3 нам без рэцэптаў. Некаторым дзецям прызначаецца, а часам не атрымліваецца. Увогуле, пасьля такой складанай апэрацыі трэба, каб больш увагі было. І яна ёсьць, гэтая ўвага, але, вядома, хочацца болей. Каб усяго хапала – лекаў хапала – і каб розныя нюансы былі ўтрэсеныя. Нашы лекары стараюцца, безумоўна, вельмі стараюцца”.
Цяпер Андрэй, як і іншыя выратаваныя, моцна абмежаваны як у фізычных нагрузках, так і ў спажываньні кулінарных прысмакаў:
“Трэба, каб усё было ў вараным выглядзе. Каб нырка прыжылася, каб яна была надзейная і добра працавала, трэба даваць ёй піць. Піць ваду. Тое, чаго не было на гемадыялізе. У нас было абмежаванае спажываньне вады, вадкасьці. А цяпер, каб нырка працавала, трэба вельмі шмат піць. Мы купляем вялізныя балёны зь пітной вадой, і практычна да трох літраў на дзень ён выпівае. Усё запар есьці нельга. Як я кажу Андрэю, трэба есьці тое, што трэба. Не дадаваць шкодных звычак з кетчупам, ці каб больш маянэзу. Можна замяніць сьмятанай. Часам не атрымліваецца, але мы стараемся”.
На рахунку дабрачыннага фонду “Дзяцінства дзецям” не адзін выратаваны ад хваробы. Кіраўніца Натальля Будзіловіч расказвае, што і цяпер у 2-м клінічным дзіцячым шпіталі больш за 20 дзяцей, якія знаходзяцца на гемадыялізе, і яшчэ тыя, якія на пэрытанэальным дыялізе:
“За межамі Беларусі за вялікія грошы ўсё робіцца. Але робіцца перадусім дзеля таго, каб працэс паскорыць. Таму што дзеці стаяць у чарзе на перасадку ўжо шмат гадоў, і ёсьць тыя, якія, так і не дачакаўшы, сыходзяць з жыцьця. Воля Неміровіч з 2001 году стаіць у чарзе. А чаканьне не бясконцае. Для яе кожны дзень можа стаць апошнім. І яна далёка не адзіная такая. Калі ўжо будзе адкрывацца цэнтар перасадкі, дай Божа, каб справа пайшла, бо тут гэта бясплатна робіцца. Прыкладам, Лёша Майсееў толькі нядаўна прыехаў, перасадку рабілі ў Бэльгіі. Маці аддала сваю нырку. Тут яны перасадку зрабіць не змаглі. Было вельмі складана, зьбіралі вялікія грошы, дабрачынны рахунак у яго быў свой, і яны паехалі ў Бэльгію. Вось Ярмакова і Тамашоў, якім тады перасадзілі ныркі, – гэта проста было для іх вялікае шчасьце. А многія дзеці стаяць гадамі, чакаюць, але так і не дачакаліся. Ёсьць такія”.
Паводле статыстыкі, праз 10 гадоў пасьля трансплянтацыі нырка, перасаджаная ад жывога донара, застаецца працаваць у 75% хворых. Пры трансплянтацыі ад мёртвага донара яна жыве ў 55%. Калі чалавек працягвае дыялізнае лекаваньне, то праз 10 гадоў жывымі застаюцца каля 10%.
